«Ստորին ծնոտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (41), ջնջվեց: ; oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[Պատկեր:Gray182.png|thumb|նորածնի ստորին ծնոտ (լատ. mandibulla)]]
'''Ստորին ծնոտ (mandibula)''' [[գանգ]]ի շարժուն [[ոսկր]]ն է:է։ Այն պայտաձև է, որը պայմանավորված է մի կողմից նրա ֆունկցիայով, մյուս կողմից նրա զարգացումով ընդերային առաջին աղեղից, որի ձևը պահպանվում է որոշակի չափով:չափով։
 
==Կառուցվածք==
[[Պատկեր:Gray184.png|thumb|30 տարեկան տղամարդու ստորին ծնոտ (լատ. mandibulla)]]
Ծամիչ ապարատի կառուցվածքի պասիվ և ակտիվ մասերին համապատասխան, ստորին ծնոտը բաժանվում է հորիզոնական և ուղղաձիգ մասերի:մասերի։ Հորիզոնական մասը կամ մարմինը (corpus mandibulae), իր վրա կրում է [[ատամ]]ները, իսկ ուղղաձիգ մասը կամ ճյուղերը (rami mandibulae) ծառայում են ստործնոտայաին [[հոդ]]ը կազմելու և ծամիչ [[մկան]]ների կպչելու համար:համար։
 
Այդ երկու մասերը՝ հորիզոնականը և ուղղահայացը, համամիտվում են որոշ անկյան տակ, որի արտաքին մակերեսին կպչելով, ծամիչ մկանը (musculus masseter) առաջացնում է համանուն թմբկությունը՝ tuberositas masseterica:masseterica։ Ուստի ծամիչ ապարատի գործունեություն ազդում է այդ անկյան չափերի վրա:վրա։ Նորածինների ստորին ծնոտի այդ անկյունը մոտավորապես 150 աստիճան է, չափահասներինը իջնում է մինչև 130-110, իսկ ծերունիներինը կապված ատամների կորստի և ծամելու ակտի թուլացման հետ, նորից մեծանում է:է։
 
===Մարմնի կառուցվածքը===
Մարմնի վերին ատամները կրող մասը ատամնաբնային մասն է (pars alveolaris), որի վերին եզրը կոչվում է ատամնաբնային աղեղ կամ շուրթ (arcus alveolaris):։ Ինչպես վերին ծնոտի վրա, այնպես էլ այստեղ, ատամները դասավորվում են ատամնաբների մեջ:մեջ։ Դրանք բաժանված են իրարից միջատամնաբնային խտրոցներով:խտրոցներով։ Մարմնի կլորացած ստորին եզրը հաստացած է և կազմում է ստորին ծնոտի հիմքը:հիմքը։ Ծերության հասակում, երբ ատամները թափվում են, ատամնաբնային մասը ենթարկվում է ատրոֆիայի և ամբողջ մարմինը դառնում է բարակ ու ցածր:ցածր։ Մարմնի միջին գծով [[ռիմֆիզ]]ի կատարը դառնում է եռանկյունաձև կզակային թմբկություն, որի առկայությունը բոլոր [[կաթնասուն]]ներից բնորոշ է միայն մարդուն:մարդուն։ Միայն ժամանակակից մարդն ունի իսկական կզակ:կզակ։ Այս բարձունքի երկու կողմերում գտնվում են կզակային թմբիկներ (tubercula mentalia):։ Մարմնի կողմնային մակերեսին I և II փոքր աղորիքների արանքից իջնող գծի վրա գտնվում է կղակային անցքը (foramen mentale), որը ստործնոտային խողովակի (canalis mandibulae) ելքն է:է։ Այս խողովակի միջով անցնում են նյարդեր և անոթներ:անոթներ։ Կզակային թմբիկից հետ սկսվում և հետ ու վեր է ուղղվում Թեք գիծը (linea obliqua):։
 
Ստորին ծնոտի ներքին երեսին, [[սիմֆիզ]]ի շրջանում, աչքի են ընկնում երկու կզակային փշեր (spinae mentales), որոնք կզակա-լեզվակային մկանի ջլային միացման տեղերն են:են։
 
Անտրոպոմորֆ կապիկների այս մկանը կպչում է ոչ թե [[Ջիլ (այլ կիրառումներ)|ջլով]], այլ մսայլին մասով, որի Հետևանքով փշի փոխարեն առաջանում է փոս:փոս։ Բրածո [[ծնոտ]]ների շարքում անցման այդ բոլոր ձևերն էլ կան, սկսած [[կապիկ]]ների բնորոշ կզակային փոսից և կզակային թմբկության բացակայությունից մինչև կզակային փշի զարգացումը և կզակային թմբկության առաջացումը:առաջացումը։ Այսպիսով, կզակալեզվային մկանի կպման ձևի փոփոխությունը մսայինից ջլայինի առաջ է բերել կզակային փուշը և դրան համապատասխան նաև կզակը:կզակը։ Հաշվի առնելով, որ լեզվի մկանների ջլային կպման եղանակը նպաստել է հոդաբաժան խոսքի զարգացմանը, կզակի շրջանում ստորին ծնոտի ռելեֆի վերափոխությունը նույնպես պետք է, որ կապված լինի խոսելու հետ և հանդիսանում է զուտ մարդկային հատկանիշ; Կզակային փշի երկու կողմերում, ծնոտի ստորին եզրին ավելի մոտ , նկատելի են երկփորանի մկանի կպման տեղերի փոսիկները(fossae digastricae), դրանից հետ սկսվում է ծնոտա-կորճային գիծը (linea mylohyoida), որն ուղղվում է հետ ու վեր դեպի ծնոտի թևը:թևը։ Նրան ամրանում է համանուն մկանը:մկանը։
 
===Ճյուղեր===
[[Պատկեր:Gray185.png|thumb|80 տարեկան տղամարդու ստորին ծնոտ (լատ. mandibulla)]]
Ծնոտի ճյուղերը` ramus mandibulae, սկսվում են ծնոտի յուրաքանչյուր կողմի հետին մասից և ուղղվում են դեպի վեր:վեր։ Ճյուղի միջային երեսին նկատելի է ստործնոտային անցքը (foramen mandibulae), որը տանում է դեպի ստործնոտային խողովակը (canalis mandibulae):։ Այդ անցքի միջային [[շուրթ]]ը ցայտում է լեզվակի նման և կոչվում է lingula mandibulae, որին էլ ամրանում է [[սեպա-ծնոտային կապան]]ը:ը։ Մարդու լեզվակը ավելի ուժեղ է զարգացած, քան կապիկներինը:կապիկներինը։ Լեզվակից հետ սկսվում և դեպի ցած ու առաջ է ուղղվում ծնոտա-կորճային ակոսը(sulcus mylohyoideus)՝ նյարդերի և անոթների համար:համար։ Ակոսից դեպի հետ ու վար գտնվում է թևակերպային անհարթությունը(tuberositas pterygoidea), որտեղ կպչում է թևակերպային կպչուն մկանը:մկանը։ Դեպի վեր ստորին ծնոտի ճյուղը վերջանում է երկու ելուններով. Առաջայինը՝ պսակաձև (processus coronoideus), որ առաջացել է ուժեղ քունքամկանի ձգման պատճառով, իսկ հետինը հոդային (processus condylaris):։ Երկու ելունները բաժանված են իրարից ծնոտային կտրուճով՝ incisura mandibulae: mandibulae։
 
Հոդային ելունն ունի գլխիկ (caput mandibulae) և վզիկ (collum mandibulae):։ Վզիկի վրա առջևից գտնվում է թևակերպային փոսը (fossa pterygoidea)`կողմնային թևակերպային մկանի կպման համար:համար։ Հոդային ելունի գլխիկը դուրս է ընգած միջային ուղղությամբ, բայց նրա առանցքի միջային ծայրը թեքված է դեպի այնպես, որ եթե շարունակենք երկու գլխիկների երկայնական առանցքները, նրանք 140-150 աստիճանի անկյան տակ կհատվեն ծոծրակային մեծ անցքի առաջային եզրին:եզրին։
 
[[Պատկեր:Mandible close-up supeiror animation.gif|thumb| ստորին ծնոտ (լատ. mandibulla)]]
Ստորին ծնոտի նկարագրությունը հանրագումարի բերելով, անհրաժեշտ է նշել, որ նրա ձևը և կառուցվածքը բնորոշում են ժամանակակից [[մարդ]]ուն:ուն։ Աշխատանքի պրոցեսում , որով պայմանավորված է կապկի փոխարկվելը մարդու , բռնելու ֆունկցիան ծնոտներից անցել է ձեռքերին, որոնք դարձել են աշխատանքի [[օրգան]]ներ:ներ։ Դրա հետ մեկտեղ մարդու կողմից արհեստականորեն պատրաստված [[Սնունդ|սննդի]] օգտագործումը հեշտացրել է ծամիչ ապարատի աշխատանքը:աշխատանքը։ Այս բոլորը հանգեցրել են ատամների գործունեության թեթևացմանը և ստորին ծնոտի [[ռեդուկցիա]]յին:յին։
Միաժամանակ մարդու մոտ սկսել է զարգանալ հոդաբաժան խոսքը, որը կապված է ստորին ծնոտին կպչող լեզվի մկանների ուժգին և նուրբ գործունեության հետ:հետ։ Ուստի ստորին ծնոտի կզակային մասը, որը կապված է այդ մկանների հետ, դիմացել է հետադեմ գործոնների ազդեցություններին և նրա վրա առաջացել են կզակային փուշն ու թմբկությունը:թմբկությունը։
 
== Աղբյուրներ ==