Ինհիբիտորներ

Ինհիբրիտորներ ( լատին․՝  inhibeo — կանգնեցնում եմ, զսպում եմ) քիմիական, արգելակիչներ, բնական կամ սինթետիկ նյութեր, որոնք արգելակում են կամ դադարեցնում որևէ քիմիական կամ կենսաբանական պրոցես: Կիրառվում են անցանկալի երևույթները կանխելու կամ դադարեցնելու համար, օրինակ, կոռոզիայից մետաղների քայքայումը, վառելանյութերի, քսայուղերի, սննդանյութերի օքսիդացումը, պոլիմերացումը, պոլիմերների ծերացումը և այլն: Արգելակման արդյունավետությունը կախված է ինհիբրիտորի ու արգելակվող ռեակցիայի բնույթից, ինչպես նաև ինհիբրիտորի քանակից, ռեակցիայի միջավայր մտցնելու ժամանակից, ջերմաստիճանից և այլ գործոններից: == Կոռոզիայի ինհիբրիտորները == մտցվում են միջավայր մետաղները կոռոզիայից պաշտպանելու համար: Կոռոզիայի ինհիբրիտորի պաշտպանիչ ազդեցությունը որոշվում է էլեկտրաքիմիական ռեակցիայի կինետիկայի փոփոխմամբ: Տարբերում են անոդային, կաթոդային և խառը կոռոզիայի ինհիբրիտորներ: Որպես անոդային կոռոզիայի ինհիբրիտոր կիրառում են օքսիդիչ քրոմատներ և նիտրիտներ, որպես կաթոդային կոռոզիայի ինհիբրիտոր՝ արսենի և բիսմութի աղեր, ինչպես նաև տարբեր օրգանական միացություններ: Կոռոզիայի միջավայրի բնույթից կախված, լինում են թթվային, չեզոք և հիմնային միջավայրերի, ինչպես նաև մթնոլորտային կոռոզիայի ինհիբրիտորներ: Սև մետաղները կոռոզիայից պաշտպանելու համար կիրառվում են դիցիկլոհեքսիլամոնիումի նիտրիտը, ցիկլոհեքսիլամոնիումի կարբոնատը, միգանյութի կամ հեքսամեթիլենտետրամինի (ուրոտրոպինի) խառնուրդը նատրիումի նիտրիտի հետ, իսկ սև մետաղները գունավորների հետ համակցված՝ նիտրո- և դինիտրո- բենբենգոյական թթուների աղերը ամինների հետ: == Օքսիդացման ռեակցիաների == ինհիբրիտորները արգելակում են մոլեկուլային թթվածնով օքսիդացումը, ավելացվում են վառելանյութերին, յուղերին, քսուքներին՝ նրանց պահելու և կիրառման ժամանակ օքսիդացումը դանդաղեցնելու համար: Որպես օքսիդացման ռեակցիաների ինհիբրիտորները կիրառվում են ֆենոլներ, արոմատիկ ամիններ և այլն: == Սննդանյութերի օքսիդացման == ինհիբրիտորները արգելակում են ճարպերի և ճարպ պարունակող մթերքների օքսիդացումը: Բնական նյութերից կիրառում են համեմունքներ (ծոթոր, եղեսպակ, չաման և այլն), որոնք մթերքին տալիս են հաճելի հոտ և արգելակում նրանց օքսիդացումը (կծվածությունը): Իսկ սինթետիկ նյութերից կիրառում են գալաթթվի էթիլ- և պրոպիլէսթերները, ինչպես նաև բազմաթիվ ֆենոլներ և ամիններ (օրինակ, կտավատի ձեթը օքսիդացումից պաշտպանելու համար): == Պոլիմերացման == ինհիբրիտորները արգելակում են կամ դանդաղեցնում մոնոմերների պոլիմերացումը թորելու կամ պահելու ժամանակ: Պոլիմերացման ինհիբրիտորները պահպանում են ոչ միայն ինքնապոլիմերացումից, այլև օդի թթվածնի օքսիդացումից: Պոլիմերացման ինհիբրիտորներ են ծծումբը, տարբեր ֆենոլներ, տանինը, պղնձի աղերը և այլն:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։