«Մարսողական համակարգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մարսողական համակարգը''' ({{lang-lat|Systema digestorium}}) [[օրգան]]ների համակարգ, որի դերն է ընդունած սննդանյութերը ենթարկել մեխանիկական և քիմիական մշակման, այնուհետև մշակված նյութերը`նյութերը՝ [[ներծծում|ներծծման]], իսկ չմարսվածները`չմարսվածները՝ [[արտաթորում|արտաթորել]] որպես [[կղանք]]։ Ավելի բարձր կազմակերպված [[կենդանիներ]]ի ու մարդու [[մարսողական խողովակ]]ները (''Canalis digestorius'') տարբերակվում են ավելի բարդ ձևերով`ձևերով՝ կախված նրա զանազան բաժինների [[մասնագիտացում]]ից։ Մարսողական խողովակի ամբողջ երկարությամբ նկատվում են կառուցվածքի բազմաթիվ հաջորդումներ։

Մարդու մարսողական խողովակն ունի մոտ 8-10 մ երկարություն և ստորաբաժանվում է հետևյալ բաժինների`բաժինների՝ [[բերանի խոռոչ]], [[ըմպան]], [[կերակրափող]], [[ստամոքս]], [[բարակ աղիք]] (նրբաղի) և [[հաստ աղիք]]։ Վերին երեք բաժինները, որոնք տեղավորված են [[գլուխ|գլխի]], [[վիզ|վզի]] և [[կուրծք|կրծքի]] շրջաններում, պահպանում են համեմատաբար ուղիղ դիրք։ Ըմպանում մարսողական խողովակը խաչաձևվում է [[շնչառական ուղիներ]]ի հետ. ըմպանի վերին մասը բացառապես շնչառական է և առջևից [[խոաններ]]ի միջոցով հաղորդակցվում է [[քթի խոռոչ]]ի հետ, իսկ կողքերից [[եվստախյան փող]]երի միջոցով`միջոցով՝ [[միջին ականջ]]ի խոռոչի հետ. ըմպանի ստորին մասում առջևից բացվում է [[կոկորդ]]ը։

Մարսողական խողովակը, անցնելով [[ստոծանի|ստոծանու]] միջով, լայնանում է և կազմում [[ստամոքս]]ը, որին հաջորդող նրբաղին իր հերթին բաղկացած է երեք բաժնից`բաժնից՝[[տասներկումատնյա աղի]], [[աղիճ աղի]] և [[զստաղի]]։ Հաստ աղիքի կազմության մեջ մտնում են [[կույր աղի]]ն իր [[որդանման ելուն]], [[վերել աղի|վերել]]ով, [[միջաձիգ աղի|միջաձիգ]], [[վայրէջ աղի|վայրէջ]] և [[սիգմայաձև աղի|սիգմայաձև]] աղիները և, վերջապես, [[ուղիղ աղի]]ն։ Մարսողական խողովակի նշված 10 բաժիններն ըստ իրենց ծագման [[սաղմնային խողովակ]]ի երեք մասերից (առաջնային, միջին կամ հետին) որևէ մեկի ածանցյալներն են։

Մարսողական խողովակի պատերը, բացի բերանի խոռոչից և ուղիղ աղիքի վերջնահատվածից, կազմված են 4 թաղանթից`թաղանթից՝ [[լորձաթաղանթ]], [[ենթալորձային հենք]], [[մկանային թաղանթ]] և, արտաքին դասավորությամբ`դասավորությամբ՝ [[շճային թաղանթ]]։ Կախված մարսողության խողովակի համապատասխան բաժնի առանձնահատկություններից`առանձնահատկություններից՝ վերը նշված շերտերի զարգացվածությունը տարբեր կերպ է դրսևորված։

Բերանի խոռոչում են գտնվում ատամները, որոնք տեղակայված են վերին և ստորին ծնոտների վրա, ընդ որում`որում՝ ստորին ծնոտն ունի չափազանց ուժեղ մկաններ, որի շնորհիվ կարող է բարձրացնել մինչև 400 կգ զանգված։ Բերանի խոռոչում կա 32 ատամ, որոնք նորածնի մոտ բացակայում են, իսկ 6 ամսականից մինչև երկու տարեկան ձևավորվում են թվով 20 ատամներ, որոնք կոչվում են կաթնատամներ, վերջիններս փոխվում են մշտական ատամների 10-12 տարեկան հասակում, իսկ վերջին զույգ ատամները, որոնք կոչվում են իմաստության ատամներ, հայտնվում են 20-22 տարեկանում։ Ատամներն ըստ ձևի և ֆունկցիայի բաժանվում են 4 խմբի։

Թուքն արտադրվում է երեք զույգ խոշոր թքագեղձերի՝ '''հարականջային,ենթալեզվային,ենթածնոտային''',լեզվի ու բերանի խոռոչի լորձաթաղանթում գտնվող բազմաթիվ մանր թքագեղձերի կողմից։ Թուքն անգույն,մածուցիկ,թույլ հիմնային ռեակցիա ունեցող պղտոր հեղուկ է,որի 99,4 %-ը [[ջուր]] է և 0,6 %-ը`ը՝ պինդ նյութ։ Օրվա ընթացքում արտադրվում է ավելի քան մեկ լիտր թուք։ Անօրգանական նյութերից թքում կան քլորիդներ,ֆոսֆատներ և այլ [[աղեր]],օրգանական նյութերից՝ [[սպիտակուց]]ներ,միզանյութ,լիզոցիմ։ Թքի մեջ պարունակվում է պտիալին [[ֆերմենտ]]ը,որը օսլայի մի մասը քայքայվում է և դարձնում մալթոզ շաքար,սա էլ մալթազ ֆերմենտի ներգործությամբ ճեղքավորվում է գլյուկոզի։ Լիզոցիմը մանրէասպան նյութ է և բուժում է բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի վնասվածքները։ Բերանի խոռոչում բարդ ածխաջրերի լիարժեք ճեղքում տեղի չի ունենում,քանի որ սնունդը բերանում մնում է 16-18 վրկ։ Եթե