«Դրամավարկային քաղաքականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

==[[Դրամավարկային քաղաքականություն|ԴՎՔ]] նպատակ==

Ներկայացված շղթայական կառուցվածքի վերջին երկու բաղադրատարրերը՝ դրամավարկային քաղաքականության միջանկյալ և վերջնական նպատակները, բնութագրում են դրամավարկային քաղաքականության ռազմավարությունը, իսկ առաջին երկու բաղադրատարրերը՝ դրամավարկային քաղաքականության գործիքները և գործառնական նպատակը, բնութագրում են վերջինիս իրագործման մարտավարությունը:

Շուկայական հարաբերությունների պայմաններում դրամավարկային քաղաքականության վերջնական նպատակները դուրս են [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ի անմիջական վերահսկողությունից, և դրանց վրա վերջինիս ազդեցությունը կրում է անուղղակի բնույթ: Դրամավարկային քաղաքականության գործիքների միջոցով [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ը վերահսկում է գործառնական և միջանկյալ նպատակների վարքագիծը, որն էլ արտացոլվում է վերջինիս վերջնական նպատակների ցուցանիշում: Մակրոտնտեսական կայունության ապահովման նպատակով կարևոր է նաև դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությունների արդյունավետ համադրումը, որպեսզի դրանցից յուրաքանչյուրի իրագործումը չբերի մյուսի արդյունքների չեզոքացմանը, այլ նպաստի ընդհանուր նպատակների իրագործմանը:<br />

 

Դրանք հանդիսանում են դրամավարկային քաղաքականություն վերջնական նպատակները: Հիմնախնդիրն այն է, որ [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ը հնարավորություն չունի այդ փոփոխականների անմիջական կառավարումը իրականացնել: Այդ նպատակներին հասնելու համար [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ն ընտրում է միջանկյալ և գործառնական նպատակներ (intermediate and operating targents), որոնք ենթակա են նրա ներազդմանը:

Միջանկյալ նպատակներն են՝

* դրամական զանգվածի կարգավորում

* տոկոսադրույքի կարգավորում

* արտարժույթային կուրսի կարգավորում:

[[Անվանական խարիսխ]]ը քաղաքականության ցուցանիշ է, որը հրապարակվում է որպես վերջնական կարգավորման ենթակա տնտեսական երևույթ արտահայտող ցուցանիշ: Այն սերտ և ամուր կապի մեջ պետք է լինի դրամավարկային քաղաքականություն վերջնական նպատակի հետ և դրան հասնելու օժանդակ միջոց է: Անվանական խարիսխի կամ, որ նույնն է, միջանկյալ նպատակի ընտրության հարցում [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ը հենվում է մի շարք չափանիշների վրա: Կարևորագույն չափանիշը այն է, որ դրամավարկային քաղաքականություն միջանկյալ նպատակը պետք է համապատասխանեցվի դրամավարկային քաղաքականության վերջնական նպատակին: Դրամավարկային քաղաքականության միջանկյալ նպատակը պետք է բավարարի չափելի լինելու հատկանիշին: Այսինքն [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ն պետք է միջանկյալ նպատակի մակարդակը ժամանակի յուրաքանչյուր պահին ճշգրտորեն չափելու և դրա վարքագծին հետևելու հնարավորություն ունենա: [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ը պետք է միջանկյալ նպատակի վերաբերյալ ժամանակին ճշգրիտ տեղեկատվություն ստանալու հնարավորություն ստանա: Ընդ որում, միջանկյալ նպատակի վերաբերյալ ստացվող տեղեկատվությունը վերջնական նպատակի համեմատությամբ պետք է ունենա ավելի մեծ հաճախականություն, որպեսզի [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ն առավել արդյունավետ կառավարի միջանկյալ նպատակը վերջնական նպատակի ցանկալի մակարդակին հասնելու համար: Եվ վերջապես միջանկյալ նպատակը պետք է ԿԲ-ի համար վերահսկելի լինի: Այսինքն ԿԲ-ն պետք է միջանկյալ նպատակի վարքագծի վրա ազդելու հնարավորություն ունենա:<ref>Роджер Лерой Миллер, Дэвид Д. Ван-Хуз “Современные деньги и банковское дело”, перевод 3-го английского издания, издательство “ИНФРА-М”, Москва 2000г., стр. 649</ref> [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ի կողմից ընտրված դրամավարկային քաղաքականություն միջանկյալ նպատակը պետք է առավելագույնս բավարարի վերոնշյալ չափանիշներին: Ազգային տնտեսություններում դրամավարկային քաղաքականության «անվանական խարիսխի» դեր են կատարում [[փողի ագրեգատ]]ները, [[փոխարժեք]]ը, իսկ 1990-ական թ.-ի սկզբից նաև գնաճի կանխատեսվող մակարդակը, որոնց ներքո իրականացվող դրամավարկային ռազմավարությունը համապատասխանաբար անվանվում է [[փոխարժեքի նպատակադրման ռազմավարություն|փոխարժեքի]], [[փողի ագրեգատների նպատակադրման ռազմավարություն|փողի ագրեգատների]] և [[գնաճի նպատակադրման ռազմավարություն]]:<ref>Frederic S. Mishkin “The Economics of Money, Banking and Financial Markets”, Sixth Edition, Addison Wesley, 2001, 506 pp.</ref>

 

 

===Փողի ագրեգատների նպատակադրման ռազմավարություն===

Մյուս կարևոր նախապայմանը ԿԲ կողմից փողի ագրեգատների լիարժեք կառավարման հնարավորությունն է: Սովորաբար ԿԲ-ները հաջողությամբ կառավարում են փողի բազայի ցուցանիշը, սակայն դժվարություններ են առաջանում փողի զանգվածի կառավարման հարցում: Զարգացող ֆինանսական շուկաներ և դոլարայնացման բարձր մակարդակ ունեցող երկրներում, որտեղ հնարավոր են վարկերի և ավանդների նկատմամբ պահանջարկի, ինչպես նաև փողի զանգվածի կառուցվածքի, դոլարայնացման մակարդակի զգալի փոփոխություններ, էական տատանումների է ենթարկվում փողի նկատմամբ պահանջարկը, և նվազում է կանխատեսելիության աստիճանը: Այդ երկրներում ցածր է նաև տոկոսադրույքներից փողի պահանջարկի կախվածության առաձգականությունը, որը դժվարացնում է ԿԲ կողմից փողի զանգվածի կառավարման գործընթացը: Նշված հիմնախնդիրների պայմաններում առաջանում է միջանկյալ նպատակի՝ փողի զանգվածի նպատակային ցուցանիշից հաճախակի շեղման խնդիր՝ կրկին վտանգելով դրամավարկային ծրագրերի և ԿԲ վարկը:

 

===Փոխարժեքի նպատակադրման ռազմավարություն===

Փոխարժեքի նպատակադրման ռազմավարության ընդունումը հետապնդում է 2 հիմնական նպատակ.<ref>Տիգրան Սարգսյան, «Փոխարժեքի դերը դրամավարկային քաղաքականություն մեջ», Երևան, Ֆենոմեն հրատարակչություն, 2008 թ.</ref>

# Բարձր գնաճի նվազեցում (Ռուսաստան, Չեխիա, Արգենտինա և այլ երկրներ)

# Տնտեսական ինտեգրում (օր. Եվրոմիությանը անդամակցել ցանկացող երկրներ, ինչպիսիք են Էստոնիան, Սլովենիան, Չեխիան և այլն):

Սակայն այդ նպատակներին հասնելու ընթացքում խիստ սահմանափակումներ են առաջանում դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնող մարմինների համար ՀՆԱ-ի և զբաղվածության կարճաժամկետ խնդիրների լուծման առումով: Լողացող փոխարժեքի համեմատությամբ ամրագրված փոխարժեքի առավելությունը գնաճի սպասումները անմիջականորեն չեզոքացնելն է, որը չափազանց կարևոր է անցումային տնտեսությամբ երկրների համար, ինչպիսին է նաև Հայաստանը:

 

Գնաճի նպատակադրման ռազմավարության սահմանումը հետևյալն է.

«Գնաճի նպատակադրումը դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնելու ծրագիր է, որը բնութագրվում է գնաճի մեկ տարվա կամ որոշակի ժամանակահատվածի պաշտոնական ծրագրային ցուցանիշի (կամ միջակայքի) հրապարակային հայտարարմամբ, նշելով, որ ցածր և կայուն գնաճի ապահովումը դրամավարկային քաղաքականության առաջնային երկարաժամկետ նպատակն է»:<ref>B. Bernanke, Th. Laubach, F. Mishkin, A. Posen, Inflation Targeting, Lessons from the International Experience, Prinseton University Press. 1998, էջ 4</ref>

Ըստ մեկ այլ աղբյուրի՝ գնաճի նպատակադրումն իրենից ներկայացնում է գնաճի նպատակային ցուցանիշի սահմանում, գնաճի կանխատեսում նույն ժամանակահատվածի համար, այնուհետև նպատակաուղղված քաղաքականության իրականացում՝ նպատակային և կանխատեսված ցուցանիշների միջև շեղումը վերացնելու համար:<ref>Inflation Report, Bank of England, February 1996</ref>

Ընդ որում, գնաճի կանխատեսված մակարդակը ԿԲ համար դառնում է միջանկյալ նպատակ, քանի որ այն կառավարելի է ԿԲ կողմից, հասկանալի և չափելի է հասարակության համար և հստակեցնում է դրամավարկային քաղաքականության ուղղությունները: Իսկ գնաճի կանխատեսված մակարդակի կառավարումը իրականացվում է գործառնական նպատակի միջոցով:

 

 

==[[Դրամավարկային քաղաքականություն|ԴՎՔ]] գործիքներ==

===Բաց շուկայական գործառնություններ===

Բաց շուկայական գործառնությունները դրամավարկային ամենակարևոր գործիքն են, քանի որ դրանք տոկոսադրույքների և փողի բազայի որոշիչներն են: Դրանք նաև փողի առաջարկի տատանումների հիմնական աղբյուրն են: Բաց շուկայական գնումները ընդլայնում են [[դրամական բազա]]ն և պահուստները, հետևաբար նաև ավելացնում փողի առաջարկն ու նվազեցնում կարճաժամկետ տոկոսադրույքները: Բաց շուկայական վաճառքը փոքրացնում է դրամական բազան և պահուստները՝ նվազեցնելով փողի առաջարկն ու բարձրացնելով կարճաժամկետ տոկոսադրույքները:

[[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ի կողմից [[պարտատոմս]]երի գնումը բերում է առևտրային [[բանկ]]երի պահուստների աճին, որը նաև մեծացնում է դրամական բազան: Ստանալով հավելյալ ռեսուրսներ՝ առևտրային բանկերն ավելի շատ վարկեր կտրամադրեն, որը կհանգեցնի վարկային էմիսիային: Եթե [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]]-ը կատարում է հակառակ գործընթացը, այսինքն վաճառում է պարտատոմսերը, ապա տնտեսության մեջ տեղի է ունենում դրամական հոսք դեպի [[Կենտրոնական բանկ|ԿԲ]], և դրամական զանգվածի քանակությունը իջնում է:

 

===Մշտական հնարավորության գործիքներ===

Դրամաշրջանառության գործընթացի վրա առավել ուժեղ ազդեցություն է ունենում վերաֆինանսավորման քաղաքականությունը: Դիսկոնտային քաղաքականությունը դրամավարկային կարգավորման կարևոր գործիք է, որի հիմնական ուղղությունները մշակվում են տվյալ երկրի ԿԲ-ի կողմից: Վերջինիս կողմից դիսկոնտային քաղաքականությունը իրականացվում է պաշտոնական տոկոսադրույքների 2 հիմնական տեսակների սահմանման և վերանայման միջոցով.

# վերահաշվառման տոկոսադրույքները՝ պետական արժեթղթերի վերահաշվառման նպատակով:

# բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքները՝ Կառավարության և բանկային հաստատությունների վարկավորման նպատակներով:

Դրա հետևանքով ավելանում է փողի բազան: Անվանական դրույքի բարձրացումը հանգեցնում է նրան, որ առևտրային բանկերը կձգտեն ավելի քիչ վարկեր վերցնել, և դրա հետևանքով նրանք ավելի քիչ վարկ կտրամադրեն, ինչը կիջեցնի տնտեսության մեջ դրամական զանգվածի քանակությունը: Իսկ անվանական դրույքի իջեցումը կհանգեցնի հակառակ պրոցեսին: