«Գլոբալ տեղորոշման համակարգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Տես նաև |ԳԴՀԳՏՀ (այլ կիրառումներ)}}

|[[Պատկեր:GPS Satellite NASA art-iif.jpg|կենտրոն|մինի|ԳԴՀԳՏՀ արբանյակի կոնցեպտ]]

|[[Պատկեր:Magellan GPS Blazer12.jpg|կենտրոն|մինի|ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչ]]

'''Գլոբալ ԴիրքորոշմանՏեղորոշման Համակարգը''' ('''ԳԴՀԳՏՀ''', անգլ.՝ '''GPS''') միակ լիիրավ գործող ''Գլոբալ Նավիգացիոն Արբանյակային Համակարգն'' է, որը բաղկացած է 24 արբանյակներից, որոնք հեռարձակում են ճշգրիտ միկրոալիքային ազդանշաններ, հնարավորություն տալով ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչներին որոշելու իրենց դիրքն, արագությունն, ուղղությունն և ժանանակը։ Այն ստեղծվել է [[ԱՄՆ|Միացյալ Նահանգների]] Պաշտպանության նախարարության կողմից։ Նմանատիպ համակարգերից է նաև ռուսական GLONASS–նԳԼՈՆԱՍ, եվրոպական [[GalileoԳալիլեո Դիրքորոշմանտեղորոշման Համակարգհամակարգ]]ն, չինական [[COMPASSԲեյԴոու նավիգացիոն համակարգ]]ն (նաև հայտնի որպես «ԿՈՄՊԱՍՍ») և հնդկական [[IRNSS]]–ն։ Սակայն բոլոր վերոհիշյալները դեռ մշակման և ստուգման փուլերում են։են, և արբանյակների թիվը երկրածիրում չի հասցվել նախատեսված թվին։

Սովորական ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչը որոշում է իր դիրքն հիմնվելով չորս և ավելի ԳԴՀԳՏՀ արբանյակներից ստացված ազդանշանների վրա։ Այդ ստացված ինֆորմացիայի հիման վրա որոշվում են դիրքային պարամետրերը՝ x, y, z, և ժամանակը՝ t։

Յուրաքանչյուր ԳԴՀԳՏՀ արբանյակ ունի ատոմային ժամացույց և շարունակ հեռարձակում է հաղորդագրություններ, որոնք պարունակում են հաղորդագրության ուղարկման ժամանակն, հեռարձակող արբանյակի դիրքի հաշվման համար անհրաժեշտ պարամետրերը (էֆեմերիդ), և արբանյակների վիճակային պարամետրերը (ալմանաք)։ Ազդանշաններն փոխանցվում են լույսի արագությամբ մինչև երկրին հասնելը, և փոքր-ինչ ավելի դանդաղ մթնոլորտի միջով։ Ընդունիչը՝ օգտագործելով հաղորդագրության ստացման ժամանակը, հաշվում է իր հեռավորությունն յուրաքանչյուր արբանյակից, որից և այն որոշում է իր դիրքն։

ԳԴՀԳՏՀ-ն կազմված է երեք հիմնական սեգմենտներից՝ տարածքային սեգմենտից (ՏՍ), կառավարման սեգմենտից (ԿՍ) և օգտագործողի սեգմենտից (ՕՍ)։ <ref>{{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/space/systems/gps.htm |title=Navstar Global Positioning System }}</ref>

Տարածքային սեգմենտն իր մեջ ընդգրկում է ԳԴՀԳՏՀ արբանյակներին՝ թվով 24–ը, որոնք դասակարգված են 6 հատ հարթությունների վրա <ref>{{cite web |url=http://www.colorado.edu/geography/gcraft/notes/gps/gif/oplanes.gif |title=GPS Orbital Planes |author= Dana, Peter H. |accessdate=1996-08-08}}</ref>։ Ուղեծրերը դասավորված են այնպես, որ երկրի կամայական կետից գրեթե միշտ հասանելի են 6 հատ արբանյակ <ref>{{cite web |url=http://www.navcen.uscg.gov/faq/gpsfaq.htm |title=GPS Frequently Asked Questions |author= USCG Navcen |accessdate=2007-01-03 }}</ref>։ Գտնվելով 20.200կմ բարձրության վրա, յուրաքանչյուր արբանյակ մեկ աստղային օրվա ընթացքում կատարում է երկու լրիվ պտույտ <ref>{{cite book |title=Finding the repeat times of the GPS constellation |author= Agnew, D.C. and Larson, K.M. |accessdate=2007-01-03 }}</ref>։

Կառավարման սեգմենտի մեջ մտնում են ԳԴՀ–նԳՏՀ–ն վերահսկող երեք մոնիթորինգային կայաններն, որոնք պարբերաբար ուղարկում են նավարկման ճշտումներն արբանյակներին՝ ստեղծված Կալմանի ֆիլտրի կողմից, որն գեներացնում է դրանք, հիմնվելով մոնիթորինգային կայանների տվյալների, եղանակի տեսության և այլ տվյալների վրա <ref>{{cite web |url=http://tycho.usno.navy.mil/gpsinfo.html |title=Global Positioning System |author= USNO NAVSTAR|accessdate=2006-05-14 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://gps.gov |title=General public education website |author= U.S. Government}}</ref>։

Օգտագործողի սեգմենտն իրենից ներկայացնում է ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչ։ Հիմնականում ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչները կազմված են ալեհավաքից՝ որն ծրագրված է ստանալու ԳԴՀ–իԳՏՀ–ի կողմից հեռարձակվող ալիքները, պրոցեսորից և բավականին կայուն ժամացույցից (հիմնականում քվարցային)։

ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչները իրենց դիրքը որոշելու համար կատարում են բազմաթիվ բարդ մաթեմատիկական հաշվարկներ, սակայն ընդհանուր գաղափարը կայանում է հետևյալում.

Ինչպես արդեն նշվել է, ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչը իր դիրքն որոշելու համար օգտագործում է իր ժամանակն, արբանյակի դիրքն ու ստացված ազդանշանի տեղ հասնելու տևողությունն, ինչն է նշանակում է, որ դիրքի ճշտությունն հիմնականում կախված է արբանյակի դիրքի և ազդանշանի ուշացման հետ։

Ուշացումը չափելու համար, ընդունիչը համեմատում է ստացված ազդանշանը իր ներքին գեներացված տարբերակի հետ, որի արդյունքում ժամանակակից ընդունիչները կարող են ապահովել մինչև 10 նանովայրկյան ճշտություն։ Քանզի ԳԴՀԳՏՀ ազդանշանները տարածվում են լույսի արագությամբ, սխալանքը կարող է կազմել մինչև 3 մետր։

Բացի վերը նշվածից, կան շատ այլ սխալանքի աղբյուրներ, որոնց արդյունքում հասարակ ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչի սխալանքը կազմում է մոտավորապես 15 մ.։ Ստորև բերված են աղբյուրներն իրենց ազդեցությամբ դիրքի ճշտության վրա.

== ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչներ ==

ԳԴՀԳՏՀ ընդունիչների հիմնական խնդիրն է ստանալ ԳԴՀԳՏՀ արբանյակներից ազդանշանները և մշակել դրանք՝ ընդունիչի դիրքն, արագությունն և շարժման ուղղությունը որոշելու համար։

Դրանք կազմված են ալեհավաքից՝ որն ծրագրված է ստանալու ԳԴՀ–իԳՏՀ–ի կողմից հեռարձակվող ալիքները, պրոցեսորներից՝ ինֆորմացիայի մշակման համար, քվարցային ժամացույցից։ Ընդունիչները նաև նկարագրվում են տարողության քանակով, որն ցույց է տալիս, թե քանի արբանյակներից ազդանշաններ ընդունիչը կարող է միաժամանակ ստանալ և մշակել։ Ժամանակակից ընդունիչները զինված են SiRF Star II և SiRF Star III ԳԴՀԳՏՀ մոդուլներով, որոնց տարողությունը համապատասխանաբար 12 և 20 է։

Այս ընդունիչները նախատեսված են ավտոմեքենաների համար։ Աշխատացնելու համար հարկավոր է միացնել սարքը ավտոմեքենայի հոսանքի աղբյուրին, այնուհետև բորտային համակարգչին՝ ավտոմեքենայի վիճակային պարամետրերի մասին ինֆորմացիա ստանալու համար, միացնել երկու ալեհավաք՝ ԳԴՀ–իԳՏՀ–ի և ԳՇՀ–ի համար և տեղադրել SIM քարտ։

Այս սարքերն իրենց մեջ ունեն արդեն մշակված տրամաբանություն, որն էլ և մշակում է ԳԴՀ–իցԳՏՀ–ից և բորտ համակարգչից եկած տվյալներն և GPRS–ով փոխանցում դրանք վեբ սերվերին։ ԳՇՀ ցանցի բացակայության դեպքում տեղի է ունենում ինֆորմացիայի բուֆերիզացիա, որը ցանցի առկայության դեպքում ամբողջությանբ ուղարկվում է սերվերին՝ ապահովելով համակարգի անխափանությունը։

{{reflistծանցանկ}}

[[Կատեգորիա:ԳԴՀԳՏՀ| ]]