«Երկաթ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Երկաթ''', քիմիականնշանը՝ '''Fe''' ({{lang-la|Ferrum}}):։ Երկաթը d-տարր է, [[պարբերական համակարգ]]ի ութերորդ խմբի երկրորդական ենթախմբում է՝ ատոմային համարը՝ 26։ Այն սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ է։ Ատոմի էլեկտրոնային բանաձևն է

1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁶4s²:։

Բացի Էներգիական չորրորդ մակարդակի 2 էլեկտրոնից, քիմիական կապերի առաջացմանը կարող են մասնակցել նաև երրորդ մակարդակի d-էլեկտրոնները:էլեկտրոնները։

Երկաթին բնորոշ են գերազանցապես +2 և +3 օքսիդացման աստիճանները:աստիճանները։ Սակայն կան շատ քիչ թվով խիստ անկայուն միացություններ, որոնցում դրսևորվում է +6 օքսիդացման աստիճան:աստիճան։

Բնության մեջ տարածվածությամբ (4,65%) զբաղեցնում է չորրորդն է՝ թթվածնից(O), սիլիցիումից (Si) և ալյումինից (Al<ref>''[[Карапетьянц, Михаил Христофорович|Карапетьянц М. Х.]], Дракин С. И.'' Общая и неорганическая химия: Учебник для вузов. — 4-е изд., стер. — М.: Химия, 2000, ISBN 5-7245-1130-4, с. 529</ref>).) հետո:հետո։ Ազատ վիճակում երբեմն հանդիպում է միայն որոշ երկաթաքարերի տեսքով:տեսքով։ Գտնվում է հիմնականում օքսիդային հանքաքարերում, որոնցից կարևորներն են գորշ [[երկաթաքար]]ը (լիմոնիտ)(Fe₂O₃ . nH₂O), կարմիր երկաթաքարը (հեմատիտ)(Fe₂O₃), մագնիսական երկաթաքարը (մագնետիտ) (Fe₃O₄), [[սիդերիտ]]ը (FeCO₃), պիրիտ (հրաքար)՝ FeS₂ և այլն։

Մարդու օրգանիզմում կա ~ 3գ երկաթ տարր գերազանցապես հեմոգլոբինի բաղադրության մեջ:մեջ։

Սլավոներենում ''*želězo'' ({{lang-be|жалеза}}, {{lang-uk|залізо}}, {{lang-cu|желѣзо}}, {{lang-bg|желязо}}, {{lang-pl|żelazo}}, {{lang-cs|železo}}, {{lang-sl|železo}}) ունի հստակ զուգահեռներ [[Բալթյան լեզուների|Բալթյան Լեզուներ]] հետ ({{lang-lt|geležis}}, {{lang-lv|dzelzs}}):։

Կա մի քանի տարբերակներ նաև բալթո-սլավոնական բառերի ստուգաբանությունում:ստուգաբանությունում։ Դրանցից մեկը կապվում է հունարեն բառի՝ χαλκός հետ, որը նշանակում է երկաթ ու պղինձ, համաձայն մի ուրիշ վարկածի ''*želězo'' բառը ''*žely'' նշանակում է «կրիա» և ''*glazъ''-«ժայռ», ընդհանուր անվամբ «[[Բնական քար|քար]]»<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=М. Фасмер.|заглавие=Этимологический словарь русского языка|том=2|издание=Прогресс|год=1986|страницы=42—43}}</ref><ref>''Трубачёв О. Н.'' Славянские этимологии. // Вопросы славянского языкознания, № 2, 1957.</ref>.<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Boryś W.|заглавие=Słownik etymologiczny języka polskiego|издание=Kraków: Wydawnictwo Literackie|год=2005|страницы=753—754}}</ref>:։

Ռոմանական լեզուներում՝ ({{lang-it|ferro}}, {{lang-fr|fer}}, {{lang-es|hierro}}, {{lang-pt|ferro}}, {{lang-ro|fier}}) շարունակվում է {{lang-lat|ferrum }}:։ Լատրներենում՝ ferrum (< ''*ferzom''), ամենայն հավանականությամբ, վերցված է որոշ արևելյան լեզուներից, երևի փյունիկյան լեզուներից:լեզուներից։

Գերմանական լեզուներից երկաթի անվանումը վերցվել է ({{lang-got|eisarn}}, {{lang-en|iron}}, {{lang-de|Eisen}}, {{lang-nl|ijzer}}, {{lang-da|jern}}, {{lang-sv|järn}}) հինականում կելտերենից:կելտերենից։<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Мейе А.|заглавие=Основные особенности германской группы языков|издание=УРСС|год=2010|страницы=141}}</ref>:։

«ուժեղ, սուրբ, տիրապետող, գերբնական ուժեր» <ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Matasović R.|заглавие=Etymological Dictionary of Proto-Celtic|издание=Brill|год=2009|страницы=172}}</ref> հասկացությունների մասին:մասին։

Հունարենում բառը {{lang-grc2|σίδηρος}}, հնարավոր է վերցվել է նույն աղբյուրից, ինչը Սլավոնական լեզուներում էր, գերմաներենում և բալթյան լեզուներում վերցվել է արծաթ բառից<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Mallory, J. P., Adams, D. Q.|заглавие=Encyclopedia of Indo-European Culture|издание=Fitzroy-Dearborn|год=1997|pages=314}}</ref>:։

Բնական երկաթի կարբոնատի անվանումը գալիս է {{lang-la|sidereus}} - աստղ բառից, իսկապես, առաջին անգամ երկաթը հայտնվելով մարդու ձեռքին ունեցել է մթնոլորտային ծագում:ծագում։ Հնարավոր է նաև որ այդ համընկնումը պատհական չի եղել:եղել։ Մասնավորապես, հունարենում բառը նշանակում ''սիդերիտ (σίδηρος)'' երկաթի համար և լատիներենից ''sidus'', «աստղ» բառից:բառից։

Բնական երկաթը ունի չորսը կայուն իզոտոպներ. ⁵⁴Fe (իզոտոպի տարածվածությունը 5,845 %), ⁵⁶Fe (91,754 %), ⁵⁷Fe (2,119 %) և ⁵⁸Fe (0,282 %):։ Հայտնի է ավելի քան 20 անկայուն երկաթի իզոտոպներ հետևյալ զանգվածային թվերով 45-ից 72, որոնցից առավել կայուն է ⁶⁰Fe իզոտոպը:իզոտոպը։

⁵⁶Fe երկաթի իզոտոպը պատկանում է առավել կայուն միջուկների թվին. հետևյալ բոլոր տարրերը կարող ենփոքրացնել էներգիայի կապը մեկ նուկլոնի անկման միջոցով, իսկ բոլոր նախորդ տարրեր, սկզբունքորեն, կարող են նվազեցնել պարտադիր էներգիայի կապը մեկ նուկլոնի սինթեզի միջոցով:միջոցով։

Արդյունաբերությունում երկաթը ստանում են երկաթի հանքաքարից հիմնականում հեմատիտից (Fe₂O₃) և մագնիտից (FeO·Fe₂O₃):։

Գոյություն ունեն տարբեր որակական եղանակներ երկաթը հանքաքարից ստանալու համար:համար։ Առավել տարածված եղանակներից է, երբ երկաթը ստանում են բացառապես հրամետաղարտադրական եղանակով՝ դոմնային վառարանում:վառարանում։

Երկաթը վերականգնում են ածխածնով դոմնային վառարանում 2000&nbsp;°C ջերմաստիճանում:ջերմաստիճանում։ Ստանում են ածխածնով կամ ածխածնի օքսիդով օքսիդներից վերականգնման միջոցով:միջոցով։ Վառարանում ածխածինը օքսիդանում է մինչև ածխածնի մոնօքսիդը.

Իր հերթին ածխածնի մոնօքսիդը վերականգնում է երկաթը հանքաքարից:հանքաքարից։ Որպեսզի հետևյալ ռեակցիան ընթանա արագ, տաքացված շմոլ գազը բաց են թողնում երկաթի(III) օքսիդի վրայով.

Երկաթը արծաթափայլ, սպիտակ, պինդ մետաղ է, խտությունը 7,87 գ/սմ³ է, հալման ջերմաստիճանը՝ 1539 &nbsp;°C:C։ Շնորհիվ ատոմում առկա չզույգված շատ էլեկտրոնների՝ երկաթն ունի պարամագնիսական հատկություն. ձգվում է մագնիսի կողմից:կողմից։ Այդ մետաղին բնորոշ են արագ մագնիսանալու և ապամագնիսանալու հատկությունները, ինչը հնարավորություն է տալիս երկաթը լայնորեն օգտագործելու էլեկտրատեխնիկայում և էլեկտրոնային սարքերում:սարքերում։ Չափազանց մաքուր երկաթը բավականին կայուն է օդի թթվածնի նկատմամբ, սակայն սովորական մետաղը (խառնուկներ պարունակող) օդում աստիճանաբար ենթարկվում է կերամշակման, մանավանդ խոնավության առկայությամբ.

Ջրածնի հետ երկաթը չի փոխազդում:փոխազդում։ Հալոգենների հետ օքսիդանում է մինչև +3 օքսիդացման աստիճան:աստիճան։ Օրինակ՝

Դիտարժան է նաև երկաթի ռեակցիան ծծմբի հետ:հետ։ Այդ նյութերի փոշիների խառնուրդը փորձանոթում տաքացնելիս սկսվում է բուռն ջերմանջատիչ ռեակցիա, որի հետևանքով գոյանում է երկաթի սուլֆիդ.

Երկաթը սովորական թթուներից անջատում է ջրածին՝ առաջացնելով երկվալենտ երկաթի աղ:աղ։ Օրինակ՝

Օքսիդիչ թթուներից խիտ ծծմբականի հետ չի փոխազդում սովորական ջերմաստիճաններում, ինչը հնարավորություն է տալիս մեծաքանակ թթուն տեղափոխելու երկաթե տարողություններով:տարողություններով։ Խիտ ազոտական թթուն ևս չի փոխազդում երկաթի հետ:հետ։ Նշված երկու թթուներն էլ պասիվացնում են երկաթը՝ վերջինիս մակերևույթի վրա առաջացնելով օքսիդացման այնպիսի արգասիքներ, որոնք արգելափակում են թթվի անմիջական հպումը մետաղի հետ:հետ։ Նոսր ազոտական թթուն, այնուամենայնիվ, փոխազդու է երկաթի հետ.