«Մեծ ուղեղի կեղև»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մեծ կիսագնդերի կեղև''', ({{lang-lat|cortex cerebri}}) 3 մմ հաստությամբ [[գորշ նյութ]]ի շերտ է։ Այն համեմատաբար լավ է զարգացած առաջ [[կենտրոնական գալար]]ում, որտեղ կեղևի հաստությունը 5 մմ է։ Գալարների և ակոսների առկայությունը մեծացնում է [[գլխուղեղ]]ի կեղևի մակերեսը։ Կեղևում կա 10–14 միլիարդ [[նյարդային բջիջ]]։ Նրա տարբեր մասերը, որոնք միմյանցից տարբերվում են բջիջների կառուցվածքով և տեղադրությամբ (ցիտոարխիտեկտոնիկա), թելերի դասավորությամբ (միելոարխիտեկտոնիկա) և ֆունկցիոնալ նշանակությամբ, կոչվում են դաշտեր։ Կեղևի նեյրոնները բազմաձև և բազմաբևեռ բջիջներ են։ Դրանք բրգաձև, աստղաձև, իլիկաձև, սարդանման և հորիզոնական նեյրոններն են։

Բրգաձև նեյրոնները մեծ ուղեղի կեղևը ձևավորող բջիջների հիմնական մասն են։ Դրանց մարմինը եռանկյունաձև է, որի գագաթներն ուղղված են դեպի կեղևի մակերես։ Գագաթից և մարմնի կողմնային մասերից դուրս են գալիս դենդրիտները, որոնք ավարտվում են գորշ նյութի տարբեր շերտերում։ Բրգաձև բջիջների հիմքից սկսվում են նեյրիտները, որոնց առաջացրած կարճ ճյուղերը մնում են կեղևում, իսկ երկար ճյուղերըճյուղերից մտնումձևավորվում ենէ սպիտակ նյութի մեջ։նյութը։ Բրգաձև բջիջները կեղևի տարբեր շերտերում ունեն տարբեր չափեր և նշանակություն։ Փոքր բջիջները ներդիր նեյրոններ են, որոնց նեյրիտները կապ են ստեղծում նույն կիսագնդի տարբեր մասերի միջև (ասոցիատիվ նեյրոններ), կամ միացնում են երկու կիսագնդերը, որպես ձուլանային (կոմիսուրալ) թելեր։ Բրգաձև խոշոր բջիջները և դրանց ճյուղերն առաջացնում են բրգաձև ուղիներ, որոնք ողնուղեղի համապատասխան կենտրոնները կապում են ուղեղի ցողունի կենտրոնների հետ։

ԿեղևԿեղևային գորշ նյութում տարբերում են 6 շերտ։ Հաշվելով կիսագնդերի արտաքին մակերեսից դեպի ներս՝ այդ շերտերը հետևյալն են.

#արտաքին հատիկավոր (lamina granularis externa)—այս շերտումշերտը տարաձևբազմաձև փոքր բրգային նեյրոնների ևաստղաձևև աստղաձև բջիջների կուտակում է։ Այս բջիջների դենդրիտները բարձրանում են մոլեկուլային շերտ, իսկ աքսոններն ուղղվում են սպիտակ նյութ կամ գոյացնելով աղեղներ`ուղղվում են դեպի մոլեկուլային շերտի տանգեցիալհյուսակ։տանգեցիալ հյուսակ` գոյացնելով աղեղներ։

#բրգաձև նեյրոնների (lamina piramidalis)—այս շերտն ամենահաստն է, և շատ լավ զարգացած է առաջային գալարում։ Բրգաձև բջիջների չափսերը տարբեր են (10-40մկմ)։ Բրգաձև բջջի գագաթից դուրս է գալիս գլխավոր դենդրիտը, որը տեղակայվում է մոլեկուլային շերտում։ [[Կողմնային]] մակերեսներից դուրս եկող դենդրիտներն ունեն աննշան երկարություն և այդ շերտի միջանկյալ բջբջների հետ առաջացնում են սինապսներ։ Պետք է իմանալ,որ աքսոնըԱքսոնը միշտ դուրս է գալիս բրգաձևբջջի հիմքից։

''5.հանգուցային (lamina ganglionaris)''—այս շերտը կազմված է բրգաձև խոշոր բջիջներից (Բեցի բջիջներ), որոնք, ի դեպ, առաջային կենտրոնականայսպես գալարումեն կանանվանվել հսկաի բուրգեր,պատիվ որոնք1874-ին առաջինանգամառաջային նկարագրելկենտրոնական էգալարում առաջին անգամ դրանք նկարագրած ուկրաինացի անատոմ Վ.Յ. Բեցը 1874-ին (Բեցի բջիջներ)։ Այս բջիջներին բնորոշ է բազոֆիլային քրոմաֆիլբազոֆիլ նյութի խոշոր կույտերի առկայությունը։ Այս շերտի բջիջների նեյրիտները գոյացնում են կեղևակեղև-ողնուղեղային (կորտիկոողնուղեղայինկորտիկոսպինալ) և կեղևակեղև-կորիզային ուղիների հիմնական մասը` և սինապսներով ավարտվում ենսինապսավորվելով շարժիչ կորիզների բջիջներում։բջիջներում

''6.բազմաձև բջիջների (lamina multiformis)''—շերտը կազմված է տարբեր տեսակի բջիջներից՝ հիմնականում իլիկաձև նեյրոններից։ Այս շերտի արտաքին մասը պարունակում է խոշոր բջիջներ։ Ներքին շերտի նեյրոններն ավելի մանր են և տեղակայված են միմյանցից հեռու։ Այս բջիջների նեյրիտները կազմում են գլխուղեղի սպիտակ նյութի էֆերենտ ուղիները։ Դենդրիտները հասնում են կեղևի մոլեկուլային շերտին։ Գլխուղեղի կեղևի տարբեր մասերում շերտերը տարբեր են։ Այսպես, կեղևի շարժիչ կենտրոններում, օրինակ, առաջային կենտրոնական գալարում ուժեղ զարգացած են 3-րդ, 5-րդ և 6-րդ շերտերը, իսկ վատ են արտահայտված 2-րդ և 4-րդ շերտերը։ Սա կեղևի ոչ հատիկային տեսակն է։ Կեղևային զգացող կենտրոններում, որոնցում ավարտվում են հոտառական, լսողական և տեսողական օրգաններից եկող աֆերենտ նյարդաթելերը, թույլ են զարգացած խոշոր ու միջին բուրգերբրգեր պարունակող շերտերը, մինչդեռ հատիկավոր շերտերը (2-րդ, 4-րդ) հասնում են առավելագույնսառավելագույն զարգացման։ Այս տեսակը կոչվում է հատիկային։