«Դոփյաններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
հեռացվել է Կատեգորիա:Հայկական տոհմեր ՀոթՔաթ գործիքով |
No edit summary |
||
Տող 1.
'''Դոփյաններ'''
[[13-րդ դար]]ի սկզբից [[Արևելյան Հայաստան]]ի [[Քաղաքականություն|քաղաքական]] ու [[Մշակույթ|մշակութային]] կյանքում աչքի է ընկնում Դոփյան իշխանական տունը: Տեղեկություններ են պահպանվել [[Սարգիս Զաքարյան]]ի դստեր՝ Դոփի մասին: Հեղինակների մի խումբ գտնում է, որ նա ամուսնացել է Ղարա Գրիգորի, մյուս մասը՝ Հասանի հետ:
[[1244]] թվականին, ինքնագիր հիշատակարանում [[Գրիգոր Դոփյան|Գրիգոր]] իշխանը՝ Հասանի և Դոփի որդին, խոսելով մոնղոլների արշավանքին իր մասնակցության մասին,գրել
է.
{{քաղվածք|Եւ ապա սակաւիկ մի թողացուցեալ նահանգիս մերոյ և նուաճեալ ի ծառա(յ)ոլթիւն և ընքեանց զիշխանս և զհեծեալաղաւրս ընդ ինքեանս տանէին ուր և երթային, ընդ որս և գրաւեցայ ես՝ Գրիգոր՝ որդի Հասանայ և Դոփին, քուերորդի սպարապետացն Հայոց և Վրաց՝ Զաքարիայի և Իւանէի։|}}
Ըստ [[Բագրատ Ուլուբաբյան]]ի, Հասանը սերում էր Հաթերքի իշխաններից. նա Վախտանգ իշխանի որդին էր և Սակռի եղբայրը։ [[1182]] թվականին Դադիվանքում թողած իր արձանագրությունում Վախտանգի որդի Հասանը հայտնում է, որ ինքը կառավարել է 40 տարի, ունեցել է վեց որդի, իր բերդերն ու գավառները տվել է նրանց և ինքը կնոջ՝ Մամայի հետ եկել է Դադիվանք, իր եղբայր Գրիգորի մոտ և դարձել կրոնավոր։ Այս նույն փաստը հաստատում է նաև Հասանի կնոջ՝ Լոռու Կյուրիկե Բ թագավորի դուստր Մամայի՝ Դադիվանքում 1182 թվականին թողած արձանագրությունը: Հասանի՝ վանք մտնելուց հետո, իշխանական տան ավագությունը անցել է նրա Վախտանգ որդուն, որը կառավարել է 1182—1214 թվականներին։ Վախտանգը ունեցել է երկու որդի՝ Հասան և Տեր-Գրիգոր։ Վախտանգի կնոջ՝ Արզու խաթունի 1214 թվականի արձանագրությունից պարզվում է, որ նրանց երկու որդիներն էլ մահացել են երիտասարդ հասակում։ Աոզու խաթունն ի հիշատակ իր որդիների և ամուսնու Դադիվանքում կառուցել է եկեղեցի, որին նվիրել է գյուղեր ու ագարակներ։ Այդառթիվ թողած արձանագրությունից պարզվում է, որ Հասանը՝ Վախտանգի և Արզու խաթունի ավագ որդին, մահացել է օտարների դեմ պատերազմում, որից երեք ամիս հետո մահացել է կրտսեր որդին՝ տեր-Գրիգորը։ Այսպիսով, Հասանը Դոփի ամուսինը լինել չէր կարող, որովհետև արձանագրության բովանդակությունից պարզվում է, որ նա ամուսնացած չի եղել։ Դոփի որդի Գրիգորի 1244 թվականի հիշատակարանում հիշված Հասանը կարող էր լինել միայն Վերին Խաչենի Վախտանգ իշխանի որդին և Սակռի եզբայրը։
Դոփի ամուսին Հասանն ապրել ու գործել է 12-րդ դարի երկրորդ կեսին և 13-րդ դարի սկզբին։ Նա դեռ ապրում էր, երբ նրա եղբայր Հովհաննեսը 1204 թվականին կառուցել տվեց Խազարի վանքի եկեղեցին: Արձանագրություններում ուշադրության է արժանի այն փաստը,որ Հովհաննեսը և Հասանը չեն հիշատակում հաթերքցիների հետ իրենց ազգակցական կապի մասին։ Հասանի արձանագրությունը թվական չունի,սակայն պարզ է, որ այն գրվել է 1204 թվականին, երբ Հովհաննեսը ավարտել է եկեղեցու կառուցումը։ Հովհաննեսի արձանագրությունում ուշագրավ է այն միտքը, որ նա վանքը իր սահմաններով եղբորն է հանձնել Հաթերքի տերերի միջնորդությամբ։ Իսկ դա նշանակում է, որ Հաթերքի Վախտանգ իշխանը պատրոնի իրավունք է ունեցել Հասանի և Հովհաննեսի նկատմամբ։ Այս միտքը հաստատում է Վախտանգի կին Արզու խաթունի 1214 թվականի թողած արձանագրությունը: Վախտանգը մահացել է 1214 թվականին,, իսկ մինչ այդ,նույն տարում մահացել էին նրա երկու որդիները՝ Հասանը և տեր-Գրիգորը։ Ժառանգորդ չունեցող Հաթերքի Վախտանգ իշխանի տիրույթները անցան Իվանեին, իսկ վերջինս դրանք տվեցիր քրոջը՝ Դոփին։ Այդ մասին կա Վարդան վարդապետի մի վկայությունը:
== Աղբյուրներ ==
* [http://lraber.asj-oa.am/5333/1/1985-3(77).pdf Գեղամ Կիրակոսյան, Դոփյան իշխանական տան ծագման հարցի շուրջ]
| |||