«Վարդանի և հայոց պատերազմի մասին»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի oգտվելով ԱՎԲ |
չNo edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Vartanantz.jpg|մինի|[[Ավարայրի ճակատամարտ]]ի պատկերը 1482թ. ընդօրինակած ձեռագրից]]
{{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ
|Ճակատամարտի անվանում = Ավարայրի ճակատամարտ
|Հակամարտություն = [[Վարդանանց պատերազմ (449-451)]]
|Պատկեր = [[Պատկեր:Battle of Avarayr.jpg|300px]]
|Վերնագիր = «Վարդանանք», հեղինակ Գրիգոր Խանջյան։
|Թվական = [[մայիսի 26]], [[451]]
|Վայր ={{դրոշավորում|Մարզպանական Հայաստան}} [[Վասպուրական]], [[Արտազ]] գավառ, [[Տղմուտ (գետ)|Տղմուտ]] գետի ափին
<center>{{Տեղորոշման քարտեզ
| Մեծ Հայք
| label=
| lat=39.338792
| long=45.057092
| mark=Miecze.svg
| marksize=25
| position=top
| width= 250
| float=centre
| caption=Ավարայրի ճակատամարտի տեղադրությունը}}</center>
|Արդյունք =Անորոշ, պարսկական զորքը կրեց մեծ կորուստներ
|Հակառակորդ1 = [[Պատկեր:Senmurv.svg|25px]] [[Սասանյան Իրան]]
|Հակառակորդ2 = {{դրոշավորում|Մարզպանական Հայաստան}}
|Հրամանատար1 = [[Պատկեր:Senmurv.svg|25px]] [[Մուշկան Նիսալավուրտ]]
|Հրամանատար2 = {{դրոշ|Մարզպանական Հայաստան}} [[Վարդան Մամիկոնյան]]{{ՍՊ}}
|Ուժեր1 = 214.000, այդ թվում վարձկաններ բարբարոս ցեղերից, Մատյան գունդ, 15 փիղ
|Ուժեր2 = մոտ 100 000, որոնցից 66.000 նախարարական գնդի ռազմիկներ, մնացածը՝ քաղաքային աշխարհազորայիններ, ազատ գյուղացիներ, գյուղացիներ եկեղեցական կալվածքներից
|Կորուստներ1 = մոտ 130.000 սպանված և վիրավոր, այդ թվում 3.544 հոգի պարսկական կողմում հանդես եկող հայերից
|Կորուստներ2 = մոտ 38.000, այդ թվում 1.036 հոգի նախարարական տոհմերից
}}
'''Վարդանի և հայոց պատերազմի մասին''' ([[գրաբար]]՝ ''Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին''), 5-րդ դարի հայ պատմիչ և աստվածաբան [[Եղիշե]]ի հիմնական երկը։ Նվիրված է [[Վարդանանց պատերազմ|449-451թթ. հայոց ապստամբությանը Սասանյան Պարսկաստանի դեմ]]։ Գիրքը գիտական և պատմական արժեքավոր հուշարձան է, ինչպես նաև՝ կարևոր սկզբնաղբյուր [[Մեծ Հայք]]ի և հարակից երկրների պատմության ուսումնասիրության համար։
Վասն Վարդանայ և Հայոց պատերազմին երկը նվիրված է Վարդանանց պատմությանը: Երկի հեղինակը` [[Եղիշե]]ն, եղել է [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի և [[Սահակ Պարթև]]ի առաջին աշակերտներից: Ծնվել է [[410]]-ական թվականների սկզբին, իսկ [[460]]-ական թվականներին գրել է իր վերոհիշյալ երկը:
Եղիշեն հարուստ լեզվով, ճոխ պատկերներով և իմաստուն խոսքերով է շարադրել իր «Պատմությունը», ստեղծել է բազմաթիվ հուզիչ տեսարաններ, արտահայտել իր ջերմ հայրենասիրական զգացումները: Այս է պատճառը, որ նրա երկը համարվել է հերոսական բանաստեղծություն, դյուցազներգություն:
== Երկի կառուցվածքը ==
Երկի սկիզբը ներկայացնող գլուխներում Եղիշեն բացահայտում է [[պատերազմ]]ի հիմնական պատճառը: Դա պարսկական արքունիքի այն քաղաքականությունն էր, որը ձգտում էր պարսկական միաձույլ և ուժեղ պետություն ստեղծելու համար [[Հայաստան]]ում և մյուս հպատակ երկրներում վերացնել [[քրիստոնեություն]]ը և հաստատել պարսկական կրոնը: Այդ քաղաքականության ամենամոլեռանդ կիրառողն է դառնում պարսից Հազկերտ արքան, որն իր նպատակին հասնելու համար փորձում է ջլատել Հայաստանի ռազմական ուժն ու [[տնտեսություն]]ը, վերացնել հայ [[իշխան]]ների իրավունքները: Դրանից հետո Հազկերտը հայերից պահանջում է հավատափոխ լինել: Այս ամենի հետևանքը լինում է այն, որ [[Պարսկաստան]]ի դեմ ապստամբում է ամբողջ հայ ժողովուրդը:
Հաջորդ գլուխներում պատկերվում են համաժողովրդական ապստամբության գլուխ անցած սպարապետ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի պայքարը պարսիկների դեմ և մարզպան [[Վասակ Սյունի|Վասակ Սյուն]]ու պառակտչական գործունեությունը: Պատերազմն իր գագաթնակետին է հասնում [[Ավարայրի ճակատամարտ]]ում ([[451]] թվական), որտեղ նահատակվում է հայոց սպարապետը
== Հայոց պատերազմի արդյունքները ==
Հայոց պատերազմի արդյունքն այն զիջումներն են, որ պարսից արքունիքը ստիպված կատարում է` ի նպաստ հայ [[եկեղեցի|եկեղեց]]ու, ազնվականության և ժողովրդի: Հաղթում է Վարդանանց պայքարը, և պարտվում է դավաճան [[Վասակ Սյունի]]ն:
[[Պատկեր:Persian Armenia.gif|մինի|300px|Հայոց մարզպանություն.
{{լեգենդ|orange|Հայոց Մարզպանություն}}
{{լեգենդ|lightgreen|Սասանյան Պարսկաստան}}
{{լեգենդ|grey|Աղվանք}}
{{լեգենդ|lightgrey|Իբերիա կամ Վրաց թագավորություն}}
{{լեգենդ|pink|Բյուզանդական կայսրություն}}]]
== Եղիշեի նպատակը ==
Եղիշեի նպատակը Վարդանանց պատերազմի մասին միայն հավաստի տեղեկություններ հաղորդելը չէ: Նրա համար շատ կարևոր է եղել, այդ մեծ պատմական իրողությունը պատկերելով, ազդել ընթերցողների վրա, ոգևորել քաջ նախնիների հերոսականությամբ:
Գովաբանելով հերոսներին և պարսավելով դավաճաններին` Եղիշեն ձգտել է քարոզել ու դրվատել քրիստոնեական կրոնն ու բարոյականությունը, կրթել հայրենյաց հավատին ու հայրենիքին նվիրված սերունդներ: Իր նպատակին հասնելու համար նա ճարտասանական, գեղարվեստական հնարքներով կերտել է դրական ու բացասական հերոսների կենդանի կերպարներ, նկարագրել հերոսական նահատակության դրվագներ, արծարծել վեհ գաղափարներ:
== Իմաստուն ասույթներ ==
''«Լավ է աչքով կույր լինել, քան մտքով»''. սա Եղիշեի ամենանշանավոր ասույթներից է: Ըստ մեր պատմիչի` բոլոր չարիքները բխում են ուսման պակասից: Մտավոր լույսը, իմաստությունը, ըստ Եղիշեի, անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր մարդու, հատկապես [[թագավոր]]ին: ''«Եթե թագավորը,-ասում է նա,-իմաստությունն իրեն աթոռակից չունի, չի կարող իր վիճակի մեջ վայելուչ լինել: Թագավորը միայն իր համար չէ պատասխանատու, այլ նաև նրանց համար, որոնց կորստյան պատճառ է եղել»'':
Եթե մարդը խավարամիտ է, նրա հոոգին էլ թուլանում է, զրկվում [[առաքինություն]]ից, սաստիկ երկյուղի մեջ է ընկնում, վախենում ամեն ինչից, հատկապես [[մահ]]ից: Ով գիտի, թե ինչի համար է մեռնում, նա չի վախենում մահից:
''«Չգիտակցված մահը մահ է, գիտակցված մահը` անմահություն»''. այս ասույթի մեջ պատմիչը խտացրել է Վարդանանց պատերազմի ամբողջ գաղափարախոսությունը: Հայ մարտիկներն ինքնակամ և գիտակցելով գնում են մահվանն ընդառաջ, որովհետև գնում են պաշտպանելու իրենց հավատն ու [[հայրենիք]]ը և դրանով` անմահանալու:
Եղիշեն նաև ասել է. ''«Միաբանությունը բարի գործերի մայրն է, անմիաբանությունը` չար գործերի ծնողը»'': Հիրավի, հայ ժողովրդի պատմության փորձը ցույց է տալիս, որ միաբանությամբ միայն կարելի է պաշտպանել հայրենիքը:
== Եղիշեի պատմության ազդեցությունը ==
Եղիշեի «Պատմությունը» խոր ազդեցություն է ունեցել հետագա շրջանի ողջ հայ գրականության վրա: Այդ մատյանի ներշնչանքով գրվել են [[շարական]]ներ, բանաստեղծություններ, թատերգություններ: Այդ մատյանն է հիմք դարձել նաև [[Դերենիկ Դեմիրճյան]]ի «Վարդանանք» պատմավեպի համար:
[[Կատեգորիա:Հայ պատմագրություն]]
== Աղբյուրներ ==
*10-րդ դասարանի հայ գրականության դասագիրք
== Արտաքին հղումներ ==
| |||