«Նախաիսլամական Արաբիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 29.
Այդ տեքստերը վերաբերում են մ.թ. III դդ։ Դրանց առկայությունը ենթադրում է որոշակի ավանդույթների առկայություն, որը կազմավորված է եղել ավելի վաղ շրջանում, հետևապես արաբերենի երևան գալը պատմական ասպարեզ կարելի է վերագրել մ.թ. առաջին դարերին։
 
===Գրականություն===
Արաբական միջնադարյան գրականությունը հանդես է գալիս արձակ ու չափածո ձևերով: Չափածո ստեղծագործությունները՝ կասիդան և կիտան, կայուն ձևեր էին [[Մերձավոր Արևելք|Մերձավոր]] և [[Միջին Ասիա|Միջին]] Արևելքում և Արևմտյան Ասիայում՝ լայնորեն տարածված հատկապես արաբական և պարսկական պոեզիայում։ Անվանումն առաջացել է արաբական բայարմատից, որը նշանակում է «ուղղել, ձոնել»։
===Պոեզիայի աղբյուրները===
 
Առաջին կասիդաների մասին գրված է միջնադարյան բանահավաքների մոտ։ Ունի մեծ մասամբ հանդիսավոր, ներբողական բովանդակություն։ Կասիդան բաղկացած է երկու տողանի տներից ([[բեյթ]]), որոնք կապվում են հանգավորման որոշակի եղանակով. առաջին տան տողերն ունեն նույն հանգը, որը հետո կրկնվում է բոլոր հաջորդ տների երկրորդ տողերում, իսկ առաջին տողերն անհանգ են մնում։ Իր այդ ձևով կասիդան նման է [[գազել]]ին, բայց անհամեմատ ավելի երկար բանաստեղծություն է կամ պոեմ։
Մի քանի դարերի ընթացքում վաղ արաբական պոեզիայի լավագույն նմուշները պահվում էին ռաուիների մտքում և միայն [[8]]-րդ դ. կեսերից բանաստեղծներն ու ռաուիները սկսեցին դուրս հանել դրանք ժամանակակիցների մտքից և հավաքել հատուկ հավաքածուների մեջ։ Արաբական արշավանքների ժամանակ իսլամի տարածման համար անհրաժեշտ էր ծանրաբեռնվել լեզվի և մշակույթի ուսումնասիրությամբ, որպեսզի կարողանային հասկանալ [[Ղուրան]]ի սուրբ տեքստերը։ Վաղ շրջանի բանասերները շրջում էին անապատներով և հավաքում զանազան տեղեկություններ հին պոետների կյանքի մասին, գրի առնում նրանց բանաստեղծությունները։ Ամենավաղ շրջանից մեղ հասած հին պոեզիայի լավագույն ժողովածուները համարվում են ''Ալ-Մուֆադդալ ադ-Դաբիի'' և ''Համադիի'' ժողովածուները։ Ալ-Մուֆադդալի անթալոգիան («ալ-մուֆադդալիաթ») ստեղծվել է Ալ-Մանսուր խալիֆայի նախաձեռնությամբ [[756]]թ., իր որդու և ժառանգորդի դաստիարակության համար։ Ժողովածուում զետեղված է [[126]] պոեմ, որոնք պատկանում են [[66]] հեղինակների։ Նրանցից 46-ը ստեղծագործել են նախաիսլամական շրջանում։ Ի տարբերություն այլ ժողովածուների «ալ-մուֆադդալիաթ»-ը իր մեջ պարունակում է հեղինակների գործերը ամբողջությամբ և ոչ պատառիկներով, որի համար այն յուրահատուկ արժեք ունի։ Այլ է եղել մեկ ուրիշ վաղ շրջանի հավաքողի` Համադiի ժողովածուն։ Նա բնիկ քուֆացի էր, բայց ապրում էր [[Իրան]]ում և նրան զինդիկ(հերետիկոս) էին համարում։ Նա ծագումնաբանության և պատմության մեծ գիտակ էր, լավ գիտեր արաբների սովորույթները և հատկապես պոեզիան, որի համար մեծ հռչակ էր վայելում։ Համադիին է վերագրվում նախաիսլամական պոեզիայի լավագույն գլուխգործոցների`մուալաքաների հավաքումը, որոնք պատկանում են յոթ ամենահայտնի հին պոետներին։
 
===Պոեզիայի աղբյուրները===
Տարբեր չափերի հավաքածուների գրառումը լայն թափ ստացավ հատկապես [[9]]-րդ դարում։ Սկսեցին երևան գալ դիվանները(լավագույն բանաստեղծությունների հավաքածուները) և շատ անթալոգիաներ, որոնք պարունակում էին պոետների ամբողջական ստեղծագործությունները։ Չբավարարվելով սրանցով`բանաստեղծները մի նոր յուրահատուկ հավաքածու ստեղծեցին, որը կոչվում էր «Պոետների կենսագրությունը» ([[արաբերեն]]` «كتاب الشعر والشعراء» ), որում տեղեկութոյւններ կային արաբ պոետների կյանքի և նրանց գործերի մասին։ Սակայն մինչև մեր օրերը շատ քիչ հավաքածու է պահպանվել, և դրանցից մեկը, որը մեծ արժեք է ներկայացնում Ալ-Մուֆադդալի աշակերտ Ալ-Սամաի ժողովածուն է` «ալ-սամաիյաթ», որն իր մեջ պարունակում է [[77]] ամբողջական պոեմ և առանձին հատվածներ, որոնք պատկանել են իսլամի շրջանի պոետներին։ Տարբեր կազմություն ունեն 2 հեղինակների միևնույն անվամբ հավաքածուները «Քաջությունների գիրքը»`([[արաբերեն]]` «كتاب الحماسة» )։ Աբու Թամամը իր «Համասայում» հավաքել է ավելի հետաքրքիր բանաստեղծական հատվածներ, փորձել է դասավորել դրանք ըստ ժանրերի, իսկ նրա աշակերտ ալ-Բուհթուրին դրանք համակարգել է ոչ թե ժանրերի տարբերությամբ, այլ բանաստեղծական թեմաներից և կառուցվածքներից ելնելով։ Ի հակադրություն սրանց շատ խառը կառուցվածք ունի «Արաբ բանաստեղծների ստեղծագործությունների հավաքածու» անթալոգիան։
 
Մի քանի դարերի ընթացքում վաղ արաբական պոեզիայի լավագույն նմուշները պահվում էին ռաուիներիասացողների({{lang-ar|راوِ}}՝ ռաուի) մտքում և միայն [[8]]-րդ դ.դար]]ի կեսերից բանաստեղծներն ու ռաուիները սկսեցին դուրս հանել դրանք ժամանակակիցների մտքիցհիշողությունից և հավաքել հատուկ հավաքածուների մեջ։ Արաբական արշավանքների ժամանակ իսլամի[[իսլամ]]ի տարածման համար անհրաժեշտանհրաժեշտություն էրէ ծանրաբեռնվելառաջանում լեզվիուսումնասիրելու լեզուն և մշակույթիմշակույթը: ուսումնասիրությամբ,Դա որպեսզիկարոևոր կարողանայինէր հասկանալառաջին հերթին [[Ղուրան]]ի սուրբտեքստերը տեքստերը։հասկանալու համար։ Վաղ շրջանի բանասերները շրջում էին անապատներով և հավաքում զանազան տեղեկություններ հին պոետների կյանքի մասին, գրի առնում նրանց բանաստեղծությունները։ Ամենավաղ շրջանից մեղ հասած հին պոեզիայի լավագույն ժողովածուները համարվում են ''Ալ-Մուֆադդալ ադ-Դաբիի'' և ''Համադիի'' ժողովածուները։ Ալ-Մուֆադդալի անթալոգիան («ալ-մուֆադդալիաթ») ստեղծվել է Ալ[[Աբու Ջաֆար ալ-Մանսուր|ալ-Մանսուր]] խալիֆայի նախաձեռնությամբնախաձեռնությամբ՝ [[756]]թ. թվականին, իր որդու և ժառանգորդի դաստիարակության համար։ Ժողովածուում զետեղված է [[126]] պոեմ, որոնք պատկանում են [[66]] հեղինակների։ Նրանցից 46-ը ստեղծագործել են [[Նախաիսլամական Արաբիա|նախաիսլամական]] շրջանում։ Ի տարբերություն այլ ժողովածուների «ալ-մուֆադդալիաթ»-ը իր մեջ պարունակում է հեղինակների գործերը ամբողջությամբ և ոչ պատառիկներով, որի համար այն յուրահատուկ արժեք ունի։ Այլ է եղել մեկ ուրիշ վաղ շրջանի հավաքողի`հավաքողի՝ ՀամադiիՀամադիի ժողովածուն։ Նա բնիկ քուֆացի էր, բայց ապրում էր [[Իրան]]ում և նրան զինդիկ (հերետիկոս) էին համարում։ Նա ծագումնաբանության և պատմության մեծ գիտակ էր, լավ գիտեր արաբների սովորույթները և հատկապես պոեզիան, որի համար մեծ հռչակ էր վայելում։ Համադիին է վերագրվում նախաիսլամական պոեզիայի լավագույն գլուխգործոցների`մուալաքաներիգլուխգործոցների՝ մուալլակաների հավաքումը, որոնք պատկանում են [[Մուալլականեր|յոթ ամենահայտնի]] հին պոետներին։
Կարևոր տեղ ունի նաև «Բանաստեղծների դասակարգում» ժողովածուն ([[արաբերեն]]` «طبقة الشعراء»)։ Այստեղ զետեղված է [[127]] պոետների կենսագրական տվյալներ։ Այս կենսագրական անթալոգիայի շարքում կարևոր տեղ է զբաղեցնում Աբու Ֆարաջ ալ-Իսֆահանի «Երգերի գիրքը» ժողովածուն ([[արաբերեն]]` «كتاب الأغاني»)։ Այն ստեղծվել է հեղինակի կողմից որպես [[100]] երգերի մեկնաբանություն, որոնք հավաքվել են Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի նախաձեռնությամբ։ Միջնադարյան բանասերները բարձր են գնահատել Աբու Ֆարաջի գործը։ Արաբական պոեզիայի աղբյուրների մեջ մեծ տեղ է զբաղեցնում «ադաբի» գրականությունը, որը միջնաադարոում պետք է տիրապետեր յուրաքանչյուր կիրթ և զարգացած մարդ։ Սա ծաղկում է ապրել Ալ-Ջահիզի, Իբն Կուտայբաի ստեղծագործությունների մեջ 9-10-րդ դարերում։ Կարևոր նաև Իբն առ-Ռաբինի «Ալ-իկդ ալ Ֆաբիդը», որի նպատակն էր մուսուլման Իսպանիային պատմել Արևելքի գրականության մասին։
[[Պատկեր:كتاب الشعر و الشعراء.jpg|մինի|Բանաստեղծների ու բանաստեղծությունների գիրք]]
Ինչևէ վերը նշված աղբյուրնեի մի մասը, հավանական է, որ չի համապատասխանում իրականությանը։ Դրանց հեղինակները այդ նյութերը արտագրում էին մեկը մյուսից` առանց ենթարկելու քննադատության։ Նրանց մի մասը հավանական է, որ հենց արտագրողների ստեղծագործություններն են, որոնք վերագրվում էին նախաիսլամական պոետներին։
Տարբեր չափերի հավաքածուների գրառումը լայն թափ ստացավ հատկապես [[9]]-րդ դարում։դար]]ում։ ՍկսեցինԵրևան երևանեկան գալինչպես դիվանները(լավագույնառանձին հեղինակների բանաստեղծությունների հավաքածուները)հավաքածուները՝ և շատ անթալոգիաներդիվանները, որոնքայնպես պարունակումէլ էինտարբեր պոետներիբանաստեղծների ամբողջականկյանքի ստեղծագործությունները։ու Չբավարարվելովգործունեության սրանցով`բանաստեղծներըմասին միպատմող նորբազմազան յուրահատուկանթալոգիաներ։ հավաքածուՍտեղծվում ստեղծեցին, որը կոչվում էրէ «Պոետների կենսագրությունը» ([[արաբերեն]]`՝ «كتاب الشعر والشعراء» ), որում տեղեկութոյւններտեղեկություններ կային արաբ պոետների կյանքի և նրանց գործերի մասին։ Սակայն մինչև մեր օրերը շատ քիչ հավաքածու է պահպանվել, և դրանցից մեկը, որը մեծՄեծ արժեք է ներկայացնում Ալ-Մուֆադդալի աշակերտ Ալ-Սամաի ժողովածուն է`է՝ «ալ-սամաիյաթսամաիյաթը», որն իր մեջ պարունակում է [[77]] ամբողջական պոեմ և առանձին հատվածներ, որոնք պատկանել են իսլամի վաղ շրջանի պոետներին։ Տարբեր կազմություն ունեն 2 հեղինակների միևնույն անվամբ հավաքածուները «Քաջությունների գիրքը»`՝([[արաբերեն]]` «{{lang-ar|كتاب الحماسة» }})։ Աբու Թամամը իր «Համասայում» հավաքել է ավելի հետաքրքիր բանաստեղծական հատվածներ, փորձել է դասավորել դրանք ըստ ժանրերի, իսկ նրա աշակերտ ալ-Բուհթուրին դրանք համակարգել է ոչ թե ժանրերի տարբերությամբ, այլ բանաստեղծական թեմաներից և կառուցվածքներից ելնելով։ Ի հակադրություն սրանց շատ խառը կառուցվածք ունի «Արաբ բանաստեղծների ստեղծագործությունների հավաքածու» անթալոգիան։
 
Կարևոր տեղ ունի նաև «Բանաստեղծների դասակարգում» ժողովածուն ([[արաբերեն]]` «{{lang-ar|طبقة الشعراء»}})։ Այստեղ զետեղված է [[127]] պոետների կենսագրական տվյալներ։ Այս կենսագրական անթալոգիայի շարքում կարևոր տեղ է զբաղեցնում Աբու Ֆարաջ ալ-Իսֆահանի «Երգերի գիրքը» ժողովածուն ([[արաբերեն]]` «{{lang-ar|كتاب الأغاني»}})։ Այն ստեղծվել է հեղինակի կողմից որպես [[100]] երգերի մեկնաբանություն, որոնք հավաքվել են [[Հարուն ալ-Ռաշիդ]] խալիֆի նախաձեռնությամբ։ Միջնադարյան բանասերները բարձր են գնահատել Աբու Ֆարաջի գործը։ Արաբական պոեզիայի աղբյուրների մեջ մեծ տեղ է զբաղեցնում «ադաբի» գրականությունը, որը միջնաադարոում պետք է տիրապետեր յուրաքանչյուր կիրթ և զարգացած մարդ։ Սա ծաղկում է ապրել Ալ[[ալ-ՋահիզիՋահիզ]]ի, Իբն[[իբն ԿուտայբաիԿութեյբա]]յի ստեղծագործությունների մեջ 9-10-րդ դարերում։ Կարևոր նաև Իբնիբն առալ-Ռաբինի «Ալ-իկդ ալ Ֆաբիդը», որի նպատակն էր մուսուլմանմուսուլմանական Իսպանիային պատմել Արևելքի գրականության մասին։
 
===Ժանրերն ու ձևերը: Կասիդա և կիտա===
 
Արաբերենի տաղաչափական ձևերն արդեն ստեղծվել էին վաղ, իսլամական շրջանում։ Հավանական է, որ սկզբում ստեղծվել է հանգավոր արձակը`սաջը, որը({{lang-ar|«سَجْعٌ հանգավոր»՝ խոսքն է,[[սաջ]]}})։ որումՆրանում միտքը արտահայտվում է մի քնիքանի կարճ նախադասությամբ։ Հանգավոր արձակից առաջացել են արաբերեն բանաստեղծության ամենապարզ տաղաչափական ձևը`ձևը՝ ''ռաջազը, որը, ըստ էության, հիմք է հանդիսացել բանաստեղծական մյուս չափերի առաջացման համար։ Դեռ վաղ ժամանակներում`8-րդ դարում է ստեղծվել գիտություն տաղաչափության մասին'' (իլմ{{lang-ալ-Արուդar|«رَجَزٌ»}} Արուդը ուներ ավելի լայն իմաստ և այն միայն գիտություն չէր տաղաչափության մասն, այլ այն զբաղվում էր հանգի ուսումնասիրությամբ։ «Արուդ» տերմինի ծագման մասին ստույգ տեղեկություններ չկան։ Որոշ արաբագետներ նրա ծագումը կապում են տաղաչափական կանոններով բանաստեղծական տողի կազմավորման փաստի հետ, իսկ որոշ արաբագետներ ասում են, որ տերմինը առաջացել է այն պատճառով, որ բանասեր Խալիլը տաղաչափության տեսությունը մշակել է Մեքքաայում, որը կոչվել է ալ-Արուդ։
 
Արուդի համաձայն բանաստեղծական տողը ստեղծվում է վանկերի միատեսակ տևողականության որոշակի հերթագայությամբ։ Կարճատև և երկարատև վանկերը միասին կազմում են բանաստեղծական ոտք։ Երկու կամ երեք ոտքերից կազմվում է կիսատող, իսկ երկու կիսատողից էլ արդեն կազմվում է բանաստեղծական տողը`բեյթը։ Միջին դարերում արաբների կողմից ամենից շատ օգտագործվող չափերը եղել են`
Դեռևս [[8-րդ դար]]ում հիմնվում է գիտություն տաղաչափության մասին ({{lang-ar| «علم العروض»}}՝ իլմ-ալ-Արուդ)։ Արուդը ուներ ավելի լայն իմաստ և այն միայն գիտություն չէր տաղաչափության մասն, այլ այն զբաղվում էր հանգի ուսումնասիրությամբ։ «Արուդ» տերմինի ծագման մասին ստույգ տեղեկություններ չկան։ Որոշ արաբագետներ նրա ծագումը կապում են տաղաչափական կանոններով բանաստեղծական տողի կազմավորման փաստի հետ, իսկ որոշ արաբագետներ ասում են, որ տերմինը առաջացել է այն պատճառով, որ բանասեր Խալիլը տաղաչափության տեսությունը մշակել է Մեքքաայում, որը կոչվել է ալ-Արուդ։ Դրա համաձայն՝ բանաստեղծական տողը ստեղծվում է վանկերի միատեսակ տևողականության որոշակի հերթագայությամբ։ Կարճատև և երկարատև վանկերը միասին կազմում են բանաստեղծական ոտք։ Երկու կամ երեք ոտքերից կազմվում է կիսատող, իսկ երկու կիսատողից էլ արդեն կազմվում է բանաստեղծական տողը՝ բեյթը։ Հանգավորվում են բեյթի վերջին հարֆերը։ Հաճախ [[արաբերեն]] բանաստեղծությունները անվանվում են ըստ իրենց հանգի, օրինակ «լամիյյա» այն բանաստեղծությունն է, որի բոլոր տողերը ավարտվում են «լամ»՝ ل տառով, «կաֆիյյա»՝ «կաֆ»՝ ق տառով, «նունիյյա»՝ ن «նուն» տառով, և այսպես շարունակ։
# տաուիլ-երկար
 
# բասիտ- ընդլայնված
Միջին դարերում արաբների կողմից 16 չափերից ամենից շատ օգտագործվողները եղել են՝
# քամիլ- ամբողջական
# երկար - տաուիլ {{lang-ar|طويل}}
# ռամալ- վազող
# ընդլայնված - բասիտ {{lang-ar|سشيط}}
# խաֆիֆ- թեթև
# ամբողջական - քամիլ {{lang-ar|كامل}}
# մութաքարիբ- семенящий
# վազող - ռամալ {{lang-ar|رمل}}
# ռաֆիր- խոշոր, առատ
# թեթև - խաֆիֆ {{lang-ar|خفيف}}
Հաճախ արաբերեն բանաստեղծությունները անվանվում ենըդտ իրենց հանգի, օրինակ «լյամիա» այն բանաստեղծությունն է , որի բոլոր տողերը ավարտվում են «լյա» տառով, և «Նունիյա»` «նուն» տառով։
# խոշոր, առատ - ռաֆիր {{lang-ar|رافر}}
[[Պատկեր:Абу-ль-Аля аль-Маарри.jpg|thumb|300px|left|[[Աբու ալ-Ալա ալ-Մաարրի]]՝ կասիդայի մեծագույն վարպետ]]
Արդեն նախաիսլամական շրջանում ստեղծվեցին 2 հիմնական բանաստեղծության ձևերը՝ոչ մեծ, 10-12 բեյթանոց կիտան ({{lang-ar|قطعة}}՝ հատված, պատառիկ) և ոչ մեծ պոեմը՝ 50-100 բեյթանոց կասիդան։ Կիտան սովորաբար փոքրիկ բանաստողծություն էր մի թեմայի շուրջ, պարզ կառուցվածք ուներ, որը կարող էր և ինքնուրույն հանդես գալ և դառնալ մի մեծ պոեմի հատված։ Կիտա ձևը ամենից առաջ օգտագործվել է հին արաբական ժանրերից մեկում՝ հիջայում (պարսավանք, ծաղրանք)։ Այս ժանրը իրենից անեծք ու կախարդանք էր ներկայացնում և ուներ կախարդանքի և անեծքի ուժ, որը տաղանդավոր բանաստեղծը իր սուր խոսքով, լեզվով ուղարկում էր իր թշնամիների և թշնքմի ցեղախմբերի վրա»։ Հիջան արտասաելով ավելի ռիթմիկ և հանգավոր ոճով՝ պոետը հույս ուներ, որ անեծքը կթողնի իր սարսափելի հետևանքը։ Ասում են, որ [[Մուհամմադ մարգարե]]ն նույնպես շատ վախեցել հիջայի կախարդական ուժից և որպեսզի խուսափի դրանից իրեն է մերձեցրել 2 այնպիսի հիջա գրողների, ինչպիսիք են Քաաբ իբն Զուհեյրը և Հասան իբն Սաբիտը։ Հաճախ նրան, ում ուղղված էր հիջան դուրս էին անում ցեղից և ուղարկում դեպի վայրի անապատները։ Այն դարձավ արաբների ամենասիրելի ժանրերից մեկը, իսկ խալիֆայության կազմավորումից և հատկապես Օմայանների իշխանության գալուց հետո հատուկ տիտղոս էին շնորհում հիջա գրողներին։ Նրանցից էր [[ալ-Ախտալ]]ը, ով հայտնի է որպես «Օմայանների պոետ»։
 
ԱրդենՌիսան նախաիսլամականհուղարկավորության շրջանումէլէգիան ստեղծվեցին 2 հիմնական բանաստեղծության ձևերը`ոչ մեծ, 10-12 բեյթանոց կիտամ(հատված, պատառիկ) և ոչ մեծ պոեմը`50-100 բեյթանոց կասիդան։ Կիտան սովորաբար փոքրիկ բանաստողծություն էր մի թեմայի շուրջ, պարզ կառուցվածէ ուներ, որը կարող էր և ինքնուրույն հանդես գալ և դառնալ մի մեծ պոեմի հատված։ Կիտա ձևը ամենից առաջ օգտագործվել է հին արաբական ժանրերից մեկում` հիջայում(պարսավանք, ծաղրանք)։ Այս ժանրը իրենից անեծք ու կախարդանք էր ներկայացնում և ուներ կախարդանքի և անեծքի ուժ, որը տաղանդավոր բանաստեղծը իր սուր խոսքով, լեզվով ուղարկում էր իր թշնամիների և թշնքմի ցեղախմբերի վրա»։ Հիջան արտասաելով ավելի ռիթմիկ և հանգավոր ոճով` պոետը հույս ուներ, որ անեծքը կթողնի իր սարսափելի հետևանքը։ Ասում են, որ Մուհամմադ մարգարեն նույնպես շատ վախեցել հիջայի կախարդական ուժից և որպեսզի խուսափի դրանից իրեն է մերձեցրել 2 այնպիսի հիջա գրողների, ինչպիսիք են Կաաբ իբն Զուհեյրը և Հասան իբն Սաբիտը։ Հաճախ նրան, ում ուղղված էր հիջան դուրս էին անում ցեղից և ուղարկում դեպի վայրի անապատները։էր։ Այն դարձավ արաբների ամենասիրելի ժանրերից մեկը, իսկ խալիֆայության կազմավորումից և հատկապես Օմայանների իշխանության գալուց հետո հատուկ տիտղոս էին շնորհում հիջա գրողներին։ Դրանցից մեկը ալ-Ախտալն էր Օմայանների օրոք, որն տվեցին «Օմայանների պոետ» տիտղեսը։ Հաջորդ հանգույն ժանրը ռիսան էր` հուղարկավորության էլէգիան։ ԱՅն իրենից ներկայացնում է պարզ շարադրանքով, ինքնուրույն և ոչ մեծ կիտա, որը երգվում էր հուղարկավորության ժամանակ։ Ըստ ավանդության այն պետք է երգեին պատերազմում մահացած տղամարդկանց կանայք և ցեղախմբի աղջիկները։ Սակայն թաղման այդ լացւլացն ուներ իր սուրբ նշանակությունը։ Մահացածի վրա լացելով նրան փառաբանում էին, իսկ նրա ցեղը փառք ու պատիվ էր վայելում։ Լավագույն ռիսա երգողներից է եղել Ումայման`ՔուրեյշՈւմայման՝Քուրեյշ ցեղից, որը ողբացել է իր ցեղակիցների , ինչպես նաև եղբոր Աբու Սուֆյանի կորուստը։
 
Նախաիսլամական պոեզիայի ժանրերի թվին են դասվել նաև խամրիյաթները`գինունխամրիյաթները՝գինուն և «սեղանի խնջույքին» նվիրված տողերը կասիդայում, և հիքման, որը իրենից ներկայացնում էր աֆորիզմներ։
Կասիդան իր կառուցվածքով ավելի բարդ ստեղծագործական ձև է հանդիսանում։ Այն կազմված է թույլ կապերով կապված մասերից, որոնք տարբերվում են միմյանցից և սյուժեով, և ոճով։ Հին արաբական կասիդան սովորաբար սկսվում է այն պատմությունից, թե ինչպես է անապատով ընթացող ուղտի կամ ձիու վրա նստած պոետը առաջարկում մյուսներին կանգ առնել այն վայրում, որտեղ պահպանվել են բեդվինական բնակատեղիներ։ Այն տխուր հիշողություն է արթնացնում պոետի մեջ անցած ժամանակների մասին, երբ նա առաջին անգամ հանդիպեց իր սիրուն։ Այնուհետև պոետն իր ուշադրությունն է սևեռում այն ուղտի կամ ձիու վրա , որով նա ճանապարհ է ընկել և սկսում է գովերգել նրան, նրա արագությունը, ոտքերի ամրությունը, տեսքը։ Այնուհետև պոետը սկսում է անցնել կասիդայի բուն թեմային, գովերգում է իր ցեղին, ցեղի առաջնորդին, ծաղրում է թշնամուն և այս ամենը ընդհատվում է երբեմն-երբեմն տեսարանակին նկարագրություններով`հողմ, սելավ, որսի տեսարաններ և այլն։ Կասիդայի լիրիկական մուտքը արաբների մոտ ստացել է նասիբ անվանումը, իսկ հետագա նկարագրությունները կոչվում են վասֆ։ Կասիդայի առանձին հատվածները իրենցից ներկայացնում են ժանրային ձևեր, որոնց առանձնացումը որպես առանձին ժանրեր տեղի կունենա միջնադարում։
Քանի որ արաբներն իրենց զգացմունքներն են զետեղել կասիդայում, այն համարում են իդեալական ստեղծագործություն։ Պատահական չէ, որ 9-րդում տեսաբան Իբն Կուտայբան իր գրքում փորձում է մեկնաբանել կասիդայի զանազան էլեմենտներ և ապացուցել, որ կասիդան իդեալական գրվածք է և դրա շնորհիվ է, որ այն պահպանվել է երկար տարիներ։ Հին արաբները գնահատում էին այս կամ այն կասիդան ոչ այնքան նրա գեղարվեստական արժանիքների, որքան «ցեղային հերոսների» իրենց պոետի հեղինակությունը բարձրացնելու համար։
 
=== Կասիդայի կառուցվածք ===
Նախաիսլամական շրջանում կասիդայի կենտրոնական մասն էր ֆախրը(ինքնագովերգում) և մադհը (գովերգ)։ Ֆախր ժանրում բանաստեղծը գովերգում էր իր հերոսական արարքները, սխրանքները, գովերգում էր իր ցեղին, նրա բազմամարդ լինելը և այլ արժանիքներ։ Հին արաբական կասիդայում, ինչպես ցանկացած լիրիկական ստեղծագործությունում սյուժեն կապված չէ։ Ֆախրի հետ շատ ամուր կապված է մադհը։ Ինչպես ֆախրը, մադհը նույնպես առանձին հանդես չի գալիս, այլ կազմում է կասիդայի մի մասը։ մադհում պոետը գովերգում է իր ցեղի առաջնորդին կամ մի իշխանի , սակայն եթե ավելի ուշ պալատական երգիչները գովերգում էին խալիֆին բարձր տիտղոսի կամ պաշտոնի հասնելու համար, ապա վաղիսլամական մադհի վարպետները այն գրում էին իրենց ցեղի պատիվը բարձր պահելու համար։ Այս ժանրը իր զարգացման գագաթնակետին է հասնում Օմայանների օրոք։
Նախաիսլամական պոեզիայի ժանրերի թվին են դասվել նաև խամրիյաթները`գինուն և «սեղանի խնջույքին» նվիրված տողերը կասիդայում, և հիքման, որը իրենից ներկայացնում էր աֆորիզմներ։
 
Կասիդան իր կառուցվածքով ավելի բարդ ստեղծագործական ձև է հանդիսանում։ Այն կազմված է թույլ կապերով կապված մասերից, որոնք տարբերվում են միմյանցից և սյուժեով, և ոճով։ Հին արաբական կասիդան սովորաբար սկսվում է այն պատմությունից, թե ինչպես է անապատով ընթացող ուղտի կամ ձիու վրա նստած պոետը առաջարկում մյուսներին կանգ առնել այն վայրում, որտեղ պահպանվել են բեդվինական բնակատեղիներ։ Այն տխուր հիշողություն է արթնացնում պոետի մեջ անցած ժամանակների մասին, երբ նա առաջին անգամ հանդիպեց իր սիրուն։ Այնուհետև պոետն իր ուշադրությունն է սևեռում այն ուղտի կամ ձիու վրա , որով նա ճանապարհ է ընկել և սկսում է գովերգել նրան, նրա արագությունը, ոտքերի ամրությունը, տեսքը։ Այնուհետև պոետը սկսում է անցնել կասիդայի բուն թեմային, գովերգում է իր ցեղին, ցեղի առաջնորդին, ծաղրում է թշնամուն և այս ամենը ընդհատվում է երբեմն-երբեմն տեսարանակին նկարագրություններով`նկարագրություններով՝ հողմ, սելավ, որսի տեսարաններ և այլն։ Կասիդայի լիրիկական մուտքը արաբների մոտ ստացել է նասիբ անվանումը, իսկ հետագա նկարագրությունները կոչվում են վասֆ։ Կասիդայի առանձին հատվածները իրենցից ներկայացնում են ժանրային ձևեր, որոնց առանձնացումը որպես առանձին ժանրեր տեղի կունենա միջնադարում։
===Մուալլաքաները և նրանց հեղինակները===
[[Պատկեր:فراهيدي.jpg|մինի|[[ալ-Խալիլ իբն Ահմադ ալ-Ֆարահիդի]]՝ արուդի հիմնադիր]]
Կասիդան կառուցված է հիմնականում հետևյալ հաջորդականությամբ.
# քնարական նախերգանք ({{lang-ar|نسب}}՝ ''նասիբ'')
# ինչ-որ բանի նկարագրություն ({{lang-ar|وصف}}՝ ''ուասֆ'')
# բանաստեղծի ճանապարհորդություն ({{lang-ar|رحيل}}՝ ''ռահիլ'')
# ձոն ({{lang-ar|مدح}}՝ ''մադհ'')
# ինքնագովեստ ({{lang-ar|فخر}}՝ ''ֆախր'')
 
Հերթականությունը կարող է նաև խախտվել: «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմի առաջին հրատարակությունների մեջ [[Ավետիք Իսահակյան]]ն իր երկը կասիդա է անվանել<ref>{{cite book|author=Էդ. Ջրբաշյան, Հ. Մախչանյան|title=Գրականագիտական բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=1972|page=էջ 325}}</ref>։
Միջնադարի արաբ լեզվաբանները բանաստեղծական վիթխարի ժառանգությունից առանձնացնում են 7 ամենալավ պոեմ-կասիդաները, որոնք պատկանում էին առավել հայտնի բանաստեղծներին։ Այս պոեմ-կասիդաները կոչվում էին մուալաքաներ։ Մուալլաքա» տերմինի ծագման շուրջ կան տարաձայնություններ։ Ըստ ավանդույթի`մուալաքաներն այնքան սիրված են եղել ժողովրդի կողմից, որ դրանք կախվում էին հեթանոսական տաճարների մուտքի մոտ, այստեղից էլ անվանումը` «կախված»։ Սակայն ավելի ուշ ուսումնասիրողների կողմից այս վարկածը հերքվեց, քանի որ մուալաքա տերմինը նրանք բացատրում էին նրա մեկ այլ նշանակությամբ` «կապել», ասելով, որ արաբները մուլաքաների ստեղծումը համեմատում էին ուլունքահատիկը թելի վրա շարելու պրոցեսի հետ վզնոց պատրաստելու համար;
Արաբական միջնադարյան աղբյուրներից շատերը նշում են մուալաքաների 7 նշանավոր նախաիսլամական պոետներին` Իմրուլկայս, Տարաֆա, Զուհեյր, Անտարա, Ալ Հարիս իբն Հիլիզա, Ամր իբն Քուլսում և Լյաբիդ։ Նրանցից յուրաքանչյուրը ունի իր յուրահատկությունները։
 
Քանի որ արաբներն իրենց զգացմունքներն են զետեղել կասիդայում, այն համարում են իդեալական ստեղծագործություն։ Պատահական չէ, որ [[9-րդումրդ դար]]ում տեսաբան Իբն[[իբն ԿուտայբանԿութեյբա]]ն իր գրքում փորձում է մեկնաբանել կասիդայի զանազան էլեմենտներ և ապացուցել, որ կասիդան իդեալական գրվածք է և դրա շնորհիվ է, որ այն պահպանվել է երկար տարիներ։ Հին արաբները գնահատում էին այս կամ այն կասիդան ոչ այնքան նրա գեղարվեստական արժանիքների, որքան «ցեղային հերոսների» իրենց պոետի հեղինակությունը բարձրացնելու համար։
Զուհեյր։ Զուհեյր իբն Աբի Սուլմին ծագումով գատաֆան ցեղից էր։ Նրա պոեզիայի մեջ գլխավոր դերը պատկանումէ կասիդաներին, որոնց մեջ գովերգում է ոչ այնքան ցեղերի առաջնորդներին և քաջարի զինվորներին, այլ իր այն զինակիցներին, որոնք խաղաղասեր էին և ձգտում էին հաշտեցել և լուսավորել ցեղը։ Նրա գլխավոր մուալաքան նվիրված է 2 նշանավոր զուբյանցիների`Հարիմին և Ալ-Հարիսին։ Զուհեյրի մոտ քնարական մուտքը կարճ է, զուրկ անձնասիրական որևէ տարրից։ Այնուհետև բանաստեղծն անմիջապես անցնում է գլխավոր թեմային`Հարիմի և Ալ Հարիսի գովաբանմանը, թե ինչպես նրանք հասան պատերազմի դադարեցմանը։ Գովաբանելով նրանք`Զուհեյրը ընդհանրապես դատապարտում է պատերազմը և խաղաղության կոչ է անում։ Մրա մուալաքաները ավարտվում են իրար հետ շատ թույլ կապված աֆորիզմներով և խրատական ասույթներով։ Նա գիտակցաբար ձգտում էր իր ստեղծ. միջոցով ազդել իր ցեղակիցների վրա`ստիպելով հետ կանգնել միջցեղային կռիվներից։ Դրանով Զուհեյրը փորձում է կասիդան դարձնել ավելի կոնկրետ, հստակ և ձևավորել ընդհանուր միտք, գաղափար։
 
[[Նախաիսլամական Արաբիա|Նախաիսլամական շրջանում]] կասիդայի կենտրոնական մասն էր ֆախրը (ինքնագովերգում) և մադհը (գովերգ)։ Ֆախր ժանրում բանաստեղծը գովերգում էր իր հերոսական արարքները, սխրանքները, գովերգում էր իր ցեղին, նրա բազմամարդ լինելը և այլ արժանիքներ։ Հին արաբական կասիդայում, ինչպես ցանկացած լիրիկական ստեղծագործությունում սյուժեն կապված չէ։ Ֆախրի հետ շատ ամուր կապված է մադհը։ Ինչպես ֆախրը, մադհը նույնպես առանձին հանդես չի գալիս, այլ կազմում է կասիդայի մի մասը։ մադհում պոետը գովերգում է իր ցեղի առաջնորդին կամ մի իշխանի , սակայն եթե ավելի ուշ պալատական երգիչները գովերգում էին խալիֆին բարձր տիտղոսի կամ պաշտոնի հասնելու համար, ապա վաղիսլամական մադհի վարպետները այն գրում էին իրենց ցեղի պատիվը բարձր պահելու համար։ Այս ժանրը իր զարգացման գագաթնակետին է հասնում Օմայանների[[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայաններ]]ի օրոք։
Լյաբիդ իբն Ռաբիա։ Ժամանակի առումով մուալլաքաների ամենաուշ հեղինակը «վերջին բեդվին պոետ» Լյաբիդ իբն Ռաբիյան է ամիր ցեղից։ Չնայած ապրել և ստեղծագործել է Մուհամմադ մարգարեի կենդանության օրոք, այնուամենայնիվ նրա ստեղծագործությունները կրել են նախաիսլամական բնույթ։ Մեզ են հասել 50-ից ավել ոչ մեծ պոեմներ և բավականին շատ բանաստեղծական հատվածներ։ Հիմնականում նրա մուալլաքաները նվիրված են ամիր ցեղին , գովերգում է այն և իրենց մեջ պարունակում են ցնորքներ միջցեղային կռիվների նկատմամբ, կա էլեգիա կապած իր եղբոր`Արբադի մահվան հետ, ինչպես նաև ավանական գանգատներ լքված բնակավայրի , սիրած էակի, ուղտի և որսորդության նկարագրություններով։ Նրա մուալլաքաներում մեծ տեղ է զբաղեցնում Ֆախրը։ Նա գովաբանում է իր առատաձեռնությունը, հյուրասիրությունը, հպարտ բնավորությունը։ Իսկ ռիսա ժանրի ստեղծագործություններում հարազատի համար լացը վերածվում է փիլիսոփական էլեգիայի, որտեց վեր են բարձրանում կյանքի և մահվան իմաստները։ Դրանով ռիսա ժանրը ընդլայնվում է, սպառում իր ողբերգական բնույթը։ Նա ստեղծ. մեջ կիրառել է բոլոր տեսակի նկարագրություններ, բայց ինչպես նախաիսլամական ցանկացած պոետ սիրում էր համեմատությունները։
 
=== Մուալլականեր ===
Իմրուլկայս։ Հինարաբական պոեզիայի ամենանշանավոր դեմքը Իմուլկայսն է։ Նա քինդ ցեղից էր։ Նրա մանկությունն ու պատանեկությունը անցել են լիության և ճոխության մեջ։ Երիտասարդ տարիներին սեր ցուցաբերելով պոեզիայի նկատմամբ, իր ստեղծ.-ում պատմում էր իր զվարճանքների և սիրային արկածների մասին։ Հայրը նրան ստիպում է հրաժարվել այդպիսի կյանքից և դուրս է անում տնից։ Սկսվում են նրա թափառումների շրջանը։ Հավաքելով համախոհներ նրանք անցնում են տափաստաններով, օազիսներով, գրում երգեր, խմում գինի և շվայտ կյանք վարում։ Սակայն հոր սպանության մասին իմանալուց հետո նա երդվում է վրեժ լուծել ասադիտներից և վերադարձնել հոր իշխանությունը։ Դրանից հետո նա հրաժարվում է միս ուտելուց, գինի խմելուց, ծխելուց և մազերը կտրելուց մինչև չառնի հոր վրեժը։ Իր համախոհների հետ նա պատերազմ սկսեց ասադիտների դեմ, սակայն նրանք ջարդվեցին և կոտորվեցին։ Նա գնաց Բյուզանդիա օգնություն ստանալու համար, սակայն քիչ բանի հասավ և հետդարձի ճանապարհին մահացավ։ Պատմում են, որ կայսրը զայրացավ իր աղջկան գայթակղելու համար, դրա համար նրան սպանել տվեց։ Իմրուլկայսը համարվում է կասիդայի ստեղծող իր բոլոր տարրերով`ողբ, սիրած էակի մասին հիշողություններ, նկարագրություններ և ինքնագովաբանում։ Նա իր մաուալաքան գրել է ի հիշատակ մի դեպքի, որը կոչվում է «Դարատ Ջուլջուլի օր»։ Իմրուլկայսը սիրահարված էր Ունայզա անունով մի բեդվին աղջկան։ Մի անգամ, երբ Ունայզան այլ կանաց հետ գնացել էր լողալու Դարատ Ջուլջուլում, Իմրուլկայսը հավաքում է նրանց շորերը և հրաժարվում տալ մինչև նրանք դուրս չգան ջրից։ Նրանք ստիպված ջրի մեջ մնում են մինչև մայրամուտ հետո դուրս գալիս և մեղադրում Իմրուլկայսին։ Իր մեղքը քավելու համար նա մորթում է իր ուղտին և հյուրասիրում աղջիկներին։ Վերջիններս վերցնում են նրա ուղտի բեռը և միայն հպարտ Ունայզան չի վերցնում։ Իմրուլկայսը բարձրանում է նրա ուղտի վրա և համբուրում նրան։ Միակ պատասխանը լինում է. “Դու վիրավորեցիր իմ ուղտին”։
{{Հիմնական հոդված|Մուալլականեր}}
Իմրուլկայսի մուլաքան կազմվախ է մի քանի ինքնուրույն մասերից։ Առաջին մասում նա տրվումէ հիշողություններին, հետո պատմում է սիրային արկածների, Ունայզաի հետ հանդիպման մասին, երրորդ մասում ներկայացնում է անապատի կյանքը։ Նրա հիմնական թեմաները բնությունն ու սերն են։ Սիրային բանաստեղծություններում մանրամասն նկարագրում է իր սիրեցյալի հետ հանդիպումները, նկարագրում նրա արտաքինը։ Լայնորեն օգտագործվում էր անձնավորումը։ Նկարագրելով արաբական ֆաունան, նա մշտապես տալիս է կենդանիներին մարֆկային զգացմունքներ, մտքեր, խոսք, զրուցում է նրանց հետ։
[[Պատկեր:Իմրուլկայս.JPG|մինի|[[Իմրուլկայս]]|ձախից]]
Ալ-Հարիս Իբն Հիլիզա։ Ավանդության համաձայն նա հիվանդ էր բորոտուվ, և իր բանաստեղծությունները ներկայացնելիս դեմքը ծածկում էր ծածկոցով։ Ալ-Հարիսի մուլաքան ունի ավանդական կառուցվածք, սակայն հենց լիրիկական մուտքի մոտ պոետը իրեն թույլ է տալիս հմուտ հնարք։ Նա, գովելով իր սիրեցյալին, նրան Հինդ է անվանում`դատավորի մոր անունով, դրանով իսկ իր կողմը գրավելով նրան։ Հետո կարճ ավանդական ուղտի նկարագրությունից հետո, նա հայտարարում է Ամիրին արդարության և քաջության օրինակ։ Իր ցեղի պաշտպանությունը նա սկսում է հանգիստ և չափավոր։ Գովաբանելով իր ցեղը նա պատմում է թաղլիբների դեմ տարած հաղթանակի մասին։ Նրա մուալաքաներում մեծ տեղ են զբաղեցնում պատմողական տարրերը։ Վեճի ժամանակ պոետը իր փաստարկները ամրապնդում է իր ցեղի կատարած հերոսական հերոսկաան գործերի մասին պատմություններով։ Այդ պատմությունը ինքնատիպ բանավոր տարեգրություն է։
Մուալլակաները ({{lang-ar|معلقة}}՝ կախված), բանաստեղծություններ, որոնք գրվել են [[Նախաիսլամական Արաբիա]]յում՝ 7 նշանավոր հեղինակների կողմից:
Դրանք այնքան սիրված են եղել ժողովրդի կողմից, որ դրանք կախվում էին տաճարների մուտքի մոտ, այստեղից էլ անվանումը՝ «կախված»։ Ավելի ուշ ուսումնասիրողների կողմից այս վարկածը հերքվեց. բառը բացատրվում էր մեկ այլ նշանակությամբ՝ «կապել», ասելով, որ [[արաբներ]]ը մուալլակաների ստեղծումը համեմատում էին ուլունքահատիկը թելի վրա շարելու պրոցեսի հետ վզնոց պատրաստելու համար։
 
Արաբական միջնադարյան աղբյուրներից շատերը նշում են մուալաքաներիմուալլակաների 7 նշանավոր նախաիսլամական պոետներին`պոետներին՝ [[Իմրուլկայս]], [[Տարաֆա]], [[Զուհեյր]], [[Անտարա իբն Շադդադ|Անտարա]], [[Ալ -Հարիս իբն Հիլիզա]], [[Ամր իբն Քուլսում]] և Լյաբիդ։ Նրանցից յուրաքանչյուրը ունի իր յուրահատկությունները։[[Լաբիդ]]։
Ամր Իբն Քուլսում։ Նրա մուլաքան սկսվում է գինարբուքների (խամրիյաթ) և խնջույքների նկարագրությամբ։ Հետո գալիս է սիրային լիրիկայի մասը, որտեղ նա պատմում է իր սիրեցյալի հետ բաժանման մասին, գովերգում նրա գեղեցկությունը։ Լիրիկական մուտքը աննշան տեղ է գրավում մուալաքաներում։ Նա շտապում է անցնել հաջորդ մասին, որտեղ պատմում է թաղլիբների և բաքրիտների պայքարի մասին, գովերգում է թաղլիբ ցեղի առավելությունները, իր սեփական սխրագործությունները։ Մուալաքայի 2րդ մասը ստեղծվել է պոետի կողմից հիմյարական իշխանի սպանությունից հետո։ Նրանում պոտը հերքում է նրանց իշխանների`թաղլիբներին կառավարելու ձգտումը, մատնանշում Ամր իբն Հինդի իր ցեղի հասցեին ասված վիրավորանքները։ Մուալաքայի ֆախրում կան էպոսի տարրեր։ Սակայն ի տարբերություն էպոսի, աստեղ դեռևս հերոսը առանձնացված չէ, չի դարձել կենտրոնական դեմք`մարմնավորելով ժողովրդի կամքը, իմաստությւոնը։ Նրա մեծ երևակայությունը պոետին մի թեմայից մյուսն է տանում։ Նրա բանաստեղծական խոսքը համահունչ է։ Օգատգործել է փոխաբերություններ, գունագեղ մակդիրեր, հիպերբոլաներ։
Անտարա իբն Շադդադ։ Նախաիսլամական բեդվին պոետների շարքում հեղինակավոր տեղ է զբաղեցնում, պոետ-ռազմիկ, որի անձը շրջապատված է ավանդությունների մշուշով։ Նա եղել է ճանաչված ռազմիկի որդի աբս ցեղից և սևամորթ ստրկուհու որդի, դրա համար ցեղում համարվում էր ոչ լիիրավ անդամ։ Սակայն պատերազմի շրջանում նա քաջություն է դրսևորում և ազատվում ու դառնում լիիրավ անդամ։ Նա ճանաչվեց պատերազմի շրջանում մրցակցության շնորհիվ։ Նրա բանաստեղծություններում մեծ տեղ են զբաղեցնում անձնական զգացմունքները և անհանգստությունները, տանջանքները միակողմանի սիրո համար(նա սիրում էր իր քրոջը`գեղեցկուհի Աբլային, որը սակայն զզվանք էր զգում նրա նկատմամբ)։ Նրա գլխավոր ստեղծ.`մուալաքն պատասխան է պատերազմում մրցույթի ժամանակ իր ծագման վերաբերյալ աբսիտ զինվորի արած վիրավորանքի։ Լքված բանկավայրի նկարագրությունից հետո, որտեղ ապրել է Աբլան, երգում է նրա գեղեցկությունն ու սերը։ Հետո անցնում է Արաբիայի բնության և ավանդական ուղտի նկարագրությանը։ Մուալաքան վերջացնում է բեդվինական արժանիքների գովաբանմամբ և իր քաջագործությունների նկարագրությամբ։ Նրա խոսքը արտահայտիչ է, նկարագրությունները միշտ ճիշտ ու հստակ։
 
Նախաիսլամական շրջանում ստեղծվեցին 10-12 բեյթանոց կիտան ({{lang-ar|«قطعة»՝ հատված, պատառիկ}}) և 50-100 բեյթանոց [[կասիդա]]ն ({{lang-ar|«قصيدة»}})։ Կիտան սովորաբար փոքրիկ բանաստեղծություն էր մի թեմայի շուրջ, պարզ կառուցվածք ուներ, որը կարող էր և ինքնուրույն հանդես գալ և դառնալ կասիդայի հատված։ Կասիդան իր կառուցվածքով ավելի բարդ ստեղծագործական ձև է. այն կազմված է թույլ կապերով կապված մասերից, որոնք տարբերվում են միմյանցից սյուժեով և ոճով։
Տարաֆա։ 6-րդ դար։ Իր կյանքի զգալի մասը անց է կացրել վտարանդիության մեջ։ Նա սերում էր բաքր ցեղից։ Հոր մահից հետո նրա հորեղբայրները ժառանգությունը ստանալու համար նրան վտարում են ցեղից։ Երկար թափառումներից հետո նա կրկին վերադառնում է ցեղ`դառնալով հովիվ։ Հետո լքում և տեղափոխվում է Հիրայի կառավարիչ Ամր Իբն Հինդի պալատ, սակայն այստեղ էլ չերկարեց, քանի որ չկարողացավ հարմարվել պալատական ձոներգուի դիրքի հետ և գրեց մի քանի հիջա ուղղված Հիրայի կառավարչին և նրա մերձավորներին։ Ամր Իբն Հինդը նրան ուղարկում է Բահրեյն իր ենթակայի մոտ, որ վերջինս սպանի նրան, սակայն նա Տարաֆայի ցեղակիցն էր և չի կատարում Ամր իբն Հինդի հրամանը։ Տարաֆան սպանվում է մեկ այլ ենթակա։ Նրա մուալաքայի ստեղծման համար առիթ են հանդիսացել այն բոլոր նեղությունները, որը նա կրել է իր ունեցվածքը բռնագրաված եղբոր`Մաբադի պատճառով։ Մ.-ում նա դիմում է եղբորըմեղադրանքներով, ամեն կերպ արդարացնելով իր ապրելակերպը։ Այն կազմված է ավանդական ձևով։ Նրա մուալաքայի կենտրոնական մասը ֆախրը կարելի է համարել բեդվինական ինքնագովերգման դասական օրինակ։ Տարաֆան իրեն է վերագրել բոլոր բեդվինական առաքինությունները։ Չնայած իր բոլոր առաքինություններին նրան մեղադրում էին, որ չի դադարում խմել և ուրախանալ, վաճառել և վատնել բարիքը, որ ինքն է վաստակել։ Այսպիսով նրա մուալաքան իրենից ներկայացնում է ինքնատիպ քնարերգական մենախոսություն, որտեղ բանաստեղծը ձևակերպումթ իր կենսափիլիսոփայությունը։
 
==Հավատալիքներ==