|
*անկազմակերպ (արտաբորսայական, «փողոցային»),
ինչպես նաև`
*առաջնային և երկրորդային շուկաներ:շուկաներ։
Արժեթղթերի կազմակերպված շուկան՝ արժեթղթերի շրջանառությունն է շուկայի լիցենզավորված արհեստավարժ միջնորդների միջև, շուկայի այլ մասնակիցների հանձնարարությամբ, հիմնված հաստատուն կանոնների վրա:վրա։
Արժեթղթերի անկազմակերպ շուկան՝ արժեթղթերի շրջանառությունն է, առանց շուկայի բոլոր մասնակիցների կողմից միևնույն կանոնների պահպանման:պահպանման։ Քանի որ ոչ բոլոր արժեթղթերնեն իրենց ծագումով սկիզբ առնում [[դրամական կապիտալ]]ից, ուստի արժեթղթերի շուկան էլ ամբողջովին վերցված, չի կարելի վերագրել ֆինանսական շուկային:շուկային։ Շուկայի այն հատվածում, որտեղ արժեթղթերի շուկան որպես կապիտալ հիմնվում է դրամի վրա, կոչվում է ֆոնդային շուկա և իր այս որակով է ֆինանսական շուկայի բաղկացուցիչ մաս կազմում:կազմում։ Այդ արժեթղթերի շուկայում վաճառվում են գլխավորապես ձեռնարկության սեփականության մեջ մասնակցության փայերը:փայերը։ Դա սեփական կապիտալի շուկան է, նրա հիմնական ինստիտուտը ֆոնդային բորսան է:է։
== Ֆոնդային բորսան ==
Ֆոնդային բորսան ({{lang-en|stock exchange}})` արժեթղթերի շուկայի որոշակի ձևով կազմակերպված և կանոնավոր գործող շուկայական ենթակառուցվածքի տարր է, որտեղ կատարվում են այդ արժեթղթերի առք ու վաճառքի միջնորդավորված գործարքները, դրանց բորսայական փոխարժեքի հիման վրա, որը տատանվում է՝ կախված առաջարկի և պահանջարկի հարաբերությունից:հարաբերությունից։ Գրանցված բորսայական տեղեկագրերում և հանդեսներում:հանդեսներում։
===== Բորսայի ղեկավարող մարմինը =====
Բորսայի ղեկավարող մարմինը, որպես կանոն, բորսայի կոմիտեն է:է։ Ներկայումս բորսաների աշխատանքում լայնորեն կիրառվում են համակարգչային ցանցեր և կապի ժամանակակից միջոցներ, որոնք թույլ են տալիս կատարել տեղեկատվության օպերատիվ փոխանակում և բարձրացնել բորսայական գործառնությունների արդյունավետությունը:արդյունավետությունը։ Ֆոնդային բորսայի հիմնական գործառույթներն են. արժեթղթերի վաճառելու միջոցով բնակչության և կազմակերպությունների ժամանակավորապես ազատ դրամական միջոցների հավաքագրումը, արժեթղթերի շուկայական արժեքի սահմանումը (գնանշումը), դրամական կապիտալի արդյունավետ վերաբաշխումը տարբեր տնտեսավարող սուբյեկտների, ճյուղերի և օբյեկտների միջև:միջև։
Ֆոնդային բորսան արժեթղթերի երկրորդային շուկա է,որտեղ շրջանառություն են կատարում նախկինում թողարկված արժեթղթերը:արժեթղթերը։ Ֆոնդային բորսաները շուկայական տնտեսական պայմաններում շատ կարևոր դեր են կատարում,կապելով խնայողությունների տիրոջը ապագա ներդրողրի (ինվիտորի) հետ:հետ։ Դրանց շնորհիվ արտադրությունն ապահովվում է կապիտալով, կատարվում է կապիտալի ռացիոնալ բաշխումը տարբեր ճյուղերի ու ռեգիոնների միջև, թողարկվում են նոր բաժնետոմսեր:բաժնետոմսեր։ Անգնահատելի է նաև ֆոնդային բորսաների դերը նաև մասնավոր խնայողությունները,տնտեսական աճի երկարաժամկետ ֆինանասավորում տրամադրելու հարցում:հարցում։ Կապիտալ ներդրումների շահութաբերության բորսայական գնահատումները կողմնորոշում են հասրակության ինվեստիցիոն ռեսուրսների վերաբաշխումը:վերաբաշխումը։ Ֆոնդային միջնորդը բորսայում կարող է գործառնական եկամուտ ստանալ՝ գործելով երկու եղանակով:եղանակով։ Նախ, ժամանակավորապես դառնալով իր հաշվին գնված արժեթղթերի տեր, շահույթ ստանալ դրանց գնման ու վաճառքի կուրսերի տարբերությունից:տարբերությունից։ Այս եղանակով գործող միջնորդը գործարքներ է կնքում իր անունից, իր հաշվին, իր ռիսկով, ունի ակտիվների իր պորտֆելը և կոչվում է դիլեր (dealer) կամ վաճառամիջնորդ:վաճառամիջնորդ։
== Դիլերային գործունեությունը ==
Դիլերային գործունեությունը ենթակա է լիցենզավորման որպես մասնագիտացված գործունեության:գործունեության։ Դիլերը կարող է դիլերային գործունեություն իրականացնել միայն դիլերային ընկերության կազմում կամ անունից:անունից։ Մյուս եղանակը ենթադրում է միջնորդի՝ բրոքերի (stockbroker) վարձատրության գոյացումը գործարքների գումարի որոշակի տոկոսից:տոկոսից։ Բրոքերները (մակլեր կամ գործակալ) մի դեպքում գործում են, որպես ներդրողի գործակալ, որը գործում է որպես միջնորդ թողարկողի և գնորդների (արժեթղթերի առաջին առաջարկի դեպքում), մյուս դեպքում, ինչպես նաև արժեթղթերի երկրորդային շուկայում այդ արժեթղթերը գնողների ու վաճառողների միջև:միջև։ Բրոքերի պարտականությունների մեջ են մտնում բորսայում արժեթղթերով գործարքների կատարումը (ինչպես կանխիկ, այնպես էլ հաշվապահական գրառումների ձևով) և դրանց ճիշտ շրջանառության ապահովումը:ապահովումը։ Բրոքերը ֆոնդային բորսայում գնում և վաճառում է արժեթղթեր՝ իր հաճախորդների անունից և նրանց հաշվին:հաշվին։ Իր ծառայությունների համար բրոքերը ստանում է վարձատրություն միջնորդավճարի ձևով:ձևով։ Բորսայի այն մասնակիցները, որոնք մասնագիտացված են գների բարձրացման մեջ, կոչվում են «[[ցուլեր]]», իսկ գների իջեցման մեջ մասնագիտացվածները՝ «[[արջեր]]»:։ Հարկ է նշել, որ բացի ֆոնդային բորսաներից, որտեղ կատարվում են արժեթղթերի առք ու վաճառքի գործարքները, գործում են նաև արտարժույթի (տարադրամային), ապրանքային (որոնք զբաղվում են հացահատիկի, մետաղների, նավթի և այլ, այսպես կոչված, բորսայական ապրանքների մեծածախ գործարքներով), աշխատանքային և ունիվերսալ (տարբեր ապրանքների) բորսաներ:բորսաներ։ 19-20-րդ դարերի սահմանագծին ֆոնդային բորսաները դարձան ազգային ու համաշխարհային շուկաների կարևորագույն բաղադրամասը:բաղադրամասը։ Երկրների տնտեսական կապերի ինտերնացիոնալիզացիայի ուժեղացումն արագացրեց արժեթղթերի միջազգային շուկայի զարգացումը (օրինակ, [[Լոնդոն]]-ի ֆոնդային բորսայում արժեթղթերի ամբողջ պտույտի կեսից ավելին ընկնում է արտասահմանյան արժեթղթերին):։ Նրա ծավալը ներկայումս 100 մլրդ դոլարից ավելին է կազմում:կազմում։ Այդ շուկայի խոշորագույն կենտրոններն են [[Նյու Յորք]]-ի, [[Տոկիո]]-յի, [[Լոնդոն]]-ի և [[Փարիզ]]-ի ֆոնդային բորսաները:բորսաները։
== Գրականություն ==
|
