«Ածխաջրածիններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ավելացվեց Կատեգորիա:Ածխաջրածիններ ՀոթՔաթ գործիքով |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Vahe Gharakhanyan|Vahe Gharakhanyan]]}}
Քանի որ ածխածինն ունի չորս վալենտային էլեկտրոններ, իսկ ջրածինն` մեկ, ապա պարզագույն ածխաջրածինը մեթանն է (CH<sub>4</sub>):
== Բնական աղբյուրներ ==
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ: Կախված ածխածին-ածխածին կապի կարգից ացիկլիկները լինում են հագեցած (ալկաններ) և չհագեցած (ալկնեններ, ալկիններ, դիեններ): Կարբոցիկլերը լինում են ալիցիկլիկ և արոմատիկ: ▼
Ածխաջրածինների բնական աղբյուրներն են նավթը, քարածուխը և բնական գազերը:
{|class="wide"▼
== Դասակարգում ==
!colspan=4 |[[Ացիկլիկ միացություններ]] (բաց շղթայով) ▼
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ:
!colspan=2 |[[Կարբոցիկլիկ միացություններ]] (փակ շղթայով)▼
▲
{|| class="wikitable" style="text-align:center"
▲ !colspan="4" |[[Ացիկլիկ միացություններ]] (բաց շղթայով)
▲ !colspan="2" |[[Կարբոցիկլիկ միացություններ]] (փակ շղթայով)
|-
![[Հագեցած ածխաջրածիններ|հագեցած]]
!colspan="3" |[[Չհագեցած ածխաջրածիններ|չհագեցած]]
!հագեցած
!չհագեցած
Տող 25 ⟶ 32՝
|[[ալկիններ]]
|[[դիեններ]]
|[[ցիկլոալկաններ]]
|[[արեններ]]
|}
== Ածխաջրածինների համեմատական աղյուսակ ==
|-
! Ածխաջրածիններ !! [[Ալկաններ]] !! [[Ալկեններ]] !! [[Ալկիններ]] !! [[Ալկադիեններ]] !! [[Ցիկլոալկաններ]] !! [[Արեններ]]
|-
| ''[[Ընդհանուր բանաձև]]'' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-6</sub>'''
|-
| ''Կառուցվածք'' || [[Հիբրիդացում (քիմիա)|sp<sup>3</sup>-հիբրիդացում]], 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են [[տետրաեդր]]ի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|σ-կապ]] || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը` 120°, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|π-կապ]], l<sub>c-c</sub> = 0,134 նմ || sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, l<sub>c-c</sub> = 0,120 նմ || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում l<sub>c-c</sub> = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100° l<sub>c-c</sub> = 0,154 նմ || [[Բենզոլ]]ի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120° l<sub>c-c</sub> = 0,140 նմ, <nowiki>հարթ մոլեկուլ (6 π | σ)</nowiki>
|-
| ''[[Իզոմերիա]]'' || Ածխածնային շղթայի և [[օպտիկական իզոմերիա|օպտիկական]] || Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական|| Ածխածնային շղթայի, եռակի կապի դիրքի և միջդասային ||Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և [[Տարածական իզոմերիա|երկրաչափական]] || Ածխածնային շղթայի, կողային շղթայի, միջդասային, տարածական, երկրաչափական և [[Կոնֆորմացիա (քիմիա)|կոնֆորմացիոն]] || Կողային շղթայի
|-
| ''Քիմիական հատկություններ'' || տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման` CH<sub>4</sub> + Cl<sub>2</sub> → CH<sub>3</sub>Cl + HCl , այրման, անջատման ռեակցիաներ || Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ||Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ || Միացման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ || Տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ|| Էլեկտրոֆիլ տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ
|-
| ''Ֆիզիկական հատկություններ'' || С CH<sub>4</sub> до C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>12</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || C<sub>2</sub>H<sub>4</sub> մինչը C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>17</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>18</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || Նման են ալկեններին || Բութադիեն — գազ (t<sub>եռ</sub>= −4,5 °C), [[իզոպրեն]] — հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 36 °C), [[դիմեթիլբութադիեն]] - հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են վերածվել [[կաուչուկ]]ի|| C<sub>3</sub>H<sub>6</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>32</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>34</sub>- ից հետո — պինդ ||Բոլորը պինդ կամ հեղուկ նյութեր են
|-
| ''Ստացում'' || [[Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալներ]]ի , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից || Ածխաջրածինների, [[նավթի]] և [[բնական գազի]] կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային [[կրեկինգ]]ից, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից || Ացետիլենը ստանա;ու համար մեթանը թերմոկրեկինգի են ենթարկում || Դիոլների դեհիդրատացում || Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում || Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից
|}
== Պարզագույն ածխաջրածիններ ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Ածխածնի ատոմերի քանակը
![[Ալկաններ]]
![[Ալկեններ]]
![[Ալկիններ]]
![[Ցիկլոալկաններ]]
![[Դիեններ]]
|-
| 1 ||[[Մեթան]] || - || - ||-||-
|-
| 2 ||[[Էթան]] ||[[Էթիլեն|Էթեն]] (էթիլեն)||[[Acetylene|Էթին]] (ացետիլեն)|| – || –
|-
| 3 ||[[Պրոպան]] ||[[Պրոպեն]]||[[Պրոպին]]|| [[Ցիկլոպրոպան]] || [[Պրոպադիեն]]
|-
| 4 ||[[Բութան]] ||[[Բութեն]]||[[Բութին]] || [[Ցիկլոբութան]] || [[Բութադիեն]]
|-
| 5 ||[[Պենտան]] ||[[Պենտեն]] ||[[Պենտին]] || [[Ցիկլոպենտան]] || [[Պենտադիեն]]
|-
| 6 ||[[Հեքսան]] ||[[Հեքսեն]] ||[[Հեքսին]] || [[Ցիկլոհեքսան]] || [[Հեքսադիեն]]
|-
| 7 ||[[Հեպտան]] ||[[Հեպտեն]] ||[[Հեպտին]]|| [[Ցիկլոհեպտան]] || [[Հեպտադիեն]]
|-
| 8 ||[[Օկտան]] ||[[Օկտեն]] ||[[Օկտին]] || [[Ցիկլոօկտան]] || [[Օկտադիեն]]
|-
| 9 ||[[Նոնան]] ||[[Նոնեն]] ||[[Նոնին]] || [[Ցիկլոնոնան]] || [[Նոնադիեն]]
|-
| 10 ||[[Դեկան]] ||[[Դեկեն]] ||[[Դեկին]] || [[Ցիկլոդեկան]] || [[Դեկադիեն]]
|}
== Քիմիական հատկություններ ==
Որպես կանոն` ածխաջրածինները չեն խառնվում ջրի հետ, քանի որ ածխածնի և ջրածնի ատոմները ունեն գրեթե հավասար էլեկտրաբացասականություններ և կապերը մոլեկուլներում քիչ են բևեռացված:
Հագեցած ածխաջրածիններին բնորոշ են տեղակալման, իսկ չհագեցածներին` միացման ռեակցիաները:
{{Ածխաջրածիններ}}
[[Կատեգորիա:Ածխաջրածիններ]]
| |||