«Մեխակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (3) oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
| regnum = Բույսեր
| divisio = [[Ծածկասերմեր]]
| classis = [[Միաշաքիլավորներ]]
| ordo = [[Մեխակածաղկավորներ]]
| familia = [[Մեխակազգիներ]]
| genus = '''Մեխակ'''
| image file = Spring Flowers.JPG
| image title = Մեխակ այգու
| image descr = [[Մեխակ այգու]]
| parent = Caryophyllaceae
| ref =
| rang =
| latin = Dianthus
| author = [[L.]] ([[1753]])
| typus = {{bt-latarm|Dianthus caryophyllus|aut=L., 1753|Մեխակ այգու}}
| syn = {{btname|Caryophyllus|[[Mill.]]}}
| children = <center>[[#Որոշ տեսակներ|Տես տեքստը]]
| range map =
| range legend =
| commons = Category:Dianthus
| wikispecies = Dianthus
| grin = 3568
}}
'''Մեխակ''' ({{lang-la|''Diánthus''}}), [[մեխակազգիներ]]ի ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի ցեղ։
== Կենսաբանական նկարագիր ==
[[Պատկեր:Dianthus carthusianorum Sturm24.jpg|մինի|ձախից|Բուսաբանական նկարագիր]]
Ցողունը հանգուցավոր է, բարձրություն՝ մինչև 70 սմ: Տերևները հակադիր են, ամբողջական, գծաձև կամ նշտարաձև: Տեսակների մեծ մասի ցողունը և տերևները գորշ կապտավուն երանգ ունեն: Ծաղկաբույլը ցիմոզային է, երբեմն՝ գլխիկ: Ծաղիկները երկսեռ են (հաճախ՝ մեկական), ծոպավոր, ատամնւսեգր կամ ամբողջաեզր, սպիտակ, վարդագույն, կարմիր, ծիրանագույն, դեղնականաչավուն և այլն: Ծաղկում է մայիս-օգոստոսին: Պտուղը երկարավուն, միաբուն, բազմասերմ տուփիկ է: Սերմերը սև են, մանր, տափակ:
== Հայաստանում ==
Հայտնի է մոտ 300, ՀՀ-ում՝ 15(18) տեսակ՝
*Մեխակ արևելյան (''D. orientalis''),
*Մեխակ անհրապույր (''D. inamoenus''),
*Մեխակ խայտաբղետ (''D. discolor''),
*Մեխակ խավավոր (''D. crinitus''),
*Մեխակ մանրածաղիկ (''D. parvifloarm'') և այլն:
== Տարածում ==
Հանդիպում է [[Եվրոպա]]յում, [[Ասիա]]յում, [[Աֆրիկա]]յում։ Հայտնի է շուրջ 300 տեսակ, նախկին [[ԽՍՀՄ]]-ում՝ 100, [[ՀՀ]]-ում՝ 18։
Տարածված է Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և այլ մարգերում: Աճում է չոր, քարքարոտ լանջերին, ավագոտ վայրերում,
կիսաանապատներում, լեռնատափաստաններում, ալպյան և ենթալպյան մարգագետիններում: Մշակության մեջ տարածված են շատ գեղազարդիչ տեսակներ (պարտեզային, չինական, հոլանդական) և սորտեր, որոնք կիրառվում են ծաղկաբուծության մեջ:
== Կիրառում ==
[[Պատկեր:Cloves.JPG|մինի|Համեմունք]]
Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են [[սապոնիններ]], [[ալկալոիդներ]], եթերայուղեր, [[վիտամին C]] և այլն:
[[Պատկեր:Red Carnation NGM XXXI p507.jpg|մինի|Կարմիր մեխակ]]▼
*Մեխակ Քուռին (D. cyri) հանդիպում է Արարատյան գոգավորության (Վեդու և Ուրցաձոր գյուղի միջև) չոր, ավագոտ գետափերին և միջին լեռն, գոտու մարգագետիններում,
* Մեխակ անհրապույրը՝ Սյունիքի մարզի (Շվանիձոր գետի շրջակայքում և Խաթաբան լեռան վրա) միջին լեռն, գոտու քարքարոտ լանջերին,
{{ՀՍՀ}}▼
*Մեխակ Լիբանանին (D. libanotis)՝ [[Երևան]]ի (հլկասար, Վեգի և Ուրցաձոր) և Վայոց ձորի (Արենի գյուղ) ֆլորիստիկական շրջանների ստորին և միջին լեռնային գոտիների չոր, կավային, գիպսակիր կամ աղակալած լանջերին,
*Մանրածաղիկ մեխակ՝ [[Վայոց ձոր]]ի մարգի (Խաչիկ և Գևիշիկ գյուղերի միջև) միջին լեռնային գոտու չոր, քարքարոտ լանջերին: Այս տեսակները գրանցված են
ՀՀ Կարմիր գրքում:
Մեխակի շատ տեսակներ (պարտեզային կամ հոլանդական Մեխակ, մորուքավոր կամ տաճկական Մեխակ, փետրաձև Մեխակ և այլն) մշակվում են վաղուց ի վեր․ հայտնի են բազմաթիվ արժեքավոր պարտեզային ձևեր և սորտեր։ Մեխակ է կոչվում նաև մեխակածառի չորացած ծաղկակոկոններից ստացվող [[համեմունք]]ը։
== Տեսակներ ==
Դասը ընդգրկում է ավելի քան 330 տեսակ<ref name="TPL">[[The Plant List]]: [http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Caryophyllaceae/Dianthus/ ''Dianthus'']</ref>.
* {{bt-latarm|Dianthus alpinus|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus armeria|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus barbatus|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus bicolor|aut=Adams|}}
* {{bt-latarm|Dianthus carthusianorum|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus caryophyllus|aut=[[L.]]|txt=<ref>[http://botany.si.edu/ing/INGsearch.cfm?searchword=Dianthus#top ''Dianthus'' в базе данных Index Nominum Genericorum (ING)]{{ref-en}} {{V|25|5|2010}}</ref>|}}
** {{bt|Dianthus caryophyllus|var=schabaud}}
* {{bt-latarm|Dianthus chinensis|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus deltoides|aut=L.|}}
* {{bt-latarm|Dianthus gratianopolitanus|aut=[[Vill.]]|}}
* {{bt-latarm|Dianthus japonicus|aut=[[Thunb.]]|}}
* {{bt-latarm|Dianthus nardiformis|aut=[[Janka]]|}}
* {{bt-latarm|Dianthus superbus|aut=L.|}}
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
*Гвоздика // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
*Горшкова С. Г. Род 498. Гвоздика — Dianthus // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1936. — Т. VI. — С. 803-861. — 956 + XXXVI с. — 5200 экз.
*Гвоздика — статья из Большой советской энциклопедии (Проверено 25 мая 2010)
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://flower.onego.ru/other/dianthus.html Гвоздика] в Энциклопедии декоративных садовых растений.
* [http://luzhok.ru/encyclop/garden/annual/art762.html Гвоздика] в Энциклопедии садовых растений
* [http://www.tvoysad.ru/stati/mnogoletniki/mnogoletnyaya-gvozdika-v-sadovom-dizayne.html Андреева О. Многолетняя гвоздика в садовом дизайне.]
* [http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=Dianthus The Plant List]
▲{{ՀՍՀ}}
{{ՀԲ}}
[[Կատեգորիա:Մեխակազգիներ]]
| |||