«Ազոտ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ →Բնության մեջ տարածվածությունը: վիքիֆիկացում |
||
Տող 113.
== Բնության մեջ տարածվածությունը ==
[[Բնություն|Բնության]] մեջ ազատ (մոլեկուլային) վիճակում ազոտը մտնում է մթնոլորտային օդի բաղադրության մեջ (ծավալային՝ 78.09% և զանգվածային՝ 75.6%), իսկ կապված վիճակում՝ երկու սելիտրաների. [[նատրիում]]ի նիտրատ (NaNO<sub>3</sub>, հանդիպում է [[Չիլի]]ում, այստեղից էլ անվանումը՝ չիլիական սելիտրա), [[կալիում]]ի նիտրատ (KNO<sub>3</sub>, հանդիպում է [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում՝]] հնդկական սելիտրա) և մի շարք այլ միացությունների տեսքով։ [[Երկրագունդ|Երկրագնդի]] բաղադրության մեջ տարածվածությամբ ազոտը զբաղեցնում է [[17]]-րդ տեղը, նրան բաժին է ընկնում Երկրագնդի [[զանգված]]ի 0.0019%-ը։ Չնայած անվանմանը, ազոտն առկա է բոլոր կենդանի [[օրգանիզմ]]ներում (պինդ մասի զանգվածի 1-3%-ը) և հանդիսանում է կարևորագույն [[բիոգենային տարր]]ը։ Այն մտնում է [[սպիտակուցներ]]ի, [[նուկլեինաթթուներ]]ի, [[հեմոգլոբին]]ի, [[քլորոֆիլ]]ի և այլ [[Կենսաբանություն|կենսաբանորեն]] ակտիվ [[նյութեր]]ի բաղադրության մեջ։ Ազոտի միացությունների փոխակերպումը կենդանի [[բջիջ]]ներում հանդիսանում է բոլոր օրգանիզմների [[նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] կարևորագույն մասը։
[[Պատկեր:Nitrogen.ogg|մինի|աջից|
{{
Բնական ազոտը կազմված է [[2]] հիմնական իզոտոպներից՝ <sup>14</sup>N<ref>{{cite web| url = http://physics.nist.gov/cgi-bin/Compositions/stand_alone.pl?ele=N | title = Atomic Weights and Isotopic Compositions for Nitrogen | publisher = NIST |accessdate=2013-05-22}}</ref> - 99,635 % և <sup>15</sup>N - 0,365 %:
Արհեստական ճանապարհով ստացվել է ազոտի շուրջ 14 ռադիոակտիվ իզոտոպներ հետևյալ զանգվածային թվերով՝ 10-ից 13 և 16-ից մինչև 25:
Բոլորն իզոտոպներն էլ շատ կարճատև են պահպանվում: Նրանցից առավել կայուն է՝ <sup>13</sup>N, որը պահպանվում է ընդամենը 10 րոպե:
Ազոտը որպես քիմիական տարր անհրաժեշտ է կենդանիներ և բույսերի գոյության համար, այն մտնում է [[սպիտակուցներ]] ([[16]]-[[18]]%(ըստ կշռի), [[ամինաթթուներ]]ի, [[նուկլեինաթթուներ]]ի, [[նուկլեոպրոտեիդներ]]ի, քլորոֆիլի, հեմոգլոբինի և այլ նյութերի բաղադրության մեջ: Կենդանի [[բջիջներ]]ում ազոտի ատոմների թիվը կազմում է ուղիղ [[2]] %, իսկ զանգվածային մասը մոտ 2.5% ( չորրորդ տեղում է ջրածնից թթվածնից և ածխածնից հետո):
Հետևյալ տարերի հետ միասին ազոտը գտնվում է ինչպես կենդանի այնպես էլ անկենդան օրգանիզմներում: Այդուհանդերձ, բարձր ճնշումը օրգանիզմում առաջացնում է անեստեզիա ([[նարկոզ]]): Ազոտի քանակի կտրուկ նվազման ժամանակ առաջանում է [[դեկոմպրեսիա հիվանդություն]]ը: Ազոտի շատ միացությունները ակտիվ են և հազվադեպ թունավոր:
=== Ազոտի և նրա միացությունների տոքսիկոլոգիան ===
Մթնոլորտային ազոտը բավականին իներտ գազ է, դրա համար այն չի կարող իրենից վտանգ ներկայացնել մարդկանց և [[կաթնասուն]]ների
== Ստացումը ==
Գործարանային պայմաններում ազոտը ստանում են օդից։ Դրա համար օդը սկզբում սառեցնում են, սեղմում և հեղուկ վիճակում ենթարկում թորման։ Ազոտի եռման [[ջերմաստիճան]]ը (-195.8°C) մի քիչ ավելի ցածր է, քան օդի մյուս բաղադրիչինը՝ թթվածնինը (-182.9°C), այդ պատճառով հեղուկ օդի զգույշ տաքացնելուց ազոտն առաջինն է գոլորշիանում։ Սպառողներին գազային վիճակում ազոտը տրամադրում են սեղմած վիճակում ([[150]] մթ. կամ [[15]] ՄՊա) սև բալոներում, որոնք ունենում են դեղին գրառում՝ «ազոտ». Հեղուկ ազոտը պահում են Դյուդարի տարաներում։
| |||