«Տեսություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Տեսություն'''

# [[Գիտելիք|Գիտելիքի]] բարձրագույն ձևը, որի մեջ նվազագույն թվով հիմնական հասկացություններից ու դրանք պարունակող ընդհանուր դրույթներից (հիմնադրույթներից, սկզբունքներից) բխեցվում են փորձից հայտնի երևույթները և դրանք կապակցող էմպիրիկական օրինաչափությունները (կանոնավորությունները)։ Ցուրաքանչյուր տեսության հետ առնչվում է մի որոշակի մոդելային պատկերացում դիտարկելի երևույթների ներքին կառուցվածքի և գործողության մեխանիզմի վերաբերյալ։ Գիտելիքների տեսությունը իմի է բերում փորձի մեջ անջատ երևույթների բազմազանությունը, տալիս է դրանց բացատրությունը և հնարավորություն է ընձեռում կանխատեսելու նոր (մինչ այդ չդիտված) երևույթներ, իսկ իմացաբանական առումով՝ եզակին, պատահականն ու անցողիկը հանգեցնում է ընդհանուրին, անհրաժեշտին, հաստատունին, օրինաչափին։ Տեսության գիտական արժեքը որոշվում է իր այս հիմնական [[Ֆունկցիա (մաթեմատիկա)|ֆունկցիաները]] հաջող կատարելու աստիճանով։ [[Բնագիտություն|Բնագիտության]] յուրաքանչյուր ճյուղում գոյություն ունի միասնականացման ֆունկցիա կատարող ընդհանրական հիմնարար տեսություն, որից ելնում են երևույթների առանձին բնագավառներին վերաբերող մասնավոր տեսությունները։ Այդպիսին է դասական ֆիզիկայում Ի․ [[Նյուտոն|Նյուտոնի]] «Բնափիլիսոփայության մաթեմատիկական հիմունքներ»-ում շարադրված տեսությունը, որի վրա հիմնված էին ձայնային, լուսային, մագնիսական, էլեկտրական և մյուս [[ֆիզիկա]]-[[Քիմիա|քիմիական]] երևույթների վերաբերյալ [[XVIII-րդ դար|XVIII]]—[[XIX-րդ դար|XIX]] դդ․ ստեղծված բոլոր մասնավոր գիտական տեսությունները։ Ավելին, այն ընկած էր առհասարակ աշխարհի մեխանիկական պատկերի հիմքում։ Նորագույն ֆիզիկայում նույն դերը ստանձնել են հարաբերականության հատուկ տեսությունը և քվանտային մեխանիկայի տեսությունը, կենսաբանության մեջ՝ [[Դարվին|Դարվինի]], Պավլովի, Մորգանի-Վասմանի տեսությունները և այլն: Հասարակական գիտություններում սովորաբար զուգահեռաբար գործում են մի քանի անկախ ընդհանրական տեսություններ։ Հատուկ դաս են կազմում մաթեմատիկական և մաթեմա-տիկատրամաբանական տեսությունները, որոնցում նախապես ընդունված որոշակի դրույթներից (կանխադրույթներից, [[Աքսիոմա|աքսիոմներից]]) զուտ տրամաբանական ձևափոխությունների միջոցով արտածվում են ուրիշ դրույթներ։ Գիտելիքի բովանդակային բնագավառներում կառուցվածքային առումով առավել խիստ են այն տեսությունները, որոնցում էականորեն օգտագործվում է մաթեմատիկայի լեզուն։ Տեսության ուսումնասիրությամբ զբաղվում են փիլյունը, հատկապես իմացաբանությունը, գիտության մեթոդաբանությունը և [[տրամաբանություն|տրամաբանությունը]]։