«Կարլ Մարքս»–ի խմբագրումների տարբերություն

| ծննդյան օր = [[1818]] թվական, [[մայիսի 5]]

| վախճանի օր = [[1883]] թվական, [[մարտի 14]]

'''Կարլ Մարքսը''' ([[անգլերեն]]՝ {{lang-en|Karl Marx, [[1818]] թվական}}, [[մայիսի 5]]- [[18831818]] թվական,- [[մարտի 14]] [[1883]]) ծնվել է ծագումով հրեա փաստաբանի ընտանիքում: [[1830]]–[[1835]] թվականներին սովորել է Տրիրի Ֆրիդրիխ-Վիլհելմ գիմնազիայում, [[1835]]–-[[1841]] թվականներին ՝ նախ՝ [[Բոննի Ռայթ|Բոննի]], ապա՝ [[Բեռլին|Բեռլինի]] համալսարանների իրավաբանության ֆակուլտետներում: Իրավագիտությամբ, պատմությամբ, օտար լեզուներով զբաղվելուն զուգընթաց՝ Մարքսը Բեռլինի համալսարանում ուսումնասիրել է փիլիսոփայություն, Հեգելի պատմականության դիալեկտիկական մեթոդը. հարել է երիտհեգելականներին:

[[1842]] թվականից Քյոլնում հրատարակվող ժողովրդավարական «Հռենոսյան թերթի» խմբագիրն էր: [[1843]] թվականի սկզբին նա պրուսական միապետության դեմ հեղափոխական պայքարի և ժողովրդավարության կոչեր է արել: Նույն թվականի մարտին կառավարությունն արգելել է թերթի հրապարակումը: Մարքսը տեղափոխվել է [[Փարիզ]]. ծանոթացել է սոցիալիստական և ժողովրդավարական շարժման ներկայացուցիչների՝ [[Ֆրիդրիխ Էնգելս]]ի, [[Հայնրիխ Հայնե]]ի և ուրիշների հետ: [[1844]] թվականից Էնգելսը դարձել է Մարքսի բարեկամն ու գաղափարական համախոհը: [[1845]] թվականի [[փետրվար|փետրվարին]] ֆրանսիական իշխանությունները (Պրուսիայի ճնշմամբ) Մարքսին արտաքսել են Փարիզից. նա տեղափոխվել է [[Բրյուսել]], որտեղ Էնգելսի հետ գրել է «Գերմանական գաղափարախոսություն» աշխատությունը: [[1848]]–-[[1849]] թվականներին մասնակցել է «Կոմունիստների միություն» միջազգային կազմակերպության աշխատանքներին, Էնգելսի հետ գրել է միության ծրագիրը՝ «Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստը» ([[1848]] թվական):

[[1848]]–=[[1849]] թվականներին Մարքսի խմբագրությամբ Քյոլնում լույս է տեսել «Նոր հռենոսյան լրագիրը»: [[1849]] թվականի [[մայիսին]] Մարքսն արտաքսվել է Գերմանիայից. ընտանիքով մեկնել է Փարիզ, ապա հաստատվել [[Լոնդոն|Լոնդոնում]] և այնտեղ ապրել մինչև կյանքի վերջը: [[1864]] թվականին Լոնդոնում Մարքսը հիմնադրել և ղեկավարել է ([[1864]]–-[[1876]] թվականներին) Բանվորների միջազգային ընկերությունը (հետագայում՝ Առաջին ինտերնացիոնալ)՝ բանվոր դասակարգի առաջին զանգվածային միջազգային կազմակերպությունը), որը [[1876]] թվականին լուծարվել է:

[[1840]]-ական թվականների կեսերին նա իդեալիզմի և հեղափոխական ժողովրդավարության գաղափարներից անցել է մատերիալիզմին ու կոմունիզմին: Մշակել է պատմության մատերիալիստական ըմբռնման (պատմական մատերիալիզմ) սկզբունքները, հավելյալ արժեքի տեսությունը, ուսումնասիրել կապիտալիզմի զարգացման ընթացքը և առաջ քաշել նրա անկման, պրոլետարական հեղափոխության հետևանքով կապիտալիզմից կոմունիզմին անցման անխուսափելիության դրույթը: Այդ ամենի հանրագումարը փիլիսոփայական, տնտեսագիտական և քաղաքական ամբողջական ուսմունք է, որը հետագայում կոչվել է մարքսիզմ և արագ տարածվել ու մեծ ազդեցություն է թողել [[19-րդ դար|19-րդ]] դարի վերջի և [[20-րդ դար|20-րդ]] դարի սկզբի սոցիալ-հասարակական մտքի զարգացման վրա, դարձել է նաև պրոլետարիատի գաղափարախոսությունը: Մարքսը գրել է նաև «Տնտեսագիտական-փիլիսոփայական ձեռագրեր» ([[1844]] թվական), «Իրավունքի հեգելյան փիլիսոփայության քննադատության շուրջ» ([[1844]] թվական), «Սուրբ ընտանիք» ([[1845]] թվական), «Գերմանական գաղափարախոսություն» ([[1845]]–-[[1846]] թվականներ, վերջին երկուսը՝ Էնգելսի հետ), «Փիլիսոփայության աղքատությունը» ([[1847]] թվական), «Դասակարգային պայքարը Ֆրանսիայում [[1848]]–-[[1850]] թվականներ» ([[1850]] թվական), «Լուի Բոնապարտի Բրյումերի տասնութը» ([[1852]] թվական), «Քաղաքացիական պատերազմը Ֆրանսիայում» ([[1871]] թվական), «Գոթայի ծրագրի քննադատությունը» ([[1875]] թվական) աշխատությունները:

[[1933]]–-[[1991]] թվականներին Կարլ Մարքսի անունով կոչվել է [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ը, որի առջև տեղադրված էր նրա կիսանդրին, և փողոց: