«Թթվածին»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
հեռացվել է Կատեգորիա:Տարրեր, ավելացվեց Կատեգորիա:Թթվածին ՀոթՔաթ գործիքով |
+Կատեգորիա:Խալկոգեններ, +Կատեգորիա:Սննդային հավելումներ, +Կատեգորիա:Թթվածին, ±Կատեգորիա:Թթվածին→Կատեգորիա:Ոչ մետաղներ [[:en:WP:HC|... |
||
Տող 2.
{{Նշան|O}}
'''Թթվածին''' ([[Լատիներեն|<small>Լատիներեն</small>]]՝ ''Oxygenium''), քիմիական տարր է որի նշանն է ''O'' և ատոմային թիվը՝ 8։
== Թթվածինը և նրա
Թթվածինը առաջին անգամ ստացել է շվեդ քիմիկոս Կարլ Շեելեն 1771 թ.՝ սելիտրայի քայքայումից։ 1774 թ. անգլիացի քիմիկոս Ջոզեֆ Փրիսթլին թթվածին ստացել է [[սնդիկ]]ի օքսիդի քայքայումից։
Տող 9.
Հանդես է գալիս երկու ալոտրոպ ձևափոխությունների տեսքով՝ թթվածին (O<sub>2</sub>) և [[օզոն]] (O<sub>3</sub>)
==
Թթվածինն անգույն, անհամ և անհոտ գազ է։ Այդ պատճառով մեր զգայարաններն այն չեն ընկալում։ Սակայն թթվածնի բացակայությունը կամ անբավարարությունը կզգանք անմիջապես՝ պարզապես շնչահեղձ կլինենք։
Երկրի վրա թթվածինն ամենատարածված քիմիական տարրերից է և հանդիպում է ամենուրեք, այն կազմում է օդի, ջրի, երկրակեղևի, կենդանի օրգանիզմների, բույսերի զգալի մասը։ Թթվածինը մտնում է մեր սննդամթերքի՝ ածխաջրերի, ճարպերի, սպիտակուցների բաղադրության մեջ։
Թթվածինը կարևոր է հատկապես նրանով, որ մենք շնչում ենք այն։ Շնչառությունը Երկրի կենսոլորտի, կյանքի գոյատևման ամենակարևոր նախապայմանն է։ Թթվածինը մթնոլորտում գտնվում է ազատ վիճակում (O<sub>2</sub>) և կազմում է նրա հինգերորդ մասը։ Մթնոլորտի վերին շերտերում թթվածինը գտնվում է օզոնի (O<sub>3</sub>) ձևով, որը կարևոր նշանակություն ունի Երկրի վրա կյանքի պահպանության խնդրում։ Մթնոլորտում թթվածնի կորուստը՝ օքսիդացման, այրման, նեխման և շնչառության պատճառով, բույսերը վերականգնում են լուսասինթեզով։ Նրանք նույնպես շնչում են, սակայն դա տեղի է ունենում օրվա միայն մութ ժամերին՝ գիշերը։ Թթվածնի հետ նյութերի փոխազդեցությունը կոչվում է օքսիդացում։ Օքսիդացման ռեակցիաներ են այրումը, շնչառությունը, մետաղների ժանգոտումը, բույսերի մնացորդների փտումը և այլն։▼
▲Թթվածինը մթնոլորտում գտնվում է ազատ վիճակում (O<sub>2</sub>) և կազմում է նրա հինգերորդ մասը։ Մթնոլորտի վերին շերտերում թթվածինը գտնվում է օզոնի (O<sub>3</sub>) ձևով, որը կարևոր նշանակություն ունի Երկրի վրա կյանքի պահպանության խնդրում։ Մթնոլորտում թթվածնի կորուստը՝ օքսիդացման, այրման, նեխման և շնչառության պատճառով, բույսերը վերականգնում են լուսասինթեզով։ Նրանք նույնպես շնչում են, սակայն դա տեղի է ունենում օրվա միայն մութ ժամերին՝ գիշերը։
Այրումն ուղեկցվում է ջերմության և լույսի անջատմամբ։ Այրվում են փայտը, ածուխը, թուղթը, բնական գազը, նավթը և այլն։
Կենսաքիմիական շարժընթացներում տեղի է ունենում դանդաղ օքսիդացում, որի ժամանակ թթվածնի հետ նյութի փոխազդեցությունն ընթանում է դանդաղ, ջերմությունն անջատվում է աստիճանաբար՝ առանց լույսի անջատման։ Դանդաղ օքսիդացում են, օրինակ, օրգանիզմում խաղողաշաքարի (գլյուկոզի) օքսիդացումը, բույսերի մնացորդների փտումը, շնչառությունը, լուսասինթեզը, երկաթի ժանգոտումը խոնավ օդում։ Տեխնիկայում թթվածինը ստանում են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ և ջրի էլեկտրոլիզով։
== Ստացումը ==
1. Բնության մեջ թթվածնի ահռելի ծախսը լրացնում է [[ֆոտոսինթեզ]]ի ռեակցիան, որը ընթանում է լույսի և քլորոֆիլի պայմաններում.
Տող 48 ⟶ 43՝
2KNO<sub>3</sub>=2KNO<sub>2</sub>+O<sub>2</sub>↑
== Ֆիզիկական
Թթվածինը անգույն, անհամ, անհոտ գազ է։ Եռում է -183°С, պնդանում է -219°С։ Հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է, թթվածնի պարամագնիսական հատկությունը երևում է հեղուկ վիճակում։ Թթվածնի [[խտություն]]ը 0°С, 101 ԿՊա ճնշման տակ հավասար է 1,43 գ/լ։ Թթվածինը ջրում վատ է լուծվում 20°С-ում 100 ծավալ ջրում լուծվում է 3 ծավալ թթվածին, 0°С-ում 5 ծավալ թթվածին։
== Քիմիական
1.Մետաղները և ոչմետաղները օքսիդանում են թթվածնով.
Տող 93 ⟶ 86՝
== Կիրառումը ==
Ամենակարևորը թթվածինը նպաստում է այրմանը և շնչառությանը։ Այն մեծ չափով նպաստում է մետալուրգիական գործընթացներին՝ թուջի, պողպատի, ինչպես նաև գունավոր մետաղների (Cu,Zn,Sn,Au.....) արտադրության համար։ Բժշկության մեջ ծանր հիվանդներին տալիս են թթվածին։ Թթվածին ծախսվում է մետաղների կտրման և եռակցման ժամանակ, սուզանավերում, տիեզերանավերում, ջրի տակ աշխատող մարդկանց համար։
Տող 103 ⟶ 95՝
{{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
[[Կատեգորիա:Ոչ մետաղներ]]
[[Կատեգորիա:Խալկոգեններ]]
[[Կատեգորիա:Սննդային հավելումներ]]
[[Կատեգորիա:Թթվածին]]
| |||