«Տորոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Տորոն''' (Rubia), զունար մատ, տորոնազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի, կիսաթփերի և թփերի ցեղ:ցեղ։

Հայտնի է մոտ [[60]], [[ՀՀ]]-ում՝ [[2]] տեսակ՝ Տորոն ներկատու (R. tinctorum), Տորոն կոշտատերեվ (R. rigidifolia):։ Տարածված է [[Տավուշ]]ի, [[Կոտայք]]ի, [[Արարատ]]ի, [[Վայոց ձոր]]ի, [[Սյունիք]]ի և այլ մարզերում:մարզերում։ Աճում է թփուտներում, բանջարանոցներում, ճամփեզրերին, քարքարոտ լանջերին:լանջերին։

Ցողունը քառանիստ է, հիմնականում՝ մագլցող, երբեմն՝ կանգուն, ճյուղավորվող, բարձրանում է՝ [[30]]-[[200]] սմ:սմ։ Տերևները նշտարաձևից էլիպսաձև են, հակադիր, ամբողջական, ունեն տերևակիցներ, որոնք հաճախ մեծանում են, և ստացվում է տերևային օրգանների օղակաձև դասավորություն:դասավորություն։ [[Ծաղիկներ]]ը դեղնականաչավուն են, մանր, երկսեռ, կանոնավոր, գագաթնային կամ տերևանութային կիսահովանոցներում, որոնք հիմնականում առաջացնում են բարդ հուրանաձև, երբեմն՝ ողկուզանման [[ծաղկաբույլ]]եր:եր։ Ծաղկում է [[հունիս]]-[[հուլիս]]ին:ին։

Պտուղը հյութալի երկբաժան հատիկ է կամ տրոհվող տուփիկ:տուփիկ։ Որպես դեղահումք օգտագործում են կոճղարմատն ու արմատները (պարունակում են օքսիմեթիլանթրաքինոններ և դրանց ածանցյալները, կիտրոնա-, խնձորա-, գինե¬ [[թթուներ]], [[սպիտակուցներ]], [[շաքարներ]], պեկտինային նյութեր և այլն):։ Պատրաստուկները (թուրմ, փոշի, հաբ) օգտագործում են երիկամաքարային հիվանդությունների բուժման ժամանակ:ժամանակ։ Ներկատու Տորոնից ստանում են տորոնաներկ, որի հիմն, գունավոր բաղադրիչ մասն ալիզարինն է:է։ Բուրդը, զործաթելը, գործվածքն և մանրաթելը ներկելու համար Հայաստանում օգտագործվում է վաղ ժամանակներից (որտեղից նաև արտահանվել է):։ Ըստ հայկ. աղբյուրների՝ լավագույն տորոնաներկ պատրաստում են [[3]]-[[4]] տարեկան [[բույս]]ի արմատներից:արմատներից։ Կախված ներկման պայմաններից և օգտագորվող ժանտանյութի (օրինակ՝ ճարպաթթուներ, աղաղանյութեր, [[մետաղ]]ների աղեր և այլն) տեսակից՝ հումքը ներկվում է վառ կարմիր, մանուշակագույն, շագանակագույն, դեղձանիկադեղին կամ այլ գույներով:գույներով։ Սինթետիկ ալիզարինի ստացումը սահմանափակեց տորոնաներկի կիրառությունը:կիրառությունը։ [[1736]]-ին Հ. Ալթունյանը Տորոնի սերմերը գաղտնի տեղափոխել է [[Ֆրանսիա]], որտեղ նրան հաջողվել է մշակել բույսը և խոշոր պլանտացիաներ հիմնել:հիմնել։ Ի պատիվ Ալթունյանի՝ ֆրանսիացիները հուշատախտակ են դրել Ավինյոնի Կելվե թանգարանում ([[1821]]), իսկ վոկլյուզցիները Նոթր-Դամ դը Դոմ ժայռի վրա կանգնեցրել են նրա բրոնզե արձանը ([[1846]]):։