«Համեմունքներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
 
[[Պատկեր:Spicesindia.jpg|230px|մինի|աջից|Համեմունքներ]]
[[Պատկեր:Chinese condiments at the restaurant by bhollar in Nerima, Tokyo.jpg|200px|մինի|աջից|Համեմունքներ]]
'''Համեմունքներ'''({{lang-ru|рипра́вы}},{{lang-en|Condiment}}}), համեմունքները սուր հոտ և համ ունեցող թարմ ու չորացրած [[բույս]]երի [[ծաղիկ]]ներն են, [[տերև]]ները, [[սերմ]]երը, [[պտուղ]]ները և դրանցից պատրաստված [[հեղուկ]]ները, մածուկներն ու փոշիները: Համեմունքային բույսերի սուր հոտն ու զանազան բուրմունքները պայմանավորված են այդ բույսերի տարբեր [[օրգան]]ներում պարունակվող եթերայուղերով: Համեմունքներն օգտագործվում են [[Խոհարարություն|խոհարարության]], [[Սնունդ|սննդի]] արդյունաբերության (պահածոներ, [[հրուշակեղեն]], հացաբուլկեղեն, լիկյոր, [[օղի]] և այլն), օծանելիքի արտադրության և բժշկության մեջ: Կերակուրների և պահածոների համար օգտագործում են [[սոխ]], [[սխտոր]], համեմ, [[ռեհան]], [[մանանեխ]], [[թարխուն]], [[անանուխ]], սև, սպիտակ, կարմիր ու բուրավետ [[պղպեղ]]ներ, դափնու տերև և այլն: [[Ըմպելիք]]ների, [[մուրաբա]]ների, [[հրուշակեղեն]]ի, հացաբուլկեղենի պատրաստման համար օգտագործում են դարչին, [[մեխակ]], [[կոճապղպեղ]] (իմբիր), [[հիլ]], [[անիսոն]], վանիլ, մշկընկույզ, սև սոնիճ և այլն: [[Պանիր|Պանրի]] որոշ [[տեսակ]]ների խառնում են [[ուրց]], [[թարխուն]], [[սոխ]], [[սոխուկ]] և այլ բանջարներ: Համեմունքների շարքին են դասվում նաև աղանյութերը, գլիկոզիդները և այլն: Համեմունքներն ախորժաբեր են և նպաստում են մարսողությանը:
'''Համեմունքներ'''({{lang-ru|рипра́вы}},{{lang-en|Condiment
}}}),համեմունքները սուր հոտ և համ ունեցող թարմ ու չորացրած [[բույս]]երի [[ծաղիկ]]ներն են, [[տերև]]ները, [[սերմ]]երը, [[պտուղ]]ները և դրանցից պատրաստված [[հեղուկ]]ները, մածուկներն ու փոշիները: Համեմունքային բույսերի սուր հոտն ու զանազան բուրմունքները պայմանավորված են այդ բույսերի տարբեր [[օրգան]]ներում պարունակվող եթերայուղերով: Համեմունքներն օգտագործվում են [[Խոհարարություն|խոհարարության]], [[Սնունդ|սննդի]] արդյունաբերության (պահածոներ, [[հրուշակեղեն]], հացաբուլկեղեն, լիկյոր, [[օղի]] և այլն), օծանելիքի արտադրության և բժշկության մեջ: Կերակուրների և պահածոների համար օգտագործում են [[սոխ]], [[սխտոր]], համեմ, [[ռեհան]], [[մանանեխ]], [[թարխուն]], [[անանուխ]], սև, սպիտակ, կարմիր ու բուրավետ [[պղպեղ]]ներ, դափնու տերև և այլն: [[Ըմպելիք]]ների, [[մուրաբա]]ների, [[հրուշակեղեն]]ի, հացաբուլկեղենի պատրաստման համար օգտագործում են դարչին, [[մեխակ]], [[կոճապղպեղ]] (իմբիր), [[հիլ]], [[անիսոն]], վանիլ, մշկընկույզ, սև սոնիճ և այլն: [[Պանիր|Պանրի]] որոշ [[տեսակ]]ների խառնում են [[ուրց]], [[թարխուն]], [[սոխ]], [[սոխուկ]] և այլ բանջարներ: Համեմունքների շարքին են դասվում նաև աղանյութերը, գլիկոզիդները և այլն: Համեմունքներն ախորժաբեր են և նպաստում են մարսողությանը:
Համեմունքային բույսերը տարածված են գրեթե ամբողջ աշխարհում, սակայն առավել արժեքավոր են [[արևադարձ]]ային [[Երկիր|երկրներում]] աճողները (մեծ մասամբ՝ [[ծառ]]եր): Դրանցից են դարչինը, մեխակը, մշկընկույզը, վանիլը, հիլը, բուրավետ ու սև պղպեղները և այլն: Հնագույն ժամանակներից դրանք մշակվել են նաև [[Հայաստան]]ում. տարածված համեմունքային բույսերից են թարխունը, [[կորթին]]ը, ռեհանը, [[նեխուր]]ը, համեմը, քեմոնը, քրքումը, [[սամիթ]]ը, [[անանուխ]]ը, [[մաղադանոս]]ը, [[մանանեխ]]ը, [[կծվիչ]]ը, [[սոխ]]ը, [[սխտոր]]ը, [[ուրց]]ը և այլն:
 
== Համեմունքներ և առողջություն ==
[[Խոտ]]եր ու համեմունքներ. սրանք ուտելիքին ոչ միայն ընտիր ու յուրօրինակ համ կարող են տալ, այլև դրական ազդեցություն ունենալ [[Առողջություն|առողջության]] վրա: Սակայն ինչպե՞ս պետք է ճիշտ պատրաստել կամ կիրառել դրանք, որ օգուտ տան:
*Դարչին ({{lang-ru|Корица}}, {{lang-lat|Cinnamomum aromaticum}})
Օգուտը. կարող է [[Արյուն|արյան]] մեջ նվազեցնել [[շաքար]]ի և խոլեստերինի քանակը: Հարկավոր է [[օր]]ական [[2]] անգամ օգտագործել մեկ քառորդ [[թեյ]]ի գդալ դարչին:
Տող 29 ⟶ 28՝
Սա անծանոթ համեմունք չէ: Այն կարմիր պղպեղն է. բարելավում է [[աղեստամոքսային տրակտ]]ի աշխատանքը, ախորժաբեր է ու խթանում է ենթաստամոքսագեղձի աշխատանքը:
Պարունակում է կապսացին (այդ նյութն է պապրիկային կծվություն հաղորդում), որը հայտնի է հակաբորբոքային ու հակաօքսիդանտ, նաև քաղցկեղի հավանականությունը նվազեցնող հատկությամբ (առկա է նաև կայենի տաքդեղում ու չիլիում): Պատրաստման համար 1,5 թ/գ պապրիկան խառնել 1/2 թ/գ ուրցի, կամիր պղպեղի հետ ու ավելացնել ձեր ցանկացած ուտելիքի մեջ:
Մասնագետները հավատացնում են, որ անքնությանը կօգնեն քրքումն ու դարչինը: Որոշ երկրներում որպես ցավազրկող կիրառում են կոճապղպեղը, մեխակն ու մշկընկույզը: Սրանք կիրառվում են նաև որպես ջերմիջեցնող: Մաղադանոսը օգտագործվում է որպես լեղամուղ միջոց: Հակասեպտիկ հատկություն ունեն կարմիր ու սև պղպեղները, օրեգանոն, քրքումը , մեխակն ու կորիանդրը (համեմի սերմ): [[Հիլ]]ը (կարդամոն) խթանում է մարսողական օրգանների աշխատանքը: Մայորանն օգնում է անքնության դեպքում: Այն նաև շնչուղիների հիվանդությունների դեպքում հակաբորբոքային ազդեցություն է ունենում: [[Ուրց]]ն ամրացնում է անոթները, կարգավորում է ջուր-[[աղ]]ային փոխանակությունը: [[Ռեհան]]ը (բազիլիկ), մասնագետների կարծիքով, ամրացնում է իմունային համակարգն ու խթանում օրգանների աշխատանքը:
Սակայն հարկավոր է ուշադիր ու զգույշ լինել. համեմունքները, բազում դրական հատկություններից ու օգուտներից զատ, ունեն հակացուցումներ:
Ի դեպ, գոյություն ունի մի երևույթ, որը կոչվում է անհատական անընկալություն, որի գոյության մասին կարող է նույնիսկ գաղափար էլ չունենանք, չկասկածենք մինչ այն պահը, երբ չափից շատ, ասենք, սխտորի օգտագործումը կարող է հանգեցնել շատ դեղամիջոցների ազդեցության թուլացման: Իսկ կարմիր ու սև տաքդեղները խորհուրդ չեն տրվում ստամոքսային հիվանդություններ ունեցողներին: Դաղձը կարող է ոչ բոլորին օգտակար լինել, այն երկարատև կիրառման համար հակացուցված է ցածր [[ճնշում]] ունեցողներին, իսկ որոշ մարդկանց մոտ կարող է ճակատաքունքային ցավ առաջացնել:
Եթե ստամոքսի խնդիր ունեցող մարդը [[2]]-[[3]] պճեղ սխտոր ուտի, ապա հնարավոր է, որ նա ստամոքսի փքվածություն ունենա: Իսկ մեխակը հակացուցված է [[2]] տարեկան երեխաներին, ճնշում ունեցողներին ու խոցային հիվանդներին:
Մշկընկույզի չարաշահումը կարող է գլխացավ առաջացնել, գլխապտույտ ու սրտխառնուք: Ուստի ամեն ինչի համար հարկավոր է չափ պահել, չափի զգացում ունենալ. նույնիսկ` համեմունքների:
 
== Համեմունքներ, որոնք քաղցկեղ են բուժում ==
[[Պատկեր:Thyme-Bundle.jpg|200px|մինի|աջից|Ուրց]]
Տող 46.
Ամենալավը թարմ թարխունն է: Այն օգտակար է ատամների համար, օգնում է բոլոր տեսակի չարորակ խոցերի դեպքում: Թարխունն ամրացնում է [[ստամոքս]]ը, վերացնում բերանի տհաճ հոտը: Ժանտախտի համաճարակի ժամանակ թարխունի [[հյութ]] խմելը կպահպանի հիվանդությունից:
*Սև պղպեղ
Լիցքաթափող հատկություն ունի, հանգստացնում է նյարդերը: Այն դադարեցնում է լորձի արտադրությունը: Օգնում է արցունքաբերության ժամանակ, օգտակար է ցրտից առաջացած հազի դեպքում: Բացում է ախորժակը, նպաստում մարսողությանը: ՍեւՍև պղպեղը տաքացնում է ստամոքսն ու լյարդը, դուրս բերում տափակ ճիճուներին: Պղպեղը նաեւնաև հակաթույն է համարվում: Սակայն սեւսև պղպեղը հյուծում է մարմինը: Սրան կարող է փոխարինել սպիտակ պղպեղը:
Միայն անհրաժեշտ է հիշել' թույլատրելի չափաբաժինները գերազանցելիս համեմունքների մեծ մասը դառնում է թույն: