«Ծիրանենի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
{{անաղբյուր}}
| name = Ծիրանենի
[[Պատկեր:Punta Lingua-Abricotiers.JPG|մինի|Ծիրանենի]]
| image file = Punta Lingua-Abricotiers.JPG
'''Ծիրանենի''', [[վարդազգիներ]]ի ընտանիքի պտղատու [[ծառ]] է։ Հայրենիքը [[Հայաստան]]ն է։ Ծիրանենու մշակության հնագույն օջախներ են նաև [[Չինաստան]]ը և [[Միջին Ասիա]]ն։ Հայտնի են ծիրանենու 8 վայրի տեսակներ։ Ըստ նորագույն դասակարգման՝ մշակության մեջ հայտնի ծիրանենիները բաժանվում են Հայկական, Հյուսիսկովկասյան, Միջինասիական, Չինական և Եվրոպական խմբերի։
| image title = Ծիրանենի
| image descr =
| regnum = Բույսեր
|divisio = [[Ծաղկավոր բույսեր]]
| classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
| ordo = [[Վարդածաղկավորներ]]
| familia =[[Վարդազգիներ]]
| genus = ''' Ծիրանենի '''
| parent = Rosaceae
| rang = դաս
| latin = Armeniaca
| author =
| syn =
| typus =
| children name =
| children =
| range map =
| range map caption =
| range map width =
| range legend =
| iucnstatus =
| wikispecies = Armeniaca
| commons = Category:Armeniaca
| iucn =
| grin =
}}
'''Ծիրանենի''' ({{lang-lat|''Armeniaca''}}), [[վարդազգիներ]]ի ընտանիքի պտղատու [[ծառ]] է։ Հայրենիքը [[Հայաստան]]ն է։ Ծիրանենու մշակության հնագույն օջախներ են նաև [[Չինաստան]]ը և [[Միջին Ասիա]]ն։ Հայտնի են ծիրանենու 8 վայրի տեսակներ։ Ըստ նորագույն դասակարգման՝ մշակության մեջ հայտնի ծիրանենիները բաժանվում են Հայկական, Հյուսիսկովկասյան, Միջինասիական, Չինական և Եվրոպական խմբերի։
Մշակության մեջ հայտնի են 300-ից ավելի սորտեր, որոնք առաջացել են սովորական ծիրանենուց։
Ծիրանենին միատուն բույս է։ Բարձրությունը 6–12 մ է։ Տերևները խոշոր են, կլորավուն կամ լայն էլիպսաձև, ծաղիկները՝ երկսեռ, սպիտակ կամ բաց վարդագույն, փոշոտումը՝ խաչաձև։ Պտուղը մսոտ, հյութալի կորիզապտուղ է՝ տարբեր ձևերի և մեծության, զանգվածը՝ 20–120 գ։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված. պատրաստում են չիր, կոմպոտ, մուրաբա, հյութ, ջեմ, պովիդլո, օղի և այլն։ Պարունակում է շաքարներ, օրգանական թթուներ, վիտամիններ, բուրավետ և կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր։ Մշակովի տեսակների մեծ մասի կորիզի միջուկը քաղցր է։ Հայաստանի պայմաններում պտուղները հասունանում են հունիսի 15-ից օգոստոսի 20-ը։
Ծիրանենին [[ՀՀ]]-ում մշակվող հիմնական և առաջատար պտղատու տեսակն է (մշակվում է 50 տեսակ)։ Այգիները հիմնականում կենտրոնացված են [[Արարատի մարզ|Արարատի]], [[Արմավիրի մարզ|Արմավիրի]], [[Կոտայքի մարզ|Կոտայքի]], [[Արագածոտնի մարզ|Արագածոտնի]], [[Վայոց ձորի մարզ]]երում։ Փոքր այգիներ կան նաև [[Սյունիք]]ի, [[Լոռու մարզ|Լոռու]], [[Տավուշի մարզ]]երում։ Առավել տարածված են Նախիջևանի կարմիր, Երևանի, Սաթենի, Խոսրովենի, Օրդուբադի, Համբան, Ղևոնդի տեսակները։ Ընտրասերման միջոցով ստեղծվել են Արագածի, Արարատի, Նաիրիի, Վասպուրականի, Օշականի, Ոսկի, Մասիս, Վաղահասվարդագույն նոր տեսակները։4տարեկան ծառը արդեն պտուղ է տալիս։
 
== Կենսաբանական նկարագիր ==
Ծիրանենին միատուն բույս է։ Բարձրությունը 6–126-12 մ է։ Տերևները խոշոր են, կլորավուն կամ լայն էլիպսաձև, ծաղիկները՝ երկսեռ, սպիտակ կամ բաց վարդագույն, փոշոտումը՝ խաչաձև։ Պտուղը մսոտ, հյութալի կորիզապտուղ է՝ տարբեր ձևերի և մեծության, զանգվածը՝ 20–12020-120 գ։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված. պատրաստում են չիր, կոմպոտ, մուրաբա, հյութ, ջեմ, պովիդլո, օղի և այլն։ Պարունակում է շաքարներ, օրգանական թթուներ, վիտամիններ, բուրավետ և կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր։ Մշակովի տեսակների մեծ մասի կորիզի միջուկը քաղցր է։ Հայաստանի պայմաններում պտուղները հասունանում են հունիսի 15-ից օգոստոսի 20-ը։
 
Ծիրանենին [[ՀՀ]]-ում մշակվող հիմնական և առաջատար պտղատու տեսակն է (մշակվում է 50 տեսակ)։ Այգիները հիմնականում կենտրոնացված են [[Արարատի մարզ|Արարատի]], [[Արմավիրի մարզ|Արմավիրի]], [[Կոտայքի մարզ|Կոտայքի]], [[Արագածոտնի մարզ|Արագածոտնի]], [[Վայոց ձորի մարզ]]երում։ Փոքր այգիներ կան նաև [[Սյունիք]]ի, [[Լոռու մարզ|Լոռու]], [[Տավուշի մարզ]]երում։ Առավել տարածված են Նախիջևանի կարմիր, Երևանի, Սաթենի, Խոսրովենի, Օրդուբադի, Համբան, Ղևոնդի տեսակները։ Ընտրասերման միջոցով ստեղծվել են Արագածի, Արարատի, Նաիրիի, Վասպուրականի, Օշականի, Ոսկի, Մասիս, Վաղահասվարդագույն նոր տեսակները։4տարեկան ծառը արդեն պտուղ է տալիս։
{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:Բույսեր այբբենական կարգով]]
[[Կատեգորիա:Հայաստանի բուսական աշխարհ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ծիրանենի» էջից