Անանուն մասնակից
Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 2.
== Արտազատման նշանակությունը ==
Օրգանիզմի կենսագործունեության ընթացքում յուրաքանչյուր [[բջիջ]]ում առաջանում են նյութափոխանակության արգասիքները ( [[միզանյութ]], ֆոսֆորական և ծծմբական թթվի [[աղեր]], [[ջուր]], [[ածխաթթու գազ]] և այլն)։▼
Այդ նյութերի կուտակումն օրգանիզմում կարող է բերել կենսագործունեության զանազան խանգարումների ընդհուպ մինչև մահվան։ Օրվա ընթացքում առաաջացած 600-700 լ ածխաթթու գազը և որոշ քանակությամբ ջուր հեռացվում են [[թոք]]երի միջոցով։ Արտազատման գլխավոր [[օրգան]]ները երիկամներն են, որոնք մեզի հետ հեռացնում են միզանյութը, [[միզաթթու]]ն, հանքային աղերի և ջրի ավելցուկը։ Դրանով պահպանվում է ջրաաղային փոխանակության կայուն մակարդակը։ Այդ նյութերն աննշան չափով հեռանում են նաև մաշկի միջոցով։ Այսպիսով՝ թոքերը, երիկամները, [[մաշկ]]ը այն օրգաններն են, որոնց միջոցով հեռանում են նյութափոխանակության արգասիքները և պահպանվում օրգանիզմի ներքին միջավայրի կայունությունը։ Ի դեպ, հաստ աղին նույնպես ունի արտազատման գործառույթ, սակայն ▼
▲Օրգանիզմի կենսագործունեության ընթացքում յուրաքանչյուր [[բջիջ]]ում առաջանում են նյութափոխանակության արգասիքները ( [[միզանյութ]],ֆոսֆորական և ծծմբական թթվի [[աղեր]], [[ջուր]], [[ածխաթթու գազ]] և այլն)։
▲Այդ նյութերի կուտակումն օրգանիզմում կարող է բերել կենսագործունեության զանազան խանգարումների ընդհուպ մինչև մահվան։ Օրվա ընթացքում առաաջացած 600-700 լ ածխաթթու գազը և որոշ քանակությամբ ջուր հեռացվում են [[թոք]]երի միջոցով։ Արտազատման գլխավոր [[օրգան]]ները երիկամներն են,որոնք մեզի հետ հեռացնում են միզանյութը,[[միզաթթու]]ն,հանքային աղերի և ջրի ավելցուկը։ Դրանով պահպանվում է ջրաաղային փոխանակության կայուն մակարդակը։ Այդ նյութերն աննշան չափով հեռանում են նաև մաշկի միջոցով։ Այսպիսով՝ թոքերը,երիկամները,
նյութափոխանակության հեղուկ արգասիքները հիմնականում հեռացվում են երիկամների միջոցով։
== Արտազատման օրգաններ և դրանց դերը ==
Արտազատական [[համակարգ]]ի [[օրգան]]ներն են [[երիկամներ]]ը և
▲Արտազատական [[համակարգ]]ի [[օրգան]]ներն են [[երիկամներ]]ը և միզուղիները՝ [[միզածորան]]ները,միզապարկը, միզուկը։[[Երիկամներ]]ը զույգ են՝ տեղակայված են որովայնի խոռոչում,ողնաշարի աջ և ձախ կողմերում,գոտկատեղի մակարդակում։ Աջ երիկամը կես ողի չափով ցածր է ձախից։ Երիկամն ունի դրսային՝ կոր և միջային՝ գոգ եզրեր։ Միջային մասում գտնվում է երիկամի դրունքը,որով մտնում են զարկերակը,նյարդերը,դուրս են գալիս միզածորանը,երակը,ավշային անոթները։ Երիկամներն արտաքինից ծածկված են շարակցական [[հյուսվածք]]ից կազմված պատյանով,որը նրանց պահում է անշարժ վիճակում։ Երիկամները լոբաձև են,նրանց երկարությունը 10-12 սմ է,իսկ լայնությունը՝ 5-6 սմ,զանգվածը ոչ ավելի,քան 200 գ։ Երիկամների ներս ընկած կողմից դուրս են գալիս միզածորանները,որոնք կոնքի խոռոչում մտնում են հաստ մկանապատերով [[օրգան]]ի՝ մեջ։
Երիկամ է մտնում երիկամային զարկերակը և դուրս գալիս համանուն երակը։
Երիկամների կտրվածքի վրա առանձնացնում է 2 շերտ, որոնցից արտաքինն ավելի մուգ է և կոչվում է կեղևային, իսկ ներքին շերտը բաց գունավորում ունի, ավելի լայն է և կոչվում է միջուկային շերտ։ Միջուկային շերտը կազմված է բրգաձև կազմավորումներից։ Յուրաքանչյուր բուրգի լայն մասը (հիմքը) ուղղված է դեպի կեղևային շերտը, իսկ նեղ մասը (բուրգի գագաթը) ուղղված է դեպի երիկամային կենտրոնում գտնվող ավազանը։ Երիկամի կառուցվածքային և գործառական միավորը նեֆրոնն է։ Յուրաքանչյուր երիկամում կա մինչև մեկ միլիոն նեֆրոն։
Նեֆրոնները կազմված են երիկամի կեղևային շերտում տեղակայված՝ գավաթի տեսք ունեցող պատիճներից և մեզը հավաքող ոլորուն խողովակներից։ Յուրաքանչյուր պատիճի պատը կազմված է էպիթելային հյուսվածքի երկու շերտից, իսկ ներսում գտնվում է մազանոթային կծիկը։ Պատիճի երկշերտ պատից սկսվում է ոլորուն խողովակը, իջնում է միջուկային շերտ, որտեղից կրկին ծնկաձև ոլորվում և բարձրանում է կեղևային շերտ։ Այստեղ այն բացվում է, այսպես կոչված, մեզը հավաքող խողովակի մեջ։ Վերջինս միանալով նման խողովակների հետ, ընդհանուր ծորանով բացվում է բուրգի գագաթային մաս, իսկ այնտեղից՝ երիկամային ավազան։
Երիկամները չափազանց հարուստ են [[արյունատար անոթներ]]ով։ Երիկամային
Երիկամային մարմնիկները բարդ կենսաբանական ֆիլտրեր են, որոնց ֆիլտրող մակերեսը կազմում է մոտավորապես 5-6 մ<sup>2</sup></tt>։ Երիկամների միջոցով յուրաքանչյուր րոպեում հոսում է օրգանիզմի ամբողջ արյան 1/5-ը։ Երիկամներն [[արյուն]] են ստանում որովայնային աորտայից։
== Միզագոյացում ==
Միզագոյացումն իրականանում է երիկամային մարմնիկի պատիճում կծիկի մազանոթների և պատիճի պատերի միջև, որոնք ֆիլտրի դեր են կատարում: Պատիճի մազանոթներում արյան ճնշումն ավելի բարձր է, քան մարմնի մյուս մազանոթներում, որի պատճառով ֆիլտրման ուժն ավելի մեծ է, և պատիճի խոռոչի մեջ է անցնում արյան պլազման իր բաղադրամասերով, բացի [[սպիտակուց]]ներից: Ֆիլտրված հեղուկը կոչվում է առաջնային մեզ: Օրական առաջանում է 150-170 առաջնային մեզ: Այն պատիճից անցնում է միզային խողովակի մեջ: Նրանց բարակ պատերն օժտված
Մեզը թափանցիկ, դեղնավուն հեղուկ է, որի 96 %-ը ջուր է, իսկ 4 %-ը չոր նյութ: Մեզով հեռանում
▲առաջնային մեզ:Այն պատիճից անցնում է միզային խողովակի մեջ:Նրանց բարակ պատերն օժտված են ընտրողական թափանցելիությամբ,որի շնորհիվ առաջանային մեզից ջրի մեծ մասը և օրգանիզմի համար պիտանի նյութերը հետ են ներծծվում արյան մեջ:Որոշ նյութեր (օրինակ,գլյուկոզը) ամբողջությամբ հետ են ներծծվում,որոշները՝ մասնակի,իսկ երրորդները (օրինակ,միզանյութը) համարյա հետ չեն ներծծվում:Մնացած քիչ քանակով [[ջուր]]ը և օրգանիզմի համար ոչ պիտանի նյութերը միասին կազմում են երկրորդային մեզը,որը հոսում է բրգի խողովակի մեջ
Երիկամային ավազանը խոռոչ է, որից սկիզբ է առնում միզածորանը: Երիկամներից մեզը
▲Մեզը թափանցիկ,դեղնավուն հեղուկ է,որի 96 %-ը ջուր է,իսկ 4 %-ը չոր նյութ:Մեզով հեռանում են ջրի,հանքային աղերի ավելցուկը,միզանյութ,միզաթթու,ֆոսֆատներ և ուրիշ նյութեր:Երբեմն մեզով կարող են հեռանալ նաև օրգանիզմի համար պիտանի նյութեր (օրինակ,գլյուկոզ):Ուստի երիկամները մասնակցում են արյան քիմիական կազմի հաստատունության պահպանմանը:
Միզապարկը մկանային կառուցվածքով պարկանման [[օրգան]] է, տեղավորված է կոնքի խոռոչում: Ներսից մակերեսը ծածկված է լորձաթաղանթով: Միզապարկից սկիզբ է առնում միզուկը, որի վրա կան մկանային երկու հաստացումներ՝ սեղմաններ:▼
▲Երիկամային ավազանը խոռոչ է,որից սկիզբ է առնում միզածորանը:Երիկամներից մեզը երկու միզածորաններով լցվում է միզապարկի մեջ:
▲Միզապարկը մկանային կառուցվածքով պարկանման [[օրգան]] է,տեղավորված է կոնքի խոռոչում:Ներսից մակերեսը ծածկված է լորձաթաղանթով:Միզապարկից սկիզբ է առնում միզուկը,որի վրա կան մկանային երկու հաստացումներ՝ սեղմաններ:
== Միզարձակում ==
Երիկամներում միզագոյացումը տեղի է ունենում անընդհատ, իսկ միզարձակումը
▲Երիկամներում միզագոյացումը տեղի է ունենում անընդհատ,իսկ միզարձակումը ընդհատ պրոցես է,կատարվում է պարբերաբար:Միզապարկի մեջ 200-300 մլ մեզ լցվելու դեպքում ձգվում են նրա մկանային պատերը:Լորձաթաղանթում տեղավորված ընկալիչների գրգռումից [[ռեֆլեքս]]որեն կծկվում են նրա պատերի [[մկաններ]]ը և թուլանում սեղմանների մկանները,որը հանգեցնում են միզարձակման:Միզարձակման ռեֆլեքսային կենտրոնը տեղավորված է [[ողնուղեղ]]ի սրբանային հատվածում,որի գործունեությունը գտնվում է կենտրոնական [[նյարդային համակարգ]]ի բարձրագույն բաժնի՝ [[գլխուղեղ]]ի [[մեծ կիսագնդեր]]ի կեղևի միզազատման կենտրոնի հսկողության ներքո:Այդ կենտրոնի գործունեության շնորհիվ մարդն ընդունակ է գիտակցորեն պահել կամ իրականացնել միզարձակումը:Միզարձակման ողնուղեղային կենտրոնի որոշ ախտահարումների դեպքում միզարձակումը խանգարվում է:
== Միզագոյացման կարգավորումը ==
Երիկամների աշխատանքը կարգավորվում է վեգետատիվ նյարդային համակարգի միջոցով: Այդ համակարգի սիմպաթիկ բաժնի ազդեցությամբ ուժեղանում է ջրի հետ ներծծումը, որի հետևանքով մեզը պակասում է: Դա տեղի է ունենում երբ օրգանիզմում առկա է ջրի պակաս: Վեգետատիվ նյարդային համակարգի պարասիմպաթիկ բաժինը թողնում է հակառակ ազդեցություն: Միզագոյացման հումորալ
▲Երիկամների աշխատանքը կարգավորվում է վեգետատիվ նյարդային համակարգի միջոցով:Այդ համակարգի սիմպաթիկ բաժնի ազդեցությամբ ուժեղանում է ջրի հետ ներծծումը,որի հետևանքով մեզը պակասում է:Դա տեղի է ունենում երբ օրգանիզմում առկա է ջրի պակաս:Վեգետատիվ նյարդային համակարգի պարասիմպաթիկ բաժինը թողնում է հակառակ ազդեցություն:Միզագոյացման հումորալ կարգավորումը իրականացնում են մակուղեղը և մակերիկամի կեղևային շերտը:
[[Պատկեր:Urinary system.svg|մինի|ձախից|1. Արտազատական [[համակարգ]]ի [[օրգան]]ների [[կառուցվածք]]ը, 2.[[երիկամներ]], 4. [[միզածորաններ]], 5. [[միզապարկ]], 6. [[միզատար խողովակ]], 7. վերին [[երիկամ]], 8. [[երիկամ]]ային երակ և [[զարկերակ]], 9. ստորին սիներակ, 10. որովայնային զարկերակ, 12. [[լյարդ]], 13. [[հաստ աղիք]], 14. [[կոնք]]]]
|