«Կետանմաններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (11), ։Մ → ։ Մ oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 22.
|eol = 7649
}}
'''Կետանմաններ''', '''կետեր''' ({{lang-lat|Cetacea}}), ջրային [[կաթնասուններ]]ի կարգ։ Հսկա չափերի (1, 2-33 մ) կենդանիներ են։
 
Մարմինը մերկ է, իլիկանման և աննկատելիորեն անցնում է պոչի, որը վերջանում է հորիզոնական երկթիակ լողակով։ Առջևի վերջավորությունները վեր են ածվել լողակների, ետինները անհետացել են։ Մազածածկը, քրտինքային, ճարպային գեղձերը և արտաքին ականջը ետ են զարգացել։ Մաշկային ճարպաշերտը շատ հաստ է, որը փոքրացնում է մարմնի տեսակարար քաշը և պաշտպանում ջերմային կորուստներից։ Քթանցքերը ծածկված են փականներով։ Թոքերը խիստ առաձգական են։
== Արտաքին տեսք ==
Հսկա չափերի (1, 2-33 մ) կենդանիներ են։ Մարմինը մերկ է, իլիկանման և աննկատելիորեն անցնում է պոչի, որը վերջանում է հորիզոնական երկթիակ լողակով։ Առջևի վերջավորությունները վեր են ածվել լողակների, ետինները անհետացել են։ Մազածածկը, քրտինքային, ճարպային գեղձերը և արտաքին ականջը ետ են զարգացել։ Մաշկային ճարպաշերտը շատ հաստ է, որը փոքրացնում է մարմնի տեսակարար քաշը և պաշտպանում ջերմային կորուստներից։ Քթանցքերը ծածկված են փականներով։ Թոքերը[[Թոք]]երը խիստ առաձգական են։
 
[[Կմախք]]ը սպունգանման է, ողնաշարը [[սրբոսկր]] չունի։ Կողերը 17 զույգ են, սակայն [[կրծոսկր]]ի հետ միացած են 1-1 զույգը։ Լավ զարգացած են լսողությունը, համի, շոշափելիքի և մաշկային զգացողությունը։ Շոշափելիքի օրգան են ծառայում գլխի վրայի [[վիբրիսները]]։ Աչքերը մանր են, [[արցունքագեղձեր]] չունեն։
 
== Դասակարգում ==
Կետերի կարգն ունի 2 ենթակարգ. [[անատամ կետեր]] կամ [[բեղավորներ կետեր]] (ունեն 3 ընտանիք), իսկ [[ատամնավոր կետեր]]ն ունեն 4 ընտանիք։ Հայտնի է 38 սեռ, 83 տեսակ՝ տարածված համաշխարհային օվկիանոսում՝ [[Արկտիկա]]յից մինչև [[Անտարկտիկա]]։ ԽՍՀՄ-ում՝ 25 սեռ, 32 տեսակ։ Մեծ մասը ձմռանը գնում են դեպի տաք ջրեր (բազմանալու), ամռանը՝ սառը ջրեր (գիրանալու, ճարպ կուտակելու)։ Ատամնավոր կետերը սնվում են ձկներով, գլխոտանի [[փափկամորթներ]]ով, անատամները՝ պլանկտոնային [[խեցգետնանմաններ]]ով։ Ատամների քանակը 2-ից մինչե 240 է։ Ծնում են 1 խոշոր ձագ։ Սեռահասուն են 2-6 տարում, կյանքի տևողությունը 30-50 տարի է։ Ապրում են ընտանիքով կամ հոտերով։ Կետերի նախնիները (հավանաբար [[կրեոդոնտները]]) ջրային կյանքի են անցել համարյա 60 մլն տարի առաջ։ Հայտնի են 127 սեռի բրածո կետեր։ ԽՍՀՄ-ում բրածո կետերը գտնվել են ստորին [[օլիգոցեն]]ի շերտերում (Կովկասում) և վերին [[միոցեն]]ի շերտերում ([[Մոլդովա]]յում, [[Ղրիմ]]ում, [[Կովկաս]]ում)։ Կետորսության օբյեկտ են, որը կարգավորում է Միջազգային կետորսության հանձնաժողովը։ Որոշ տեսակների միսը օգտագործվում է որպես սնունդ, ստանում են մեծ քանակությամբ կետաճարպ։
 
Կետերի կարգն ունի 2 ենթակարգ. [[անատամ կետեր]] կամ [[բեղավորներ կետեր]] (ունեն 3 ընտանիք), իսկ [[ատամնավոր կետեր]]ն ունեն 4 ընտանիք։ Հայտնի է 38 սեռ, 83 տեսակ՝ տարածված համաշխարհային օվկիանոսում՝ [[Արկտիկա]]յից մինչև [[Անտարկտիկա]]։
 
Մեծ մասը ձմռանը գնում են դեպի տաք ջրեր (բազմանալու), ամռանը՝ սառը ջրեր (գիրանալու, ճարպ կուտակելու)։
 
Ատամնավոր կետերը սնվում են ձկներով, գլխոտանի [[փափկամորթներ]]ով, անատամները՝ պլանկտոնային [[խեցգետնանմաններ]]ով։ Ատամների քանակը 2-ից մինչե 240 է։
 
Ծնում են 1 խոշոր ձագ։ Սեռահասուն են 2-6 տարում, կյանքի տևողությունը 30-50 տարի է։ Ապրում են ընտանիքով կամ հոտերով։ Կետերի նախնիները (հավանաբար [[կրեոդոնտները]]) ջրային կյանքի են անցել համարյա 60 մլն տարի առաջ։
 
Հայտնի են 127 սեռի բրածո կետեր։
 
Կետորսության օբյեկտ են, որը կարգավորում է Միջազգային կետորսության հանձնաժողովը։ Որոշ տեսակների միսը օգտագործվում է որպես սնունդ, ստանում են մեծ քանակությամբ կետաճարպ։
 
== Գրականություն ==
* * Rüdiger Wandrey - ''Gids van Walvissen en Robben'' (oorspr. Duits: Stuttgart 1997); uitg. Tirion Baarn 2001
* [http://www.cetacea.org/ Cetacea site]
* [http://whales.greenpeace.org/ walvis pagina van Greenpeace]
* ''The Mammals that Conquered the Seas'' door Kate Wong en uitgebracht door ''Scientific American,'' Vol 286, No 5, May 2002
* ''Whales, Dolphins and Porpoises'' door Mark Carwardine, uitgegeven door Dorling Kindersley, 2000. ISBN 0-7513-2781-6.
 
{{ՀՍՀ|ստուգված=1}}
 
[[Կատեգորիա:Կաթնասուններ]]