«Մաքս Բոռն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 35.
}}
 
'''Մաքս Բոռն '''(կամ Բորն) ({{lang-de|Max Born}}, [bɔɐ̯n], դեկտեմբերի 11, 1882, Բրեսլաու, [[Պրուսիա]] – հունվարի 5, 1970, Գյոթինգեն, [[Գերմանիա]]), գերմանացի [[ֆիզիկոս]], [[մաթեմատիկոս]], ով աշխատել է [[քվանտային մեխանիկա]]յի զարգացման բնագավառում: Նա նաև ունեցել է ներդրումներ [[պինդ մարմնի ֆիզիկա]]յում, [[օպտիկա]]յում և 1920-1940 ական թվականներին ղեկավարել է բազմաթիվ հայտնի ֆիզիկոսների հետազոտությունները: Բոռնը 1954 թվականին ստացել է ֆիզիկայի նոբելյան մրցանակ «քվանտային մեխանիկայում իր հիմնարար հետազորությունների<ref name="quantenmechanik">{{cite doi|10.1007/BF01328531}}</ref><ref>{{cite doi|10.1007/BF01397477}}</ref>, հատկապես [[ալիքային ֆուկցիա]]յի վիճակագրական հետազոտությունների համար»<ref name="mathgene">http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=18245</ref><ref name="frs">{{cite doi|10.1098/rsbm.1971.0002}}</ref><ref name="Nobel Prize">{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/ |title=The Nobel Prize in Physics 1954 |publisher=Նոբելյան մրցանակի պաշտոնական կայք|accessdate=12.27.2014 }}</ref><ref name="mactutor">{{MacTutor Biography|id=Born}}</ref>:
 
1904 թվականին ընդունվել է Գոթինգենի համալսարան, որտեղ նա ուսում է ստացել երեք հռչակավոր մաթեմատիկոսների՝ [[Ֆելիքս Կլայն]]ի, [[Դավիթ Հիլբերտ]]ի և [[Հերման Մինովսկի]]ի մոտ: «Հարթության և տարածության առանձգականության կայունություն» աշխատությունով դարձավ փիլիսոփայության դոկտոր և արժանացավ համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետի մրցանակին: 1905 թվականին նա Մինկոսկու հետ սկսեց հետազոտություններ կատարել [[հարաբերականության հատուկ տեսություն|հատուկ հարաբերականության]] վերաբերյալ, և հետագայում գրեց ատոմի Թոմսոնի մոդելի վերաբերյալ իր հագեցած թեզը: 1918 թվականին Բերլինում Ֆրից Հաբերի հետ հադիպումը հանգեցրեց հալոգեների և մետաղների ռեակցիայի ժամանակ [[իոնային կապ]]ի առաջացման ձևի քննարկմանը, որն այսօր հայտնի է որպես [[Բոռն-Հաբերի ցիկլ]]։
Տող 41.
1921 թվականին վերադառնում է Գյոթինգեն: Բոռնի ղեկավարության տարիներին Գյոթինգենի համալսարանը դառնում է աշխարհի ամենագլխավոր ֆիզիկայի կենտրոններից մեկը: 1925 թվականին ելնելով Վերներ Հայզենբերգի չդիտվող մոծությունների գաղափարց Պասկալ Յորդանի հատ միասին մշակել է մատրիցային մեխանիկան այնուհետև տվել է քվանտային մեխանիկայի վիճակագրական մեկնաբանությունը ինչի համար 1954 թվականին արժանացել է ֆիզիկայի բնագավառում նոբելյան մրցանակի: Գյոթինգենում դաստիրակել է ֆիզիկոսների միա ամբողջ սերունդ որոնց թվում են՝ [[Մաքս Դերբլուք|Մաքս Դերբլուքը]], [[Զիգֆրիդ Ֆլուգե|Զիգֆրիդ Ֆլուգեն]], [[Ֆրիդրիխ Հունդ|Ֆրիդրիխ Հունդը]], [[Պասկալ Յորդան|Պասկալ Յորդանը]], [[Մարիա Գյոպերտ-Մայեր|Մարիա Գյոպերտ-Մայերը]], [[Ռոբերտ Օպենհեյմեր|Ռոբերտ Օպենհեյմերը]], [[Վիկտոր Վեյսկրոֆտ|Վիկտոր Վեյսկրոֆտը]], [[Էնրիկո Ֆերմի|Էնրիկո Ֆերմին]], [[Գերհարդ Հերցբերգ|Գերհարդ Հերցբերգը]], [[Վոլֆգանգ Պաուլի|Վոլֆգանգ Պաուլին]], [[Յուջին Պոլ Վիգներ|Յուջին Պոլ Վիգները]], [[Էդվարդ Թեյլեր|Էդվարդ Թեյլերը]] և այլն:
 
1933 թվականին գերմանիայում իշխանությունը անցավ [[Նացիոնալ-սոցիալիստական ​​գերմանական բանվորական կուսակցությունը]] և, քանի որ Բոռնը հրեա էր նա գաղթեց Մեծ Բրիտանիա և աշխատանքի անցավ քեմբրիջում սուրբ Ջոնի քոլեջում, որտեղ գրեց հայտնի «Անհանգիստ տիեզերքը» ինչպես նաև «Ատոմային ֆիզիկա» գիտական գրքերը: Բոռնք բնակվել է Էդինբուրգում մինչև 1952 թվականը այնուհետև վերադարձել է [[Արևմտյան Գերմանիա]]: 1970 թվականի հունվարի 5-ին Գյոթինգենի հիվանդանոցում մահանում է Մաքս Բոռն:
== Ծանոթագրություններ ==
{{reflist}}