«Վիրք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (2), կ ։ → կ։, ջ ։ → ջ։ oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1.
{{Պատմական երկիր
[[Պատկեր:Caucasus 80 BC map de.png|մինի|300px]]
| Անվանում = Վիրք / Իբերիա<br />იბერია
'''Վիրք''' ({{lang-ka|იბერია}}, {{lang-la|Iberia}}, {{lang-grc|Ἰβηρία}}), պատմական երկիր [[Անդրկովկաս]]ի կենտրոնական մասում։ Հարավից և հարավ-արևմուտքից սահմանակցում էր [[Մեծ Հայք]]ին, արևմուտքից՝ [[Կողքիս]]ին, հյուսիսից [[Ալանիա]]յին, արևելքից [[Աղվանք]]ին։ Մայրաքաղաքներ են եղել [[Մցխեթ]]ը, [[Արմազ]]ը և [[Թբիլիսի]]ն։ Հունա-հռոմեական հեղինակների մոտ կոչվել է նաև '''Իբերիա'''։ Մինչև մ.թ.ա. III-IIդդ. [[Իսպանիա]]ն ևս կոչվել է Իբերիա և անունների նմանություններից հույն և լատինական հեղինակները ենթադրել են, որ Կովկասի իբերները, այսինքն՝ վրացիները, առաջացել են Պիրենեյան թերակղզու իբերներից։ XIX դարից սկսած առանց գիտական որևէ լուրջ կռվանի, որոշ հետազոտողներ ջանում են հիմնավորել այդ ենթադրությունը՝ առնչություններ որոնելով բասկերենի և վրացերենի միջև։ [[Կուր]] գետի հովտում՝ ցեղային միության հիմքի վրա, մ.թ.ա.IV-III դդ. սահմանագծում առաջացավ վաղ ստրկատիական պետություն, որի հիմնադիրը, ըստ վրացական ավանդական պատմության, Քարթլիի տանուտեր [[Փառնավազ]]ն էր։ Բնակչության հիմնական զբաղմունքը երկրագործությունն ու անասնապահությունն էր։ Մայրաքաղաք [[Մցխեթա]]յում, ինչպես նաև մյուս քաղաքներում զարգացած էին արհեստներն ու առևտուրը։ [[Արտաշես Ա]]-ն Վիրքից ազատագրում է զավթված և [[Երվանդունիներ]]ի օրոք [[Երվանդյան Հայաստան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Գուգարք]] նահանգը և միացնում Մեծ Հայքին։ [[Տիգրան Մեծ]]ի ժամանակ Վիրքը եղել է [[Մեծ Հայք]]ի գերիշխանության տակ։ [[Մ.թ.ա. 66]] թ. Արտաշատի պայմանագրով դուրս է եկել հայկական գերիշխանությունից։ [[387]] թ. [[Մեծ Հայք]]ի բաժանումից հետո [[Գուգարք]] նահանգը կցվել է Վիրքին և ստեղծվել [[Վրաց մարզպանություն]]ը։ 337-ին [[քրիստոնեություն]]ը հայտարարվեց պետական կրոն։ Ծիսակատարության լեզուն հունարենն ու ասորերենն էին, օգտագործվող այբուբենը՝ հունականն ու ասորականը։ [[Վահանանց պատերազմ]]ի ժամանակ [[հայ-վրացական զորք]]երը [[Ճարմանայի դաշտ]]ում ծանր պարտություն կրեց պարսկական զորքից։ [[862]]-[[1022]]թթ. Վիրքը եղել է [[Բագրատունյաց տերություն|Հայ Բագրատունիների տերության]] մեջ։ [[Սելջուկյան արշավանքներ]]ի և տրիապետության ժամանակ զգալի թվով [[հայեր]] գաղթել են [[Վրաստան]]։ Վիրքը իր հզորության գագաթնակետին է հասել [[Դավիթ Շինարար]] թագավորի օրոք։ Վրաց [[Թամար]] թագուհին հայ-վրաց. զորքրով [[Զաքարե և Իվանե եղբայրներ]]ի օգնությամբ ազատագրել են [[Հայաստան]]ի բազմաթիվ շրջաններ։ [[1199]]թ. վերջնական ազատագրվում է [[Բագրատունյաց Հայաստան]]ի սիրտ [[Անի]]ն։ Ազատագրած տարածքները տրվեցին հիմնականում [[Զաքարյաններ]]ին։ [[Վրաց Բագրատունյաց թագավորություն]]ը ավարտվեց [[1801]]թ. երբ [[Վրաստան]]ի զգալի մասը անցավ [[Ռուսաստան]]ի տիրապետության տակ։ Վիրքի տարածքի վրա այժմ [[Վրաստան]]ն է։
| Նախորդ1 =
| Դրոշ_Նախորդ1 =
| Նախորդ2 =
| Դրոշ_Նախորդ2 =
| Նախորդ3 =
| Դրոշ_Նախորդ3 =
| Հաջորդ1 =
| Դրոշ_Հաջորդ1 = Kartli - drosha jvari.svg
| Հաջորդ2 =
| Դրոշ_Հաջորդ2 =
| Հաջորդ3 =
| Դրոշ_Հաջորդ3 =
| Հիմնադրման տարեթիվ = [[Մ.թ.ա. 4–րդ դար]]-[[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|3]]
| Ավարտի տարեթիվ = [[537]]
| Դրոշ =
| Դրոշի հոդված =
| Զինանշան =
| Զինանշանի հոդված =
| Քարտեզ =
[[Պատկեր:Georgian_States_Colchis_and_Iberia_(600-150BC)-en.svg|260px]]
| Քարտեզի տարեթիվ =
| Պետական կարգ = [[Թագավորություն]]
| Մայրաքաղաք = [[Արմազի]], [[Մցխեթա]], [[Թբիլիսի]] ([[5-րդ դար]]ից)
| Պետության գլուխ =
| Դինաստիա =
| Օրենսդրություն =
| Կառավարիչ =
| Փոխ-կառավարիչ =
| Իրադարձություն1 =
| Իրադարձության տարեթիվ1 =
| Իրադարձություն2 =
| Իրադարձության տարեթիվ2 =
| Իրադարձություն3 =
| Իրադարձության տարեթիվ3 =
| Իրադարձություն4 =
| Իրադարձության տարեթիվ4 =
| Իրադարձություն5 =
| Իրադարձության տարեթիվ5 =
| Իրադարձություն6 =
| Իրադարձության տարեթիվ6 =
| Մակերես =
| Բնակչություն =
| Ազգություն =
| Արժույթ =
| Կարգախոս =
| Տոն =
| Հիմն =
| Լեզու = [[վրացերեն]]
| Կրոն =
| Նշումներ =
}}
 
'''Վիրք''' ({{lang-ka|იბერია}}, {{lang-la|Iberia}}, {{lang-grc|Ἰβηρία}}), պատմական երկիր [[Անդրկովկաս]]ի կենտրոնական մասում։ Հարավից և հարավ-արևմուտքից սահմանակցում էր [[Մեծ Հայք]]ին, արևմուտքից՝ [[Կողքիս]]ին, հյուսիսից [[Ալանիա]]յին, արևելքից [[Աղվանք]]ին։ Մայրաքաղաքներ են եղել [[Մցխեթ]]ը, [[Արմազ]]ը և [[Թբիլիսի]]ն։ Հունա-հռոմեական հեղինակների մոտ կոչվել է նաև '''Իբերիա'''։
 
Մինչև մ.թ.ա. III-IIդդ. [[Իսպանիա]]ն ևս կոչվել է Իբերիա և անունների նմանություններից հույն և լատինական հեղինակները ենթադրել են, որ Կովկասի իբերները, այսինքն՝ վրացիները, առաջացել են Պիրենեյան թերակղզու իբերներից։ XIX դարից սկսած առանց գիտական որևէ լուրջ կռվանի, որոշ հետազոտողներ ջանում են հիմնավորել այդ ենթադրությունը՝ առնչություններ որոնելով բասկերենի և վրացերենի միջև։ [[Կուր]] գետի հովտում՝ ցեղային միության հիմքի վրա, մ.թ.ա.IV-III դդ. սահմանագծում առաջացավ վաղ ստրկատիական պետություն, որի հիմնադիրը, ըստ վրացական ավանդական պատմության, Քարթլիի տանուտեր [[Փառնավազ]]ն էր։ Բնակչության հիմնական զբաղմունքը երկրագործությունն ու անասնապահությունն էր։ Մայրաքաղաք [[Մցխեթա]]յում, ինչպես նաև մյուս քաղաքներում զարգացած էին արհեստներն ու առևտուրը։
 
[[Արտաշես Ա]]-ն Վիրքից ազատագրում է զավթված և [[Երվանդունիներ]]ի օրոք [[Երվանդյան Հայաստան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Գուգարք]] նահանգը և միացնում Մեծ Հայքին։ [[Տիգրան Մեծ]]ի ժամանակ Վիրքը եղել է [[Մեծ Հայք]]ի գերիշխանության տակ։ [[Մ.թ.ա. 66]] թ. Արտաշատի պայմանագրով դուրս է եկել հայկական գերիշխանությունից։ [[387]] թ. [[Մեծ Հայք]]ի բաժանումից հետո [[Գուգարք]] նահանգը կցվել է Վիրքին և ստեղծվել [[Վրաց մարզպանություն]]ը։ 337-ին [[քրիստոնեություն]]ը հայտարարվեց պետական կրոն։
 
Ծիսակատարության լեզուն հունարենն ու ասորերենն էին, օգտագործվող այբուբենը՝ հունականն ու ասորականը։ [[Վահանանց պատերազմ]]ի ժամանակ [[հայ-վրացական զորք]]երը [[Ճարմանայի դաշտ]]ում ծանր պարտություն կրեց պարսկական զորքից։ [[862]]-[[1022]]թթ. Վիրքը եղել է [[Բագրատունյաց տերություն|Հայ Բագրատունիների տերության]] մեջ։ [[Սելջուկյան արշավանքներ]]ի և տրիապետության ժամանակ զգալի թվով [[հայեր]] գաղթել են [[Վրաստան]]։
 
Վիրքը իր հզորության գագաթնակետին է հասել [[Դավիթ Շինարար]] թագավորի օրոք։ Վրաց [[Թամար]] թագուհին հայ-վրաց. զորքրով [[Զաքարե և Իվանե եղբայրներ]]ի օգնությամբ ազատագրել են [[Հայաստան]]ի բազմաթիվ շրջաններ։ [[1199]]թ. վերջնական ազատագրվում է [[Բագրատունյաց Հայաստան]]ի սիրտ [[Անի]]ն։ Ազատագրած տարածքները տրվեցին հիմնականում [[Զաքարյաններ]]ին։ [[Վրաց Բագրատունյաց թագավորություն]]ը ավարտվեց [[1801]]թ. երբ [[Վրաստան]]ի զգալի մասը անցավ [[Ռուսաստան]]ի տիրապետության տակ։ Վիրքի տարածքի վրա այժմ [[Վրաստան]]ն է։
 
== Տես նաև ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Վիրք» էջից