|
'''Սերգեյ Ալեքսանդրի Խուդյակով''', իսկական անունը՝ '''Արմենակ Արտեմի Խանփերյանց''' ([[հունվարի 7]] [[1902]] [[Մեծ Թաղլար]], [[Հադրութ]], [[Արցախ]] — [[ապրիլի 18]] [[1950]] [[Մոսկվա]], [[Ռուսաստան]]) [[Սովետական Միություն|Սովետական Միության]] ավիացիայի մարշալ, կարմիր բանակի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարի տեղակալ և շտաբի պետ ([[1944]]):
Սերգեյ Խուդյակովը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Արմենակ Խանփերյանց) 1916 թ-ինթվականին տեղափոխվել է [[Բաքու]], աշխատել նավթահանքերում: [[1917]] թ-իթվականի նոյեմբերին կամավոր անդամագրվել է Կարմիր գվարդիային, 1918 թ-ինթվականին մասնակցել է [[Բաքվի կոմունայիկոմունա]]յի պաշտպանությանը, 1918–20 թթ-ին՝թթվականին՝ Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմին: Մարտերից մեկում մահացու վիրավորված ռուս ընկերոջ և հրամանատարի՝ Սերգեյ Խուդյակովի խնդրանքով Խանփերյանցը համաձայնել է նրա փոխարեն և նրա անունով ղեկավարել մարտը: Ռազմավարական հմուտ գործողությունների շնորհիվ Խանփերյանց-Խուդյակովը ջոկատը դուրս է բերել շրջափակումից:
Խանփերյանցը 1922 թ-ինթվականին ավարտել է Թիֆլիսի հրամկազմի վերապատրաստման ու կատարելագործման հեծելազորային դասընթացները, 1931–361931–1936 թթ-ին՝թթվականին՝ Մոսկվայի Նիկոլայ Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիան: 1936–411936–1941 թթ-ինթթվականին ծառայել է Բելոռուսական հատուկ ռազմական օկրուգի ռազմաօդային ուժերի (ՌՕՈւ) շտաբում, եղել է նաև շտաբի պետ, 1938-401940-ին՝ Բելոռուսիայի հատուկ ռազմական օկրուգի ՌՕՈւ-ի թիկունքի պետ: 1940 թ-ինթվականին մասնակցել է Արևմտյան Բելոռուսիայի և Արևմտյան Ուկրաինայի վերամիավորման համար մղված մարտերին: Հայրենական մեծ պատերազմի (1941–45 թթ.) ժամանակ եղել է Արևմտյան ռազմաճակատի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ, 1942 թ-իթվականի փետրվարից՝ ՌՕՈւ-ի հրամանատար, ապրիլից` խորհրդային բանակի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ, հունիսի 1-ից՝ Արևմտյան ռազմաճակատի Առաջին օդային բանակի հրամանատար, 1943 թ-իթվականի մայիսից՝ խորհրդային բանակի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ և հրամանատարի տեղակալ:
1945թվականին1945 թ-իթվականի հունիսից 12-րդ ՌՕՈւ հրամանատարն էր, մասնակցել է ճապոնական զորքերի ջախջախմանը [[Հեռավոր ԱրևելքումԱրևելք]]ում: Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից (1945 թ-իթվականի սեպտեմբերի 2) հետո ղեկավարել է Անդրբայկալյան-Ամուրյան զինվորական օկրուգի 12-րդ ՌՕՈւ-ն: ▼Խուդյակով-Խանփերյանցի հրամանատարությամբ ռազմաօդային միավորումները մասնակցել են Արևմտյան ռազմաճակատի զորքերի հարձակողական մարտերին: 1943 թ-ին համակարգել է Վորոնեժի և Տափաստանային ռազմաճակատների օդուժի գործողությունները Կուրսկի և Դնեպրի ճակատամարտերում: 1945 թ-ի փետրվարի 4–11-ին, որպես ԽՍՀՄ Գերագույն գլխավոր հրամանատարի` օդուժի գծով խորհրդական, մասնակցել է ԽՍՀՄ-ի, ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի ղեկավարների` Յալթայի (Ղրիմի) խորհրդաժողովին:
1945 թ-իթվականի դեկտեմբերին անհիմն մեղադրանքով ձերբակալվել է և չորսուկես տարի ստալինյան զնդաններում անցկացնելուց հետո՝ [[1950 ]] թ-իթվականի ապրիլին, գնդակահարվել: Արդարացվել է 1956 թ-իթվականի նոյեմբերին: 1965 թ-ինթվականին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի և նախագահության որոշմամբ վերականգնվել է մարշալի կոչումը: ▼▲1945 թ-ի հունիսից 12-րդ ՌՕՈւ հրամանատարն էր, մասնակցել է ճապոնական զորքերի ջախջախմանը Հեռավոր Արևելքում: Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից (1945 թ-ի սեպտեմբերի 2) հետո ղեկավարել է Անդրբայկալյան-Ամուրյան զինվորական օկրուգի 12-րդ ՌՕՈւ-ն:
1980 թ-ինթվականին ծննդավայրում բացվել է մարշալի տուն-թանգարանը: ▼▲1945 թ-ի դեկտեմբերին անհիմն մեղադրանքով ձերբակալվել է և չորսուկես տարի ստալինյան զնդաններում անցկացնելուց հետո՝ 1950 թ-ի ապրիլին, գնդակահարվել: Արդարացվել է 1956 թ-ի նոյեմբերին: 1965 թ-ին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի և նախագահության որոշմամբ վերականգնվել է մարշալի կոչումը:
ՀՀ պաշտպանության նախարարության ՌՕՈւ-ի ինստիտուտը 2005 թ-ինթվականին անվանվել է Արմենակ Խանփերյանցի անվամբ, ՀՀ Կառավարության որոշմամբ Երևանում[[Երևան]]ում կանգնեցվելու է նրա հուշարձանը: Նրա անունով են կոչվել նաև փողոցներ [[ՀՀ ]] և [[ԼՂՀ ]] քաղաքներում: ▼▲1980 թ-ին ծննդավայրում բացվել է մարշալի տուն-թանգարանը:
▲ՀՀ պաշտպանության նախարարության ՌՕՈւ-ի ինստիտուտը 2005 թ-ին անվանվել է Արմենակ Խանփերյանցի անվամբ, ՀՀ Կառավարության որոշմամբ Երևանում կանգնեցվելու է նրա հուշարձանը: Նրա անունով են կոչվել նաև փողոցներ ՀՀ և ԼՂՀ քաղաքներում:
== Աղբյուրներ ==
| 