«Գերմանիայի պատմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Գերմանիա''', պետություն [[Եվրոպա]]յում մայրաքաղաքը [[Բեռլին]], որ գոյություն է ունեցել մինչև [[1939]]-[[1945]]֊ թվականների երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վերջը։

== Պատմական ակնարկ ==

Մեր թվարկությունից առաջ I հազարամյակի վերջին գերանիայիի տերիտորիայում բնակվող գերմանների [[ցեղ]]երը բախվեցին Հռոմեական պետության հետ։ 4-ևդ դարում ցեղերի տեղաշարժերի և խառնվելու հետևանքով, առաջացան գերմանների ցեղային նոր կազմավորումներ, որոնց մի մասը 4-6 դարերում, ժողովուրդների մեծ [[գաղթ]]ի ժամանակ, զբաղեցրեց Արևմտյան [[Հռոմ]]եական կայսրության տերիտորիան։ Գերմանիայումո բնակություն հաստատեցին [[ալեման]]ները, բավարացիները, արևելյան [[ֆրանկ]]ները, սաքսերը, թյուբինգացիները, ֆրիզները։ 6 -8 դարփչում գերմանիայի տերիտորիան նվաճեցին ֆրանկները։ Այդ նվաճումն ուղեկցվում էր [[քրիստոնեություն|քրիստոնեությա]]ն տարածմամբ։ Կարոլինգների կայսրության անկումից հետո Գերմանիա մտավ Արևելաֆրանկյան [[թագավորություն|թագավորության]] մեջ, և սկսվեց գերմանիական մարզերի պետական առանձնացումը, որն ավարտվեց գերմմանական վաղ ֆեոդալական պետության ձևավորումով։ Այն ընդգրկում էր Սաքսոնիա, Ֆրանկոնիա, Ալեմանիա (Շվաբիա), Բավարիա ցեղային դքսությունները և այլ հողեր։Գերմանիա համեմատաբար միասնական պետական ամբողջություն Էր։ Սաքսոնական դինաստիայի ([[919]]-[[1024]] թվականներին) թագավորների օրոք մեծ ազդեցություն ձեռք բերեցին դքսերը։ Արդեն Տայնրիխ I ([[919]]-[[936]] թվականներն) հաճախ Էր ընդհարվում նրանց հետ։ Դքսերի դեմ հաջող պայքար մղեց Օտտոև I ([[936]]- [[973]] թվականներին)։ Տունգար քոչվորների և նորմանների անընդմեջ հարձակումներին վերջ տալուց հետո գերմանական ֆեոդալները գրավեցին պոլաբյան սլավոնների հողերը։ [[951]]թվականին Օտտոն I իրեն ենթարկեց Տյուսիսային Իտալիան, 962 թվականին գրավեց Հռոմը, և պապը նրան թագադրեց կայսր։ Դրանով սկիզբ դրվեց «Հռոմեական սրբազան [[կայսրություն|կայսրությանը]]։ 9-րդ դարի վերջին ֆեոդալական հարաբերություններն ընդգրկեցին ամբողջ Գերմանիան, ուժեղացավ քաղաքի ապակենտրոնացումը։ Օգտվելով դրանից պապությունը պայքար սկսեց գերմանական կայսրերի դեմ՝ քաղաքական տիրապետության համար, որն ավարտվեց [[1122]] թվականինի Վորմսի փոխհամաձայնությամբ ։ Սակայն կայսրերի և պապերի հակամարտությունը չավարտվեց։ Ֆրիդրիխ I Բարբարոսան ([[1152]]-[[1190]] թվականներին) վերսկսեց իտալական արշավանքները, որոնք ավարտվեցին հյուսիսիտալական քաղաքների հաղթանակով ([[1176]] թվականին)։ Միևնույն ժամանակ գերմանական իշխանները խաչակրաց արշավանքների պատրվակով նվաճեցին պոլաբյան սլավոնների, ինչպես նաև Էլբայից արեվելք ու Մերձբալթիկայում ապրող ժողո- վուրդների հողերը։ 13-րդ դարում [[սուսերակիր]]ների օրդենը նվաճեց լիվերի և էստերի, սլավոնական օրդենը՝ պրուսների հողերը։ Իտալական քաղաքականությունը, ապա էքսպանսիան Արևելքում նպաստեցին ֆեոդալների հզորացմանը։ Երկիրը բաժանվեց առանձին իշխանությունների։ Քաղաքները, միավորվելով միությունների մեջ (Տանզա, քաղաքների Շվաբյան և Տռենոսյան միություններ), իրենք էին ձգտում ապահովել առևտրի աևվտանգությունը։ Թագավորական իշխանությունը պահպանել էր միայն շատ սահմանափակ, ձևական իրավունքներ։ Առավելապես հզորացել էին կուրֆյուրստները, որոնք ընտրում էին թագավորին և վճռում համապետական կարևորագույն հարցերը։ [[1438]] թվականից կայսերական գահը փաստորեն ժառանգական դարձավ (մինչև 1806 թվականը) Տաբսբուրգների համար, որոնք տիրում էին նաև ավստրիական հողերին, Նիդերլանդներին (14-րդ դարի վերջից), [[Չեխիա]]յին, Տունգարիայի մի մասին (15-րդ դարից), իսկ Կարլոս 5-րդ ([[1519]]-[[1556]]) ժամանակ՝ նաև Իսպանիային, Իտալիայի մի մասին և Իսպանիայի ամերիկյան գաղութներին։14-րդ դարում:

== Գերմանիա տնտեսական և քաղաքական նվաճումնումնոր ==

Գերմանիա տնտեսական և քաղաքական նվաճումնումնորև քաղաաքական կյանքում տեղի ունեցան կարևոր տեղաշարժեր, որոնք դրսևորվեցին Ռեֆորմացիայում։ Կաթոլիկ եկեղեցու դեմ [[1517]] թվականին բռնկված շարժման գագաթնակետը հանդիսացավ գյուղացիական պատերազմը։ Այդ շարժումը, որը Ֆ․ էնգելսը բնութագրել է որպես առաջին բուրժուական հեղափոխությունը Եվրոպայում, պառակտվեց 3 ուղղությամբ՝ իշխանակաև, չափավորբյուրգերական և ժողվրդականռեֆորմացիայի, որը հասարակության հեղափոխական վերակառուցման կոչ էր անում։ Չնայած հերոսական պայքարին, գյուղացիական պատերազմը պարտություն կրեց։ Հաշտությունից հետո Գերմանիան բաժանվեց 2 լագերի՝ կաթոլի–կական և բողոքական իշխանությունների։15-17-րդ դարերում սկզբին երկիրը տնտեսական անկում էր ապրում։ Կայսրության ներսում 1618 թվականին բռնկված պատերազմը, որը վերածվեց համաևրոպականի , ծանր հետեանքներ ունեցավ երկրի սոցիալտնտեսական և քաղաքական զարգացման համար։ 1648 թվականի Վեստֆալյան հաշտությունը ամրապնդեց Գերմանիայի տարանջատումը առանձին (մոտ 300) պետություն իշխանությունների, որոնցից 16-17 դարերում․ ուժեղացան 2 խոշոր պետություններ՝ Ավստրիան և Պրուսիան։ 17-րդ դարի կեսին Ավստրիան իր իշխանությունը տարածեց Բելգիայի, Միլանի և Նեապոլիտանական թագավորության վրա, սակայն Պրուսիան, որն ուժեղացել էր Ֆրիդրիխի թագավորության ([[1774]]-[[1786]] թվականներ) շրջանում, սկսեց մրցակցել նրա հետ և Ավստրիական ժառանգության համար ([[1741]]-[[1748]]) ու Ցոթնամյա ([[1756]]-[[1763]]) պատերազմներում իրեն միացրեց Սիլեզիան։ Ավստրիան և Պրուսիան մասնակցեցին հեղափոխական, ապա նապոլեոնյան Ֆրանսիայի դեմ եվրոպական միապետների պատերազմներին։ 1806 թվականներին Գերմանիայի արևմտյան մասում, Նապոլեոնի հովանավորությամբ, կազմվեց Հռենոսյան միությունը։ Ավստրական զորքերի մի շարք պարտություններից հտո, [[1806]] թվակաին, «Հռոմեական սրբազան կայսրությունը» վերացվեց։ Պարտություն կրեցին նաև պրուսացիները։ Պրուսիան կորցրեց իր հողերի գրեթե կեսը ։ Նրա կառավարող շրջաններն ստիպված էին անցկացնել բուրժական բնույթի մասնակի բարեփոխումներ ([[1807]] թվականին վերացվեց գյուղացիների անձնական ճորտական կախվածությունը, [[1808]] թվականին մտցվեց քաղաքային նոր կառավարում, ռազմ, ռեֆորմ)։ Ռուսաստանում նապոլեոնյան բանակի ջախջախումից հետո, [[1813]] թվականին Գերմանիաի տերիտորիան ազատագրվեց նվաճողներից։ Վիեննայի կոնգրեսի որոշմամբ ստեղծվեց Գերմանիայի միությունը (39 պետություններից), որտեղ ղեկավար դեր էր խաղում Ավստրիան։ 19-րդ դարի 30-ական թվականներին․ Գերմանիայում սկսվեց արդյունաբերական հեղաշրջում։ [[1834]] թվականին ստեղծվեց Գերմանիայի մաքսային միությունը, որը նպաստեց ազգային շուկայի ձևավորմանը, արդյունաբերության ու առևտրի զարգացմանը։ [[1844]] թվականին տեղի ունեցավ Սիլեզիայի ջուլհակների ապստամբությունը։ 40-ական թվականներին․ Գերմանիաում ծնունդ առավ պրոլետարիատի գիտական աշխարհայացքը՝ մարքսիզմը, որի հիմնադիրներն էին գերմանական ժողովրդի մեծ զավակներ Կ․ Մարքսը ե Ֆ․ էնգելսը։ [[1844]]-[[1849]] թվականերին տեղի ունեցավ բուրժուազդեմոկրատական հեղափոխություն, որի գլխավոր խնդիրներն էին ազգային հարցի լուծումը , ֆեոդալա միապեաական վարչակարգի վերացումը, ագրարային հարցի դեմոկրատական լուծումը։ Բուրժուազիայի դավաճանական քաղաքականության հետևանքով հեղափոխությունը պարտություն կրեց (հանգամանորեն տես՝ Գերմանական բուրժուազդեմոկրատական հեղափոխություն [[1848]]-[[1849]] հոդվածում)։ [[1862]] թվականին Պրուսիայի թագավոր Վիլհելմ I կառավարության ղեկավար նշանակեց Բիսմարկին, որը Պրուսիայի շուրջը Գերմանիայի միավորումն իրականացրեց «երկթով ու արյունով»։ Այդ ուղղությամբ առաջին քայլերը եղան դանիական պատերազմը ([[1864]] վական) և ավստրոպրուսակաև պատերազմը ([[1866]] թվական)։ Ավստրիայի պարտությունից հետո ՀՈրուսիան Մայն գետից հյուսիս գտնվող պետություններից իր գլխավորությամբ ստեղծեց հյուսիսգերմանական միությունը ([[1867]] թվական)։

== Գերմանիայի միավորման վերջին փուլ ==