«Նյուտոնի դասական ձգողության տեսություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (73), , → , (76) oգտվելով ԱՎԲ |
+Կատեգորիա:Ֆիզիկայի չլուծված խնդիրներ, ± 2 կատեգորիաներ ՀոթՔաթ գործիքով |
||
Տող 6.
== Նյուտոնյան ձգողականության հատկությունները ==
: ''Տե՛ս նաև [[Ձգողականություն]]''
Տող 27 ⟶ 26՝
== Նյուտոնի տիեզերական ձգողականության օրենքի ճշգրտությունը ==
Նյուտոնի ձգողականության օրենքի ճշտության աստիճանի փորձարարական գնահատականը Էյնշտեյնի [[հարաբերականության ընդհանուր տեսություն|հարաբերականության ընդհանուր տեսության]] հաստատումներից մեկն է<ref>Д. Д. Иваненко, Г. А. Сарданашвили, Гравитация, М., Едиториал УРСС, 2004, ISBN 5-354-00538-8</ref>։ Պտտվող մարմնի և անշարժ ընդունիչի քվադրուպոլ փոխազդեցության չափման փորձերը ցույց տվեցին, որ <math>\delta</math> աճը նյուտոնյան պոտենցիալի կախվածության <math>r^{-(1+\delta)}</math> համար մի քանի մետր հեռավորության վրա գտնվում է <math>(2,1 \pm 6,2)*10^{-3}</math> սահմաններում<ref>10th International conference on General Relativity and Gravitation: Contribut. pap. — Padova, 1983. — Vol. 2, 566 p.</ref>։ Այլ փորձեր նույնպես հաստատում են տիեզերական ձգողության օրենքում մոդիֆիկացիաների բացակայությունը<ref>Тезисы докладов Всесоюзной конференции «Современные теоретические и экспериментальные проблемы теории относительности и гравитации». — М.: МГПИ, 1984. — 308 с.</ref>
Տող 33 ⟶ 31՝
== Պատմական ակնարկ ==
[[Պատկեր:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|thumb|Նյուտոնի ձգողականության օրենքը]]
Ձգողականության համընդհանուր ուժի գաղափարի մասին բազմիցս խոսվել է մինչև Նյուտոնը։ Այդ մասին մտածել են [[Էպիկուրոս]]ը, [[Պիեռ Գասենդի]]ն, [[Յոհան Կեպլեր|Կեպլերը]], [[Ջովաննի Ալֆոնսո Բորելի|Բորելին]], [[Ռենե Դեկարտ|Դեկարտը]], [[Ժիլ Ռոբերվալ|Ռոբերվալը]], [[Քրիստիան Հյույգենս|Հյույգենսը]] և այլք<ref>Клайн М., Математика. Утрата определённости, М., Мир, 1984 http://djvu.504.com1.ru:8019/WWW/673fd31efac2253c4781be62fb9ba2fc.djvu
</ref>։ Կեպլերը ենթադրում էր, որ ձգողականությունը հակադարձ համեմատական է մինչև Արևը եղած հեռավորությանը և տարածվում է միայն արեգակնածիրի (էկլիպտիկայի) հարթության մեջ, Դեկարտն այն համարում էր [[Եթեր (ֆիզիկա)|եթերային մրրիկների]] արդյունք<ref>Спасский Б. И. История физики, том 1, ст. 140-141</ref>։ Հեռավորությունից կախվածության ճշգրիտ կռահումներ նույնպես եղել են. Նյուտոնը [[Էդմունդ Հալլեյ|Հալլեյին]] ուղղված նամակում հիշատակում է [[Իսմայել Բուլիվադ|Բուլիվադի]], [[Քրիստոֆեր Ռեն|Ռենի]] և [[Ռոբերտ Հուկ|Հուկի]]<ref>Դատողությունների ընթացքը հեշտ է վերականգնել: Ինչպես ցույց է տվել Հյույգենսը, շրջանային շարժման ժամանակ <math>F\sim</math> կենտրոնաձիգ ուժը համեմատական է <math>v^2\over R</math>, որտեղ <math>v</math>-նմարմնի արագությունն է, <math>R</math>-ը՝ ուղեծրի շառավիղըը։ Բայց <math>v\sim \frac R T</math>, որտեղ <math>T</math>-ն պտտման պարբերությունն է, այսինքն՝ <math>v^2\sim \frac {R^2} {T^2}</math>: Կեպլերի 3-րդ օրենքի համաձայն, <math>T^2\sim R^3</math>, ուստի <math>v^2\sim \frac {1} {R}</math>, որտեղից վերջնականապես ունենք <math>F \sim \frac {1} {R^2}</math>:</ref> մասին։ Սակայն մինչև Նյուտոնը ոչ ոք ի վիճակի չեղավ պարզ և մաթեմատիկորեն ապացուցելի ձևով միմյանց կապել ձգողականության օրենքը (հեռավորության քառակուսուն հակադարձ համեմատական ուժը) և մոլորակների շարժումը (Կեպլերի օրենքները)։
Իր «Բնափիլիսոփայության մաթեմատիկական հիմունքները» ([[1687]]թ.) հիմնական աշխատանքում Նյուտոնը արտածեց ձգողականության օրենքը՝ հիմնվելով Կեպլերի փորձարարական օրենքների վրա, որոնք արդեն հայտնի էին այդ ժամանակ։ Նա ցույց տվեց,
* մոլորակների դիտվող շարժումները վկայում են կենտրոնական ուժի առկայության մասին.
* հակառակը՝ ձգողականության կենտրոնական ուժը հանգեցնում է էլիպսային (կամ հիպերբոլական) ուղեծրերի։
Նյուտոնի տեսությունը,
* ձգողականության օրենքը,
* շարժման օրենքը ([[Նյուտոնի օրենքներ#Երկրորդ օրենք|Նյուտոնի երկրորդ օրենքը]])
* համակարգ՝ մաթեմատիկական հետազոտությունների համար ([[մաթեմատիկական անալիզ]])։
Այս եռյակի համախմբույթունը բավական է երկնային մարմինների ամենաբարդ շարժումները լրիվ հետազոտելու համար,
Նշենք,
Ժամանակի ընթացքում պարզվեց,
== Հետագա զարգացումը ==
=== Հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը ===
{{main|Հարաբերականության ընդհանուր տեսություն}}
Նյուտոնից հետո ավելի քան երկու հարյուր տարի ֆիզիկոսներն առաջարկում էին ձգողականության նյուտոնյան տեսության կատարելագործման տարբեր ճանապարհներ։ Այդ ջանքերը հաջողությամբ պսակվեցին [[1915]] թ.՝ Էյնշտեյնի կողմից [[Հարաբերականության ընդհանուր տեսություն|հարաբերականության ընդհանուր տեսության]] ստեղծումով, որով հաղթահարվում էին նյուտոնյան տեսությանդժվարությունները։ Պարզվեց,
# Գրավիտացիոն պոտենցիալը հետազոտվող համակարգում շատ մեծ չէ՝ <math>\frac{\varphi}{c^2} \ll 1</math>։
# Շարժման արագություններն այդ համակարգում աննշան են՝ [[Լույսի արագություն|լույսի արագության]] հետ համեմատած՝ <math>\frac{v}{c} \ll 1</math>։
Թույլ ստացիոնար ձգողական դաշտերում շարժման հավասարումներն անցնում են նյուտոնյանի ([[ձգողական պոտենցիալ]])։ Ավարտելու համար ապացույցը,
<math>\Delta \Phi = - 4 \pi G \rho</math>։
Տող 82 ⟶ 78՝
=== Քվանտային գրավիտացիա ===
Հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը ևս գրավիտացիայի տեսության համար վերջնական չէ, քանի որ բավարար չափով չի նկարագրում գրավիտացիոն երևույթները [[քվանտային մեխանիկա|քվանտային]] մասշտաբներում ([[Պլանկի երկարություն|Պլանկի երկարության]] կարգի հեռավորությունների վրա, շուրջ 1, 6{{e|−35}} [[մետր|մ]])։ Ձգողականության քվանտային տեսության կառուցումը ժամանակակից ֆիզիկայի կարևորագույն խնդիրներից է։
Տող 89 ⟶ 84՝
== Տե՛ս նաև ==
* [[Կուլոնի օրենք]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{Երկնային մեխանիկա}}
[[Կատեգորիա:Ձգողականության տեսություն ներ]]
[[Կատեգորիա:Դասական մեխանիկա]]
[[Կատեգորիա:
|