«Խաղող»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
No edit summary |
||
Տող 15.
| ncbi = 3603
}}
'''Խաղող''' ({{lang-la|''Vítis''}}), [[խաղողազգիներ]]ի <ref name="WSET">Wine & Spirits Education Trust ''"Wine and Spirits: Understanding Wine Quality"'' pgs 2-5, Second Revised Edition (2012), London, ISBN 9781905819157</ref> ընտանիքի բույսերի ցեղ, իսկ նրա ողկույզները հասած վիճակում քաղցր [[հատապտուղներ]] են։ Խաղողի հայրենիքը [[Առաջավոր Ասիա]]ն է։ Հայտնի է մոտ 70 տեսակ։
==Բուսաբանական նկարագրություն==
Տող 22 ⟶ 23՝
[[Ծաղիկ]]ները մանր են, ծաղկաբույլ են կազմում (բարդ վրձին). Կախված ծաղկում արական և իգական մասնաբաժնից նրանց զարգացածության աստիճանից առանձնացվում են ծաղիկների հետևյալ երեք տեսակները՝ իսկական-իգական, արական, երկսեռ, ֆունկցիոնալ արական, ֆունկցիոնալ իգական։ Խաղողի մոտ վերջին երեք տեսակները հիմնականն են։ Երկսեռ տեսակի ծաղիկը հատկանշական է ընտանի տեսակների համար։
[[Խաղող (հատապտուղ)|Պտուղներ]] - գնդիկանման կամ ձվանման [[հատապտուղ]]ներ, կազմում են քիչ կամ շատ ցանցառ (սակավ խիտ) ողկույզներ
== Բուսաբանական դասակարգում ==
[[Պատկեր:Palatina.jpg|մինի]]
''Vitis'' ցեղը ներկայացված է 70 տեսակներով և բաժանվում է երկու ենթացեղի. ''Euvitis Planch'' և ''Muscadinia Planch։'' ''Euvitis Planch'' ենթացեղին են պատկանում 68 տեսակ, որոնք բաժանվում են 3 խմբի։
* եվրոպա-ասիական;
Տող 37 ⟶ 39՝
[[Պատկեր:Vitis 12.jpg|մինի|աջից|Խաղող]]
[[Պատկեր:Vinograd.JPG|մինի|աջից|Վայրի խաղող]]
[[Պատկեր:Detailaufnahme Reben im Herbst.jpg|մինի]]
Եվրոպա-ասիական խմբին է պատկանում մեկ տեսակ ''Vitis vinifera'' L.։
* ''[[Vitis acerifolia]]''
Տող 65 ⟶ 68՝
== Կիրառություն և նշանակություն==
[[Պատկեր:Vitis rotundifolia.jpg|մինի]]
Գիտական բժշկությունը խաղողն օգտագործում է ախորժակի կորստի, [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] անկման, [[նյարդային համակարգ]]ի հյուծվածության, նեֆրիտի, [[թոքախտ]]ի դեպքում: Խաղողից ստանում են նատուրոզա դեղամիջոցը, որն օգտագործվում է ներերակային սրսկումների ձևով արյան կորստի, կոլլապսի, շոկի դեպքում:
Խաղողը մեղրի պես արագորեն թափանցում է արյան մեջ: Երևի հեռու չէ այն օրը, երբ կվերացվի խաղողը շաքարախտով հիվանդներին հանձարարելու արգելքը, ինչպես դա արվեց [[մեղր]]ի կապակցությամբ: Եվ պատահական չէ, որ շտուդգարդցի բժիշկ Հեյնը բազմաթիվ ապացույցներ ունի խաղողի հյութով արյան շաքարի տոկոսը իջեցնելու վերաբերյալ: Ինչպես մյուս մրգերի, այնպէս էլ խաղողի դեպքում, անհրաժեշտ է խաղողն ուտել դատարկ [[ստամոքս]]ին կամ` ուտելաց 2-3 ժամ հետո:
Տող 71 ⟶ 75՝
Տերևներն օգտագործվում են սննդում, թափոններն ու վազերից հեռացվող զանգվածը՝ որպես անասնակեր:
Խաղողի վազը ցրտին չի դիմանում, այդ պատճառով էլ որոշ շրջաններում, օրինակ՝ [[Արարատյան դաշտ]]ում, ուշ աշնանը այն ծածկում են հողով (այգեթաղ): Իսկ խաղողի բերքահավաքը (այգեկութ) շատ հին ժամանակներից համարվում է տոն:
== Տես նաև ==
*[[Ալոճենի]]
*[[Խաղողագործությունը Հայաստանում]]
*[[Խաղողագրություն]]
== Գրականություն ==
* {{ cite journal |author=Francesco Emanuelli, Silvia Lorenzi, Lukasz Grzeskowiak, Valentina Catalano, Marco Stefanini, Michela Troggio, Sean Myles, José M. Martinez-Zapater, Eva Zyprian, Flavia M. Moreira, and M. Stella Grando |year=2013 |volume=13 |pages=39 |title=Genetic diversity and population structure assessed by SSR and SNP markers in a large germplasm collection of grape |journal=BMC Plant Biology |publisher=BioMed Central Ltd. |doi=10.1186/1471-2229-13-39}}
* Hui Ren & Jun Wen: [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=134649 ''Vitis'', S. 210 - textgleich online wie gedrucktes Werk], In: Wu Zheng-yi, Peter H. Raven, Deyuan Hong (Herausgeber): ''Flora of China'', Volume 12 - ''Hippocastanaceae through Theaceae'', Science Press und Missouri Botanical Garden Press, Beijing und St. Louis, 19. November 2007, ISBN 978-1-930723-64-1. (Abschnitt Beschreibung, Verbreitung und Systematik)
* S. Nazimuddin & M. Qaiser: [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=134649 ''Vitis'' in der ''Flora of Pakistan''.]
* Siegmund Seybold (Hrsg.): ''Schmeil-Fitschen interaktiv'' (CD-Rom), Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2001/2002, ISBN 3-494-01327-6 (für Merkmale)
* Walter Hillebrand, Heinz Lott, Franz Pfaff: ''Taschenbuch der Rebsorten'', 13. Auflage, Fachverlag Dr. Fraund GmbH, Mainz 2003, ISBN 3-921156-53-X (für Systematik)
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.proplanta.de/web/themen.php?MOF1=1200149696&MRID=1202601805&MLF1=1142936212&MLID=1200331219&MHID=6&MUID=5&MOID=1&__utmc=77131348&__utmb=77131348&Fu1GrI=1142959699&Fu1=1142936212&con=&lasu=&&T=1203322481&&SITEID=1142936212&_404=; Wissenswertes zum Thema Wein.]
* [https://www.uni-hohenheim.de/lehre370/weinbau/weinbau/wbm_ndx.htm Rolf Blaich: ''Weinbau und Reben in der Flora Mitteleuropas'' - Ein online-Lehrbuch der Universität Hohenheim.]
* [http://www.bundderweinkenner.ch/wissen/SystematischeGliederungDerReben.pdf bundderweinkenner.ch: Systematische Gliederung der Reben.] (7. Dezember 2010)
{{ՀԲ}}
[[Կատեգորիա:Հայաստանի բուսական աշխարհ]]
| |||