«Սամանիների պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 63.
 
[[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] արևելյան շրջաններում առաջին հերթին անկախություն ստացան այնպիսի մեծ ու մշակութային գավառներ , ինչպիսիք էին Խորասանն ու Մավարաննահրը, որտեղ սկզբում իշխանությունը գտնվում էր [[Թահիրիներ]]ի ձեռքում , որոնց փոխարինեցին Խորասանում [[Սաֆֆարիներ]]ը , իսկ Մավարաննահրում ՝ Սամանիները ՝ Բուխարա կենտրոնով: Բաժանվեց նաև [[Սիջիստան]]ը ,որտեղ իշխանությունը գրավեցին Սաֆֆարիները, սակայն ավելի ուշ կորցրեցին Սամանիների , Կարախանների և [[Ղազնևիների պետություն|Ղազնևիներ]]ի հարվածների տակ: Թահիրիները, ինչպես նաև Սաֆֆարիները և Բուխարայում կառավարող Սամանիները իրենց ներկայացնում էին որպես [[իրանական]] [[սասանյաններ]] և անվանում [[իրանցի]] կառավարիչներ:
== Սամանիների հիմնումը և հզորացումը ==
 
Սամանիների դինաստիայի հիմնադիրը Հյուսիսային Աֆղանստանի Բալխա շրջանի հողատեր Սաման խուդա անունով մեկն էր , ով ընդունեց իսլամ , իսկ նրա 4 թոռները հավաքագրվեցին խալիֆ ալ Մա՛մունի բանակ և հավատարիմ ծառայության դիմաց ստացան մեկական քաղաք: Ջախջախված Սաֆֆարիների տիրույթներում է Խորասանում, խալիֆ ալ Մուտադիդի կոմից տեղապահ է նշանակվում Իսմայիլը: Ամր իբն աս-Սաֆֆարին , ով տիրում էր խալիֆայության արևելյան մասում, որոշեց գրավել Մավարաննահրը,որը անվանապես գտնվում էր Թահիրիների ձեռքում , բայց փաստացի վաղուց ընկած էր Սամանիների հսկողության ներքո: Սակայն Սաֆֆարիների բանակը անզոր գտնվեց Սամանիների դեմ պայքարում և երկու անգամ ջախջախվեց Իսմայիլի կողմից. Մավարաննահրը անցավ վերջնականորեն անցավ Սամանիներին: Բացի Մավարաննահրից Սամանիների ձեռքում էին գտնվում Սիջիստանը, Խորասանը, [[Խորեզմ]]ի շրջանը , [[Աֆղանստան]]ի որոշ շրջաններ:
Առավելագույն զարգացման ժամանակաշրջանում ([[X դար]]ի առաջին կես) Սամանիների [[պետություն]] ընդգրկել է Մավերաննահրը, [[Խորասան]]ը, հյուսիսային և արևելյան [[Իրան]]ը։ Սամանիների [[պետություն]]ում տիրապետող էր [[հող]]ի և ոռոգման [[համակարգ]]ի [[պետական]] սեփականությունը։ Առավել կարևոր [[քաղաք]]ներն էին [[Բուխարա]]ն, [[Սամարղանդ]]ը, [[Նիշապուր]]ը, [[Մերվ]]ը, [[Ուրգենչ]]ը, [[Հերաթ]]ը և այլն, որտեղ ձևավորվել են արհեստավորական կազմակերպություններ։ Սամանիների [[պետություն]]ը աշխույժ [[առևտուր]] է արել [[Խազարիա]]յի, [[Չինաստան]]ի, [[Ռուսիա]]յի հետ։
 
Վերելք է ապրել մշակութային [[կյանք]]ը, զարգացել են [[ճարտարապետություն]]ն ու շինարարական [[արվեստ]]ը։ Նրանք իրենց մայրաքաղաք Բուխարան դարձրին ավանդական արաբական գիտությունների կենտրոն, որը միաժամանակ վերածվեց նոր արաբական գրականության օջախի: Հենց այդ ժամանակ է [[Ֆիրդուսի]]ն ստեղծագործել իր նշանավոր « [[Շահ-Նամե]] » ստեղծագործությունը: Սամանիների արքունիքում էին ստեղծագործում նաև [[Ռուդաքի]]ն, [[ալ-Ֆարաբի]]ն և ուրիշներ։
Առավելագույն զարգացման ժամանակաշրջանում ([[X դար]]ի առաջին կես) Սամանիների [[պետություն]] ընդգրկել է Մավերաննահրը, [[Խորասան]]ը, հյուսիսային և արևելյան [[Իրան]]ը։ Սամանիների [[պետություն]]ում տիրապետող էր [[հող]]ի և ոռոգման [[համակարգ]]ի [[պետական]] սեփականությունը։ Առավել կարևոր [[քաղաք]]ներն էին [[Բուխարա]]ն, [[Սամարղանդ]]ը, [[Նիշապուր]]ը, [[Մերվ]]ը, [[Ուրգենչ]]ը, [[Հերաթ]]ը և այլն, որտեղ ձևավորվել են արհեստավորական կազմակերպություններ։
== Սամանիների անկումը ==
 
[[10-րդ դար]]ի կեսերին սկսվում է Սամանիների պետության անկումը: Նրա տարբեր շրջաններում առաջանում են Բուխարայի կառավարությանը հակառակվող ուժեղ խմբավորումներ: Դինաստիայի անկմանը նպաստում են նաև տարբեր թեկնածուների միջև պայքարը և պալատական հեղաշրջումները: Տեղական ավագանուն հնազանդության մեջ պահելու համար Սամանիները ստիպված թյուրք ստրուկներից գվարդիա են ստեղծում, որի զորապետերը 10-րդ դարի վերջերին դարձան խոշոր հողատերեր և դադարեցին ենթարկվել իրենց տերերին: Այս ամենը թուլացրեց Սամանիների պետությունը և բերեց նրա գրավվմանը պատմության թատերաբեմ դուրս եկած նոր ուժերի ՝ Կարախանների և Ղազնևիների կողմից:
Սամանիների [[պետություն]] աշխույժ [[առևտուր]] է արել [[Խազարիա]]յի, [[Չինաստան]]ի, [[Ռուսիա]]յի հետ։ Վերելք է ապրել մշակութային [[կյանք]]ը, զարգացել են [[ճարտարապետություն]]ն ու շինարարական [[արվեստ]]ը։
== Տե՛ս նաև ==
 
*[[Թահիրիներ]]
Սամանիների արքունիքում էին ստեղծագործում [[Ռուդաքի]]ն, [[ալ-Ֆարաբի]]ն և ուրիշներ։ [[X դար]]ի վերջին ավատատիրական մասնատվածության աճի հետևանքով Սամանյանների [[պետություն]] անկում է ապրել։ [[992]]-ին վաչկատուն [[թյուրքեր]]ը գրավել են [[Բուխարա]]ն, իսկ [[996]]-ի պայմանագրով նրանց են անցել [[Զերավշան գետ]]ի [[ավազան]]ից [[հյուսիս]] գտնվող տիրույթները։ [[999]]-ին [[թյուրքեր]]ը դարձյալ գրավել են [[Բուխարա]]ն։ Սամանյանների [[պետություն]]ը դադարել է գոյություն ունենալուց։ [[Միջին Ասիա]]յում կազմավորվել է [[Կարախանների պետություն]]ը, իսկ [[Ամուդարյա գետ]]ից հարավ ընկած տարածքները զավթել են [[Ղազնևիներ]]ը։
*[[Սաֆֆարիներ]]
{{ՀՍՀ}}
*[[Կարախաններ]]
*[[Ղազնևիների պետություն|Ղազնևիներ]]
 
== Աղբյուրներ ==
*[http://bookre.org/reader?file=599926 Фильштинский И.М. История арабов и халифата ( 750-1517 )]
*{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:Տաջիկստան]]
[[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]]