«Ճահճաեղինջ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ մանր-մունր, փոխարինվեց: : → ։ (15)
No edit summary
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
'''Ճահճաեղինջ''' ({{lang-lat|Lycopus}}), խուլեղինջազգիների (շրթնածաղկավորներ) ընտանիքի բազմամյա, կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է [[14]], ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝ ճահճաեղինջ եվրոպական ({{lang-lat|Լ. europaeus}}) և ճահճաեղինջ բարձր ({{lang-lat|Լ. exaltatus}})։ Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերում ([[Արարատ]]ի, [[Տավուշэ|Տավուշ]]ի, [[Արագածոտն]]ի, [[Գեղարքունիք]]ի, [[Վայոց ձոր]]ի, [[Սյունիք]]ի և այլն)՝ ստորին և միջին լեռն, գոտիներում։ Բարձր ճահճաեղինջ հանդիպում է միայն Լոռու մարզում (Ձորագետի կիրճ, [[Ստեփանավան]])։ Աճում է գետերի, առուների ափերին, գերխոնավ վայրերում, ճահճուտներում։ Ցողունը հասարակ է կամ ճյուղավորվող, կանգուն, քառանիստ, թավոտ կամ մերկ, բարձությունը՝ [[40]]-[[80]] (120) սմ։ Տերևները երկարավուն-ձվաձև են՝ փետրաձև խորը կտրտված, մազմզուկապատ։ Ծաղիկները տերևածո- ցերում են, մանր, սպիտակ՝ ծիրանագույն բծերով։ Ծաղկում է հուլիսին։ Պտուղը եռանիստ ընկուզիկ է։ ճահճաեղինջ ունի յուրահատուկ հոտ, որի պատճառով անասունները չեն ուտում։ Պարունակում է աղաղանյութեր։ ժողովրդական բժշկության մեջ պատրաստուկներն օգտագործում են որպես արյունահոսությունը դադարեցնող, սիրտանոթային, հանգստացնող միջոց։ Հյութից ստանում են սև և մուգ դարչնագույն ներկեր։ Մեղրատու է։
|image file = Lycopus lucidus Turcz.JPG
|image title =Ճահճաեղինջ փայլուն
|image descr = {{Bt-armlat|Ճահճաեղինջ փայլուն|Lycopus lucidus}}
|regnum = Բույսեր
| divisio = [[Ծածկասերմեր]]
| classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
| ordo = [[Շրթնածաղկավորներ]]
| familia = [[Խուլեղինջազգիներ]]
| genus = '''Ճահճաեղինջ '''
|rang =
|latin = ''Lycopus''
|author = [[L.]] (1753)
|syn =
* {{btname|Euhemus|[[Raf.]]}}
* {{btname|Phytosalpinx|[[Lunell]]}}
|typus = {{Bt-latarm|Lycopus europaeus|aut=[[L.]]|Ճահճաեղինջ փայլուն}}
|children name =
|children =
|range map =
|range map caption =
|range map width =
|range legend =
|wikispecies = Lycopus (Lamiaceae)
|commons = Category:Lycopus
|grin = 7058
}}
'''Ճահճաեղինջ''' ({{lang-lat|''Lycopus''}}), [[խուլեղինջազգիներ]]ի ([[շրթնածաղկավորներ]]) ընտանիքի բազմամյա, [[կոճղարմատ]]ավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է [[14]] տեսակ:
 
ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝
*ճահճաեղինջ եվրոպական ({{lang-lat|L. europaeus}})
* ճահճաեղինջ բարձր ({{lang-lat|L. exaltatus}})։
 
== Տարածում ==
[[Պատկեր:253 Lycopus europaeus L.jpg|մինի|ձախից|Ճահճաեղինջ եվրոպական (''Lycopus europaeus''): Բուսաբանական նկարազարդումը Ա. Մասկլեի «''Atlas des plantes de France''» գրքի, 1891]]
Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերում ([[Արարատ]]ի, [[Տավուշ]]ի, [[Արագածոտն]]ի, [[Գեղարքունիք]]ի, [[Վայոց ձոր]]ի, [[Սյունիք]]ի և այլն)՝ ստորին և միջին լեռն, գոտիներում։ Բարձր ճահճաեղինջ հանդիպում է միայն Լոռու մարզում (Ձորագետի կիրճ, [[Ստեփանավան]])։ Աճում է գետերի, առուների ափերին, գերխոնավ վայրերում, ճահճուտներում։
 
== Կենսաբանական նկարագիր ==
[[Ցողուն]]ը հասարակ է կամ ճյուղավորվող, կանգուն, քառանիստ, թավոտ կամ մերկ, բարձությունը՝ 40-80 (120) սմ։ [[Տերև]]ները երկարավուն-ձվաձև են՝ փետրաձև խորը կտրտված, մազմզուկապատ։ Ծաղիկները տերևածոցերում են, մանր, սպիտակ՝ ծիրանագույն բծերով։ Ծաղկում է հուլիսին։
 
[[Պտուղ]]ը եռանիստ ընկուզիկ է։ Ընկույզ հարթ է, ճահճաեղինջ ունի յուրահատուկ հոտ, որի պատճառով անասունները չեն ուտում։
 
== Նշանակություն և կիրառում ==
Պարունակում է աղաղանյութեր։ Ժողովրդական բժշկության մեջ պատրաստուկներն օգտագործում են որպես արյունահոսությունը դադարեցնող, սիրտանոթային, հանգստացնող միջոց։ Հյութից ստանում են սև և մուգ դարչնագույն [[ներկեր]]։ [[Մեղր]]ատու է։
 
== Դասակարգում ==
[[Պատկեր:Lycopus virginicus 002.JPG|մինի|''Lycopus virginicus.'']]
[[Պատկեր:Lycopus lucidus 2.JPG|մինի|''Lycopus lucidus'']]
Ճահճաեղինջի դասը ընդրկում է 20 տեսակ <ref>[http://www.theplantlist.org/browse/A/Lamiaceae/Lycopus/ Список видов рода Зюзник на сайте The Plant List]{{ref-en}}</ref>:
* {{Bt-latarm|Lycopus alissoviae|aut=[[Prob.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus americanus|aut=[[Muhl.]] ex [[W.P.C.Barton]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus amplectens|aut=[[Raf.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus angustifolius|aut=[[Elliott]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus asper|aut=[[Greene]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus australis|aut=[[R.Br.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus cavaleriei|aut=[[H.Lév.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus charkeviczii|aut=[[Prob.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus europaeus|aut=[[L.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus exaltatus|aut=[[L.f.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus hirtellus|aut=[[Kom.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus ×intercedens|aut=[[Rech.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus kurilensis|aut=[[Prob.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus laurentianus|aut=[[Roll.-Germ.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus lucidus|aut=[[Turcz.]] ex [[Benth.]]блестящий}}
* {{Bt-latarm|Lycopus rubellus|aut=[[Moench]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus ×sherardii|aut=[[Steele]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus sichotensis|aut=[[Prob.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus unifloarm|aut=[[Michx.]]|}}
* {{Bt-latarm|Lycopus virginicus|aut=[[L.]]|}}
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Գրականություն ==
*Волкова Е. В. Род 1300. Зюзник — Lycopus L. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1954. — Т. XXI. — С. 591—596. — 703 с. — 3000 экз.
* Xi-wen Li, Ian C. Hedge: ''Lamiaceae'': [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=119161 ''Lycopus'', S. 239 - textgleich wie gedruckter Text online], In: Wu Zheng-yi & Peter H. Raven (Hrsg.): ''Flora of China'', Volume 17 - ''Verbenaceae through Solanaceae'', Science Press und Missouri Botanical Garden Press, Beijing und St. Louis, 1994. ISBN 0-915279-24-X
* John M. Miller & Dieter H. Wilken, 2013: [http://ucjeps.berkeley.edu/cgi-bin/get_IJM.pl?key=9455 ''Lycopus''] bei
 
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.kew.org/kbd/advancedsearch.do?keywords=Lycopus Die Gattung ''Lycopus'' in den ''Kew Bibliographic Databases''.] (engl.)
*[http://ucjeps.berkeley.edu/IJM.html ''Jepson eFlora''.]
{{ՀԲ}}