«Քար»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Two-parts stone nikogda takih ne videl vot.JPG|մինի|աջից|քար]]
'''Քարեր'''
Ծիսապաշտամունքային հավատալիքներում ժայռերը , քարերը , ի տարբերություն [[մարդ]]ու ծերացող , մեռնող և անհետացող մարմնի , ամրության , երկարակեցության և հավերժության [[խորհրդանշան]]ներն են : Որոշ քարեր մարմնավորում են [[տիեզերք]]ի արարչական [[ուժ]]երը ինչպես [[մարջան]]ը ՝ [[ջուր|ջր]]ային աշխարհը , մագնիզաքարը ՝ տիեզերական ուժերի , երկնային լուսատուների ու մոլորակների շարժման փոխկապվածությունը , ծիածանաքարը ՝ մարդկային կերպարանափոխությունը , նեֆրիտը ՝ տիեզերական [[էներգիա]]ն , կատարելությունը , [[ուժ]]ը , իշխանությունը : [[Չինաստան]]ում չափյուղան երկնակամարի [[խորհրդանշան]]ն է և ամփոփում է հայեցողության գաղափարը : [[Լաջվարդ]]ի մուգ կապտավուն [[գույն]]ը մատնացույց է անում քարի երկնային ծագումը և [[աստված]]ային [[ուժ]]ի մարմնացումը : Օգտագործել է գիշերային , [[աստղ]]ազարդ [[երկինք]] պատկերելիս : [[Եգիպտես|Եգիպտ]]ական դատավորներն իրենց վզին էին կրում այդ քարը <<ճշմարտություն >> մակագրությամբ : Քարերը կապ ունեն նաև աստվածների հետ : [[Մեքսիկա]]յում ացտեկների Շիութեքուրշի աստծուն պատկերել են [[փիրուզ]]ե փետուրներով ՝ նրան համարելով փիրուզե տիրակալ : Ացտեկներն այս քարին բնորոշ կապտականաչ [[գույն]]ը զուգակցել են երկինքն ու [[երկիր]]ը , [[արև]]ն ու [[կրակ]]ը միավորող փիրուզե [[օձ]]ին : [[Փիրուզ]]ը նաև Թսեփոնեյի , յունոնայի քարն է : [[Հին Հունաստան]]ում լազուրիտը համարվել է սիրո խորհրդանշան ՝ Աֆրոդիտեյի քարը : Մագնիզաքարը պատկերվել է եգիպտական արևի աստված Գորի հետ : Զարդատուփում պահվող զարդաքարերը համեմատվում են ենթագիտակցության մեջ փակված կռահողական գիտելիքների հետ : Անգամ կենցաղային խոսակցություններում գիտելիքները հոգևոր գանձեր են համարվում : [[Մարգարիտ]]ը կատարելությամբ և գեղեցկությամբ համարվում է [[մետաֆիզիկա]]կան ընդհանուր խորհրդանշան :։ Հնագույն մշակույթներում գնահատվել են քարի ամրությունն ու կարծրությունը : Հետագայում ՝ գույնը , փայլը , մաքրությունը , հմայական, ,[[մոգ]]ական , և [[հոգեբան]]ական ներազդեցությունը , գեղեցկությունը : [[Մոլորակ]]ներն ազդեցության [[ուժ]]ով խորհրդանշորեն կապված են թանկարժեք որոշակի քարերին :
[[Պատկեր:Two-parts stone nikogda takih ne videl vot.JPG|մինի|աջից|քար]]
 
Ծիսապաշտամունքային հավատալիքներում ժայռերը , քարերը , ի տարբերություն [[մարդ]]ու ծերացող , մեռնող և անհետացող մարմնի , ամրության , երկարակեցության և հավերժության [[խորհրդանշան]]ներն են : Որոշ քարեր մարմնավորում են [[տիեզերք]]ի արարչական [[ուժ]]երը ինչպես [[մարջան]]ը ՝ [[ջուր|ջր]]ային աշխարհը , մագնիզաքարը ՝ տիեզերական ուժերի , երկնային լուսատուների ու մոլորակների շարժման փոխկապվածությունը , ծիածանաքարը ՝ մարդկային կերպարանափոխությունը , նեֆրիտը ՝ տիեզերական [[էներգիա]]ն , կատարելությունը , [[ուժ]]ը , իշխանությունը : [[Չինաստան]]ում չափյուղան երկնակամարի [[խորհրդանշան]]ն է և ամփոփում է հայեցողության գաղափարը : [[Լաջվարդ]]ի մուգ կապտավուն [[գույն]]ը մատնացույց է անում քարի երկնային ծագումը և [[աստված]]ային [[ուժ]]ի մարմնացումը : Օգտագործել է գիշերային , [[աստղ]]ազարդ [[երկինք]] պատկերելիս : [[Եգիպտես|Եգիպտ]]ական դատավորներն իրենց վզին էին կրում այդ քարը <<ճշմարտություն >> մակագրությամբ : Քարերը կապ ունեն նաև աստվածների հետ : [[Մեքսիկա]]յում ացտեկների Շիութեքուրշի աստծուն պատկերել են [[փիրուզ]]ե փետուրներով ՝ նրան համարելով փիրուզե տիրակալ : Ացտեկներն այս քարին բնորոշ կապտականաչ [[գույն]]ը զուգակցել են երկինքն ու [[երկիր]]ը , [[արև]]ն ու [[կրակ]]ը միավորող փիրուզե [[օձ]]ին : [[Փիրուզ]]ը նաև Թսեփոնեյի , յունոնայի քարն է : [[Հին Հունաստան]]ում լազուրիտը համարվել է սիրո խորհրդանշան ՝ Աֆրոդիտեյի քարը : Մագնիզաքարը պատկերվել է եգիպտական արևի աստված Գորի հետ : Զարդատուփում պահվող զարդաքարերը համեմատվում են ենթագիտակցության մեջ փակված կռահողական գիտելիքների հետ : Անգամ կենցաղային խոսակցություններում գիտելիքները հոգևոր գանձեր են համարվում : [[Մարգարիտ]]ը կատարելությամբ և գեղեցկությամբ համարվում է [[մետաֆիզիկա]]կան ընդհանուր խորհրդանշան : Հնագույն մշակույթներում գնահատվել են քարի ամրությունն ու կարծրությունը : Հետագայում ՝ գույնը , փայլը , մաքրությունը , հմայական ,[[մոգ]]ական , և [[հոգեբան]]ական ներազդեցությունը , գեղեցկությունը : [[Մոլորակ]]ներն ազդեցության [[ուժ]]ով խորհրդանշորեն կապված են թանկարժեք որոշակի քարերին :
Առավել ընդունելի է համանմանության այս համակարգը
# [[Արև]] - [[ալմաստ]] , վանակն, ,ցիրկոնի լուսավոր տեսակները , տուրմաին ,
# [[Լուսին]] - մարգարիտ , ադուլյար , ագաթ
# [[Մերկուրի]] - բյուրեղաքար , վագրի աչք , տպազիոն , [[ագաթ]] , սաթ , ցիրկոն
# [[Յուպիտեր]] - զմրուխտ , կանաչ փիրուզ , նեֆրիտ , [[օձաքար]] , մալաքիտ
# [[Վեներա]] - լաջվարդ ,շափյուղա շափյուղա, ծովակն ( ակվամարին )
# [[Սատուրն]] - մեղեսիկ , եղեգնաքարի մութ [[տեսակ]]ները
 
Հնագույն ժամանակներից քարերն օգտագործվել են բուժական նպատակներով : Թանկարժեք քարերին վերագրում էին նաև թունավորումներից փրկելու հատկություն : Հնագույն ժամանակներից ի վեր [[արքա]]ների գ[[գավաթ|ավաթն]]երը պատրաստված էին արծաթից զարդարված ռուբինե քարերով հավանական թունավորումը վնասազերծելու նպատակով : Պարզունակ ըմբռնումների պատճառով կիրառվում էին ոգեհմայական [[եղանակ]]ներ , իսկ որպես դեղամիջոց ՝ որոշ քարերի բաղադրությունները : Նեֆրիտ քարը անունը սատցել է [[մարդ]]ու [[երիկամ]]ների նմանության պատճառով և ծառայել է որպես դեղամիջոց ու մահվանից հետո մարմինը քայքայումից փրկելու բուժամիջոց , կարմիր կամ վառ կարմիր քարերը ՝ սուտակը կամ ռուբին ,նռնաքարը համարվում են հակաբորբոքային և արյունակասեցուցիչ միջոց : Դեղին քարերը լյարդի խանգարումների և դեղնախտի բուջման համար : Կանաչ քարերի օգտագործման աչքի հիվանդությունների բուժման համար բացատրվում է [[տեսողություն|տեսողությ]]ան վրա այդ գույնի բարերար ազդեցությամբ : Շափյուղան , լաջվարդը , փիրուզը և կապտերանգ այլ քարեր ենթադրաբար ունեն առողջացնող ազդեցություն , հակադրվում են չար ու խավար ոգիներին և սատարվում լուսավոր ու իմաստուն ոգիներից : Այս քարերը համարվել են ողջախոհության , առաքինության խորհրդանշան : Թանկարժեք քարերը դարձել են գեղեցկության , սիրո , լույսի , բազմերանգության , երկարակեցության , հավերժության [[հոմանիշ]]ներ . վառ կանաչ մարգագետինը համեմատվում է զմրուխտի հետ , կապույտ երկինքը ՝փիրուզի : Չինացիները աղջկա գեղեցկությունը համարում են <<նեֆրիտային գեղեցկություն>> , իսկ [[Հռոմ]]ի կայսր [[Ներոն]]ն իր կնոջ մազերը համեմատում էր սև սաթի հետ : [[Հայ]] [[միջնադար]]յան պոեզիան լի է նման համեմատություներով : [[Գրիգորիս Աղթամարցի]]ն սիրեցյալի մազերը համարում է <<վայելուչ որպես ըզթուխ սաթ>> : Իսկ իր հոգուն ծրարված յարին համարում է <<տըպազ>> քար , որ կայծ է արձակում : Նաղարշ Հովնաթանը , դիմելով սիրած աղջկան , գրում է . <<նման ես դու կարկիր վարդի , ատամներդ ՝չար մարգարիտ>> : [[Սայաթ-Նովա]]ն <<անապակ ծովի միջեն հանած գոհարիս , գովելիգովել >> , [[Չարենց]]ը ՝ << կապույտ աղջիկ , ակաաթի ու կաթ պես հոգեթով >> :
 
*[[Ագաթ]]
Խորհրդանշում է ՝ հաջողություն , սիրային հաղթանակ , ծաղկունք , առողջություն , երկարակեցություն : [[Հին Հռոմ]]ում համարվում էր տղաբերության աստվածուհի ՝ այգեգործների հովանավոր Պոմոնայի քարը : Անվանումը ծագել է [[հունարեն]] <<ագաթես>> ՝ երջանիկ [[բառ|բառից]] : ըստ մեկ այլ վարկածի ՝ առաջացել է [[Սիցիլիա]]յի Ագաթես [[գետ]]ի անունից , որտեղից արդյունահանվել է : Վաղ միջնադարում մկրտվող երեխաները կրում էին Ագաթե զարդեր , որովհեև դրանք հանգստացնում են նրանց : Ժան դը Մանդևիլը քարին վերագրում էին իր տիրոջը սրամիտ և պերճախոս դարձնելու ընդունակություն : [[Միջնադար]]յան հետազորող Լորի Ցերուսը մտորելով [[ագաթ]]ի գունային փոփոխությունների մասին ՝ ասել է . << Եթե այն ակխվի քնած մարդու գլխավերևում , ապա նա գեղեցիկ և բարի երազներ կտեսնի >> : Ալբերտ Մեծի խոսքերով ՝ << Սև երակներով ագաթն օգնում է մեղմել վիշտը և սրտին ուժ է տալիս >> :
 
* [[Ադամանդ]] [[ալմաստ]]
Խորհրդանշում է ` չափավորություն , ողջախոհություն , մեղմում է ցասումը : Կրողին դարձնում է անպարտելի : Պատահական չէ , որ նապոլեոնը միշտ ադամանդ էր պահում : [[Մոգ]]ական քար է ` հմայական ներգործությամբ : Առաջացել է արաբական ելմազ բառից : [[Հույն]]երնՀույներն այն անվանում էին ադամանդ , որ ծագել է ընկճել , նվաճել բայերից և նշանակում է և նշանակում է աննվաճ , անընկճելի : Կա համոզմունք , որ ադամանդին երկարատև նայելիս նվազում է մելամաղձությունը , հեռանում է չար աչքը , մարդը դառնում է խորաթափանց, ,զարգանում է [[հիշողություն]]ը : Քարի բաղադրությունը վնասակար է վայրի և թունավոր կենդանիների համար : [[Ադամանդ]]ը անուժ է դարձնում թույնը և վնասում սարսափի տարաստեսակ զգացողությունները : Այն ցրում է վատ երազները : Հաջողություն է բերում ձախ ձեռքին կրելիս : Օգտագործվում է որպես բուժական միջոց ` [[ադամանդ]]ը կարելի է կոտրել ` փափկացնելով այծի թարմ և տաք [[կաթ]]ով :
*Ազուրիտ խաժաքար , հայքար
 
Խորհրդանշում է երկարակեցությունը , հաջողությունը : Բուժում է մելամաղձությունը , ընկնավորությունը և նյարդային համակարգի մյուս հիվանդությունները , մաքրում է արյունը և լեղին : Բարերար ազդեցություն է թողնում արյան բարձր չնշման և ոսկրային հիվանդությունների ժամանակ : վառ կապույտ գույնի է : Ազուրիտից պատրաստում են բազմազան ներկեր : Հայաստանը դարեր ի վեր հարևան երկրներ է արտահանել ազուրիտի ներկանյութը , ինչը վկայում է նաև Պլինիուս Ավագը:
* Ազուրիտ խաժաքար , հայքար
*Ալեքսանդրիտ
Խորհրդանշում է երկարակեցությունը , հաջողությունը : Բուժում է մելամաղձությունը , ընկնավորությունը և նյարդային համակարգի մյուս հիվանդությունները , մաքրում է արյունը և լեղին : Բարերար ազդեցություն է թողնում արյան բարձր չնշման և ոսկրային հիվանդությունների ժամանակ : վառ կապույտ գույնի է : Ազուրիտից պատրաստում են բազմազան ներկեր : Հայաստանը դարեր ի վեր հարևան երկրներ է արտահանել ազուրիտի ներկանյութը , ինչը վկայում է նաև Պլինիուս Ավագը:
[[Ծաղկունք]] ի , երջանկության , հաջողության , նաև դժբախտության խորհրդանծանն է : Կրողների համար իբր կանխագուսհակում էր բաժանում : Առաձին անգամ գտնվել է [[Ուրալ]]ում , [[1838]] թվականին : Այդ ժամանակ նշվում էր [[Ալեքսանդր]] [[2]]-րդի չափահաս դառնալը , և քարը ստացավ նրա անունը : Կապտականաչավուն-արևային , արհեստական լույսի ներքո մորեգույն կամ կարմիր երանգավորումներով քար է : Հանդիպում է նաև [[Բրազիլիա]]յում ,[[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]ում , [[Մադագասկար]]ում , իսկ [[Շրի-Լանկա|Շրի-Լանկայ]]ում գտնվել են բավականին մեծ քարեր ,որոնցից մի քանիսը ` ավելի քան [[60]] կարատ քաշով : Դրանց գույնը շշի կանաչ է, որը գիշերն ավելի է մգանում :
 
*Ակվամարին ծովակն
* Ալեքսանդրիտ
Սրբազան քարերից է ` երիտասարդության ու հույսի խորհրդանշանը : Երկնագույն , կանաչավուն կամ սպիտակբյուրեղ : Անվանումն ստացել է գույնի համար ` լատիներեն ակվա -ջուր բառից : Ըստ հնագույն [[ավանդույթ]]ների ` այդ փայլաքարը նավաստիներին պահպանում է նավաբեկությունների ժամանակ : Քարի բյուրեղները մեծամասամբ համաչափ գունավորում ունեն , սակայն երանգները տեղաբաշխված են նաև գոտիներով : Ակվամարինին բնորոշ են կապույտը , կանաչաերկնագույնը : [[Բրազիլիա]]յի երկնականաչավուն ակվամարիններն այնքան շատ են , որ կազմում են համաշխարհային արդյունահանության կեսը :
[[Ծաղկունք]] ի , երջանկության , հաջողության , նաև դժբախտության խորհրդանծանն է : Կրողների համար իբր կանխագուսհակում էր բաժանում : Առաձին անգամ գտնվել է [[Ուրալ]]ում , [[1838]] թվականին : Այդ ժամանակ նշվում էր [[Ալեքսանդր]] [[2]]-րդի չափահաս դառնալը , և քարը ստացավ նրա անունը : Կապտականաչավուն-արևային , արհեստական լույսի ներքո մորեգույն կամ կարմիր երանգավորումներով քար է : Հանդիպում է նաև [[Բրազիլիա]]յում , [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]ում , [[Մադագասկար]]ում , իսկ [[Շրի-Լանկա|Շրի-Լանկայ]]ումյում գտնվել են բավականին մեծ քարեր ,որոնցից մի քանիսը ` ավելի քան [[60]] կարատ քաշով : Դրանց գույնը շշի կանաչ է, որը գիշերն ավելի է մգանում :
*Ամաչոնաքար
 
Խորհրդանշում է ընտանեկան բարեկեցությունը : հասակավոր մարդկանց մղում է սիրային պոռթկումների : Ընդգծում է կանացիությունը , վանում անհանգստության զգացողությունը և անվստահությունը : Պահպանում է [[արևահարություն]]ից ու գլխացավից , ամրացնում է սրտամկանը , բարելավում լսողությունը և մաշկի վիճակը :
* Ակվամարին ծովակն
*Ամեթիստ
Սրբազան քարերից է ` երիտասարդության ու հույսի խորհրդանշանը : Երկնագույն , կանաչավուն կամ սպիտակբյուրեղ : Անվանումն ստացել է գույնի համար ` լատիներեն ակվա - ջուր բառից : Ըստ հնագույն [[ավանդույթ]]ների ` այդ փայլաքարը նավաստիներին պահպանում է նավաբեկությունների ժամանակ : Քարի բյուրեղները մեծամասամբ համաչափ գունավորում ունեն , սակայն երանգները տեղաբաշխված են նաև գոտիներով : Ակվամարինին բնորոշ են կապույտը , կանաչաերկնագույնը : [[Բրազիլիա]]յի երկնականաչավուն ակվամարիններն այնքան շատ են , որ կազմում են համաշխարհային արդյունահանության կեսը :
Համեստության , հոգեկան հանգստի , մաքրության , անմեղության , չափավորության , զգոնության ու բարեպտության խորհրդանշանն է : [[Հնդկաստան]]ում մոգական ամենազոր քարերից է : Նպաստում է մտքի սթափությանը : պլինիուս Ավագը նշում է , որ քարի անունը հիմնվում է նրա երանգավորման վրա , որը մոտ է [[գինի|գին]]ու գույնին : Ամեթիստ կրում են [[եպիսկոպոս]]ները , որոնք պետք է մնան ցանկացած թմրեցումից , այդ թվումև ` հոգևոր :
 
*[[Արծաթ]]
* Ամաչոնաքար
Խորհրդանշում է ` [[լուսին]] , կուսություն , իգական սկիզբ , թագուհի: Ալքիմիայում մարմնավորում է նախանյութի կուսական վիչակը , լուսինը : Հայերեն բառ է , որի որի [[ցեղ]]ակիցներն են [[սանսկրիտ]]ի rajata`արծաթ ,[[իտալերեն]] argento , [[ֆրանսերեն]] ergent և այլն : Այս բոլորը ծագում են հնդեվրոպական areg` փայլել արմատից , որից առաջացել է նաև հունարեն արծաթ բառը :
Խորհրդանշում է ընտանեկան բարեկեցությունը : հասակավոր մարդկանց մղում է սիրային պոռթկումների : Ընդգծում է կանացիությունը , վանում անհանգստության զգացողությունը և անվստահությունը : Պահպանում է [[արևահարություն]]ից ու գլխացավից , ամրացնում է սրտամկանը , բարելավում լսողությունը և մաշկի վիճակը :
*Զմրուխտ
 
Բանակնության , ճշմարտության , ճարպկության և ճարտարության [[խորհրդանիշ]] : Բառը սեփական ծագում ունի : Հայերենը ձևավորվել է պարսկերեն և հունարեն լեզուների ազդեցությունից : [[Առասպել]]ի համաձայն ` [[Կլեոպատրա]]ն եղել է [[եգիպտոս|եգիպտ]]ական [[հանք]]ախորշերում , որտեղ գերակշռել են Զմրուխտ հանքախորշերը կրել են Կլեոպատրայի անունը : Այն հանքերը շահագործվել են մինչև [[13]]-րդ դարը :
* Ամեթիստ
Համեստության , հոգեկան հանգստի , մաքրության , անմեղության , չափավորության , զգոնության ու բարեպտության խորհրդանշանն է : [[Հնդկաստան]]ում մոգական ամենազոր քարերից է : Նպաստում է մտքի սթափությանը : պլինիուս Ավագը նշում է , որ քարի անունը հիմնվում է նրա երանգավորման վրա , որը մոտ է [[գինի|գինգինու]]ու գույնին : Ամեթիստ կրում են [[եպիսկոպոս]]ները , որոնք պետք է մնան ցանկացած թմրեցումից , այդ թվումև ` հոգևոր :
 
* [[Արծաթ]]
Խորհրդանշում է ` [[լուսին]] , կուսություն , իգական սկիզբ , թագուհի: Ալքիմիայում մարմնավորում է նախանյութի կուսական վիչակը , լուսինը : Հայերեն բառ է , որի որի [[ցեղ]]ակիցներն են [[սանսկրիտ]]ի rajata`արծաթ, ,[[իտալերեն]] argento , [[ֆրանսերեն]] ergent և այլն : Այս բոլորը ծագում են հնդեվրոպական areg` փայլել արմատից , որից առաջացել է նաև հունարեն արծաթ բառը :
 
* Զմրուխտ
Բանակնության , ճշմարտության , ճարպկության և ճարտարության [[խորհրդանիշ]] : Բառը սեփական ծագում ունի : Հայերենը ձևավորվել է պարսկերեն և հունարեն լեզուների ազդեցությունից : [[Առասպել]]ի համաձայն ` [[Կլեոպատրա]]ն եղել է [[եգիպտոս|եգիպտ]]ական [[հանք]]ախորշերում , որտեղ գերակշռել են Զմրուխտ հանքախորշերը կրել են Կլեոպատրայի անունը : Այն հանքերը շահագործվել են մինչև [[13]]-րդ դարը :
 
== Արվեստի գործեր ==
* «Քար (ֆիլմ, 1992)» - խաղարկային ֆիլմ [[Ալեքսանդր Սոկուրով]],
* «Քար (գիրք)» - Օսիպ Մանդելշտամի բանաստեղծությունների հավաքածուն,
* «Լուսնաքար (վեպ)|Լուսնաքար» - դետեկտիվ վեպ [[Ուիլկի Քոլլինս]],
* «Լուսնաքար (ֆիլմ)» - մի քանի էկրանավորում նույն ֆիլմից,
* «Քար (ֆիլմ, 2012)» - ռուս ռեժիսոր` Վյաչեսլավ Կամինսկին
 
== Տես նաև ==
* Քար (նշանակությունը)
Տող 39 ⟶ 51՝
 
== Գրականություն ==
* 6-րդ դասարանի պատմության դասագիրք
 
{{բազմիմաստություն}}
[[Կատեգորիա:Բազմարժեք տերմիններ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Քար» էջից