«Ձայնավորներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ձայնավորներ''', [[վանկ]]արար հատկություն ունեցող [[Հնչյուն (խոսքի միավոր)|հնչյուն]]ներ, ամբողջապես կազմված են երաժշտական ձայնից, որոն ունեն նաև արտասանական առանձնահատկություններ (օդի թույլ հոսանք, առանց արգելքի արտաբերություն, լարվածության չտեղայնացում). այս հատկություններով նրանք տարբերվում են [[բաղաձայն]]ներից: ներից։

Ժամանակակից գրական հայերենն ունի 6 ձայնավոր հնչյուներ` [[ա]], [[է]], [[ը]], [[ի]], [[օ]], [[ու]]:։ Նույնքան ձայնավորներ ուներ նաև [[գրաբար]]ը:ը։ [[Բարբառ]]ներում հանդիպում են նաև այլ ձայնավորներ (օրինակ` քմայնացած): ։

Գործածության հաճախականությամբ առաջին տեղում [[ա]] ձայնավորն է, ապա` [[է]]-ն, հետո մյուսները:մյուսները։ Հայերենի բոլոր ձայնավորներն էլ վանկարար են, կազմում են վանկաբուն:վանկաբուն։ [[Հնչյունափոխություն|Հնչյունափոխության]] նկատմամբ առավել զգայուն են ''է, ի, ու'' հնչյունները, շեշտադրությանմբ, հնչեղությամբ ետին տեղում է ''ը'' ձայնավորը:ձայնավորը։

Ձայնավորները միմյանցից տարբերվում են արտասանական խոռոչում եղած շարժուն օրգանների ([[Լեզու (օրգան)|լեզու]], [[շրթունք]]ներ, փափուկ [[քիմք]]) գրաված դիրքով, արձագանքարանի ձևով, չափսով, ձայնի այլևայլ հատկություններով:հատկություններով։ Այսպես` ըստ և նրա տարբեր մասերի դիրքի զանազանում են առաջնային շարքի, միջին շարքի, ետին շարքի ձայնավորներ, ապա և` ստորին բարձրացման, միջին բարձրացման, վերին բարձրացման ձայնավորներ:ձայնավորներ։

Առաջնային շարքի ձայնավորների արտաբերման ժամանակ լեզուն իր ողջ զանգվածով մղվում է առաջ, լեզվի ծայրը կպչում է ստորին ատամնաշարին և դեպի քիմքը տարբեր աստիճանի բարձրացումներ է ունենում լեզվամեջքն իր միջին մասով, ընդ որում բարձրացող մասն ինչ-որ չափով սահմանագծում է բերանային արձագանքարանը` այն վերածելով առաջնային և ետին խոռոչների` այս դեպքում առաջնային փոքրացումով:փոքրացումով։

[[Հայերեն]]ում առաջնային շարքի են գրական հայերենի [[է]] ([[ե]]), [[ի]] ձայնավորները:ձայնավորները։

Ետին շարքի ձայնավորների արտաբերման ժամանակ լեզուն ամբողջությամբ ետ է մղվում, լեզվի ծայրը հեռանում է ստորին ատամնաշարից, և դեպի քիմքը տարբեր աստիճանի բարձրացումներ է ունենում լեզվամեջքն իր ետևի մասով:մասով։ Այս դեպքում էլ բարձրացող մասն ինչ-որ չափով սահմանագծում է բերանային արձագանքարանը` առաջնային խոռոչի մեծացումով (ետնայինի փոքրացումով): ։

Հայերենում ետնալեզվային ձայնավորներ են [[ա]], [[օ]], [[ու]] հնչյունները:հնչյունները։

Միջին շարքի ձայնավորների արտասանության ժամանակ լեզուն մի տեսակ միջին դիրք է բռնում առաջնային ու ետին շարքերի հանդեպ, և լեզվամեջքը դեպի քիմքը տարբեր աստիճանի բարձրացումներ է ունենում հարթությամբ: հարթությամբ։

Հայերենի ձայնավորներից միջնալեզվային է [[ը]] հնչյունը:հնչյունը։

Ստորին բարձրացման ձայնավորների արտաբերման ժամանակ լեզվի բարձրացող մասը քիմքի հանդեպ գտնվում է ամենացած դիրքում:դիրքում։ Այսպես արտաբերվում է գրական հայերենի [[ա]] ձայնավորը:ձայնավորը։

Վերին բարձրացման ձայնավորների արտաբերման ժամանակ լեզվի բարձրացող մասը քիմքի հանդեպ գտնվում է համեմատաբար առավել մոտ դիրքում:դիրքում։ Այսպես արտաբերվում են հայերենի [[ի]], [[ու]] ձայնավորները:ձայնավորները։

Միջին բարձրացման ձայնավորների արտաբերման ժամանակ լեզվի բարձրացող մասը միջին դիրք է գրավում ստորին և վերին բարձրացումների հանդեպ:հանդեպ։ Այսպես արտաբերվում են [[է]], [[ը]] ձայնավորները:ձայնավորները։

Շրթնային ձայնավորներն արտաբերվում են շրթունքների կորացումով և մի փոքր առաջ ձգված դիրքով. դրանք են` [[օ]], [[ու]]:։ Ոչ շրթնային ձայնավորներն արտասանվում են շրթունքների չեզոք դիրքով, այսպիսիք են` ''ա, է, ի, ը'':։

*Ա. Սուքիասյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Երևան, 2008:2008։

*Հ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Երևան, 1987:1987։

*Ա. Արամյան, Ժամանակակից հայերենի ձայնավորները, Երևան, 1962:1962։

*А. Хачатрян, Спектральный рентгенологический анализ гласных армянского и английского языков, Ереван, 1963:1963։