«Տնտեսական համակարգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մի տնտեսական համակարգից մյուսին անցնելն է, անցումային շրջանը, կախված օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ գործոններից, կարող է ինչպես կարճատև (տասնամյակներ), այնպես էլ երկարատև (հարյուրավոր տարիներ) լինել:լինել։ Հետխորհրդային երկրներում տեղի է ունենում անցում վարչահրամայական տնտեսական համակարգից շուկայականի, անցումային տնտեսություն է եղել նաև [[Ավանդական տնտեսություն|ավանդական տնտեսական համակարգ]]ից շուկայականին անցման ժամանակ:ժամանակ։ Անցումային տնտեսությանը բնորոշ են սեփականության ձևի և տնտեսական գործունեության համակարգման հատկանիշներ:հատկանիշներ։ Անցումային տնտեսությանը հատուկ են բազմակացութաձևություն, սոցիալ-տնտեսական հարաբերությունների սրացում, տնտեսության անկում, գործազրկության աճ, փողի արժեզրկում և այլն:այլն։ Հին համակարգի լիարժեք կերպափոխությունը հիմնականում կախված է անցում կատարող երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացածության մակարդակից, ներքին ուժերի դիմադրության աստիճանից, ավանդույթներից, սովորույթներից, ինչպես նաև արտաքին գործոնների ազդեցությունից:ազդեցությունից։ Անցումային շրջանն ավարտված կարելի է համարել, երբ նոր տնտեսական համակարգն ապացուցում է իր տնտեսական և սոցիալական կենսունակությունը, իսկ երկրի բնակչությունը համոզվում է դրանում:դրանում։

Ցանկացած հասարակությունում գոյություն ունեցող [[Տնտեսություն|տնտեսության]] կազմակերպման ազգային մոդելները կարող են կրել ամենատիպիկ երկրի անվանումը, քանի որ երկրները տարբերվում են իրենց [[Պատմություն|պատմությամբ]], տնտեսական զարգացման մակարդակով, սոցիալական և ազգային պայմաններով:պայմաններով։

Ամերիկյան մոդելը լիբերալ շուկայական [[կապիտալ]]իստական մոդել է, որը կառուցված է անհատականության, ձեռնարկատիրական ակտիվության, [[Բնակչություն|բնակչության]] առավել ակտիվ մասի հարստացումն ամենայն կերպ խրախուսելու համակարգի վրա:վրա։ Բնակչության անապահով խմբերի համար մասնակի արտոնությունների և նպաստների հաշվին ստեղծվում է կյանքի ընդունելի մակարդակ:մակարդակ։ Սոցիալական հավասարության կամ արդարության խնդիր այստեղ չի դրվում:դրվում։ Այս մոդելը հիմնված է մասնավոր սեփականության, շուկայական մրցակցային մեխանիզմի, կապիտալիստական դրդապատճառների, [[աշխատանքի արտադրողականություն|աշխատանքի արտադրողականության]] բարձր մակարդակի և անձնական հաջողության նվաճման մասսայական կողմնորոշման վրա:վրա։ Ամերիկյան մոդելին ամբողջությամբ վերցված բնորոշ է նաև պետական ներգործությունը, որն ուղղված է կայուն ենթակառուցվածքի և տնտեսական հավասարակշռության պահպանմանը:պահպանմանը։

Գերմանական մոդելը  սոցիալական - շուկայական տնտեսության մոդել է, որում մրցակցային սկզբունքների ընդարձակումը կապվում է հատուկ սոցիալական ենթակառուցվածքների ստեղծման հետ, որը մեղմացնում է [[շուկա|շուկայի]]յի և կապիտալի թերությունները, ձևավորում բազմաշերտ ինդուստրիալ սոցիալական քաղաքականության սուբյեկտներ:սուբյեկտներ։ Այն ձևավորվել է հիտլերյան ժամանակների [[կոնցեռն|կոնցեռների]]երի վերացման և տնտեսության բոլոր ձևերին (խոշոր, միջին, մանր) կայուն զարգացման հնարավորության տրամադրման շնորհիվ:շնորհիվ։ [[Պետություն|Պետությունն]]ն ակտիվորեն ազդում է գների, [[մաքսատուրք|մաքսատուրքերի]]երի և տեխնիկական նորմաների վրա և կոչված է երաշխավորելու ազատ գներ և մրցակցություն, շուկայական տնտեսության հավասարակշռվածություն և ապահովել նրա զարգացման սոցիալական ուղղվածությունը։

Շվեդական մոդելը  իր դասական ձևով սոցիալական մոդել է, որը տարբերվում է բնակչության ամենաանապահով շերտերի օգտին ազգային եկամտի վերաբաշխմամբ, ունեցվածքային անհավասարության կրճատմանն ուղղված ուժեղ սոցիալական քաղաքականությամբ:քաղաքականությամբ։ Այստեղ պետության ձեռքում է գտնվում հիմնական [[ֆոնդ|ֆոնդերի]]երի ընդհամենը 4%-ը, սակայն պետական ծախսերի բաժինը 90-ական թ. կազմել է շուրջ 70% (համախառն ներքին արդյունքի):։ Այդ ծախսերի կեսից ավելին ուղղվում է սոցիալական կարիքներին:կարիքներին։ Տնտեսական գործունեության 90%-ից ավելին իրականացնում են մասնավոր ֆիրմաները, կառավարությունը եռանդուն մասնակցում է տնտեսական կայունության ապահովմանը և եկամուտների վերաբաշխմանը:վերաբաշխմանը։ Բնականաբար, դա հնարավոր է միայն հարկավորման բարձր նորմայի պայմաններում:պայմաններում։ Այդպիսի մոդելը ստացել է «ֆունկցիոնալ սոցիալիզացիայի» անվանումը, որի ժամանակ արտադրության ֆունկցիան ընկնում է մրցակցային շուկայական պայմաններում գործող մասնավոր [[ձեռնարկություն|ձեռնարկությունների]]ների վրա, իսկ բարձր կենսամակարդակի (ներառյալ զբաղվածությունը, կրթությունը, սոցիալական ապահովագրումը) և ենթակառուցվածքի բազմաթիվ տարրերի (տրանսպորտի, գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների) ապահովման գործառույթը՝ պետության վրա: վրա։

Ճապոնական մոդելի հիմքում ընկած է կոլեկտիվիզմի, փոխադարձ օգնության սկզբունքը:սկզբունքը։ Բնակչության բարձր կենսամակարդակը ապահովվում է [[աշխատավարձ|աշխատավարձի]]ի նկատմամբ աշխատանքի արտադրողականության առավել բարձր աճի տեմպերով, որի հաշվին նվաճվում է արտադրանքի ինքնարժեքի իջեցում և համաշխարհային շուկայում նրա մրցունակության կտրուկ բարձրացում:բարձրացում։ Ունեցվածքային շերտավորմանը խոչընդոտներ չեն դրվում:դրվում։ Այդպիսի մոդելը հնարավոր է միայն ազգային ինքնագիտակցության զարգացման բացառիկ բարձր մակարդակի, կոնկրետ մարդու շահերի համեմատությամբ ազգային շահերի գերակայության դեպքում, երբ բնակչությունը պատրաստ է երկրի բարգավաճման համար գնալ որոշակի նյութական զոհաբերությունների:զոհաբերությունների։

Հարավ-կորեական մոդելը շատ ընդհանուր գծեր ունի ճապոնականի հետ:հետ։ Դա վերաբերում է երկրի բնակչության հոգեբանական խառնվածքի առանձնահատկություններին, նրա բարձր աշխատասիրությանը և պատասխանատվությանը:պատասխանատվությանը։ Երկու մոդելների համար էլ ընդհանուր է պետական մարմինների ակտիվ մասնակցությունը տնտեսության վերակառուցմանը:վերակառուցմանը։ Շուկայական հարաբերությունների թույլ զարգացվածության հետևանքով հարավ-կորեական պետությունը նպատակաուղղված նպաստեց շուկայական տնտեսության հզոր հենակետի (պլացդարմի) ստեղծմանը՝ խոշոր [[կորպորացիա|կորպորացիաների]]ների ձևով, որոնք հետագայում վերաճեցին ֆինանսաարդյունաբերական [[կոնգլոմերատ|կոնգլոմերատների]]:ների։ Պետությունը մեծ ուշադրություն է դարձնում փոքր և միջին բիզնեսին:բիզնեսին։ Այստեղ առկա է գործառույթների հստակ բաժանումը կենտրոնի և ծայրամասերի միջև, որը նույնպես նպաստեց հզոր շուկայական տնտեսության ստեղծմանը:ստեղծմանը։

Չինական մոդելը ձևավորվել է «մաքուր սոցիալիզմի» տնտեսությունից անցումային պայմաններում:պայմաններում։ Շուկայական մեխանիզմը և ոչ պետական հատվածը վերափոխման տարիներին զգալիորեն ուժեղացրին իրենց դիրքերը, սակայն սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության մեջ պետական կարգավորումն «ուղղորդիչ պլանավորման» ձևով և սոցիալական երաշխիքները մնում են որպես առաջնային:առաջնային։ Այդպիսի մոդելը կարող է  որոշվել  որպես գերազանցապես սոցիալիստական մոդել՝ խառը տնտեսությամբ:տնտեսությամբ։