«Ռնգեղջյուր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ռնգեղջյուրներ''' ([[լատիներեն]]՝ Rhinocerotidae), կենտսմբակավորների կարգի կաթնասունների ընտանիք։<br />

Հայտնի է ռնգեղջյուրների 3 սեռի 5 տեսակ։<br />

Խոշոր կենդանիներ են։ Մարմնի երկարությունը 2,5–4 5–4&nbsp;մ է, մնդավի բարձրությունը՝ 1–2 մ, կենդանի զանգվածը՝ մինչև 3 տ և ավելի։ <br />

Մաշկը հաստ է, մազազուրկ։ Ասիական տեսակների կաշին վզի և ոտքերի մոտ ծալքերով է և ունի զրահի տպավորություն։ <br />

Քթի և քթարմատի վրա ունեն 1–2 եղջյուր, որոնց երկարությունը մինչև 1 &nbsp;մ է։ Համարվում է որ եղջյուրներն ունեն բուժիչ հատկություններ, ինչը և դարձել է ռնգեղջյուրների ոչնչացման պատճառ։ Հայտնի ամենամեծ եղջյուրն ունեցել է 158սմ երկարություն։ Ժանիքները հետզարգացած են։ Պարանոցը կարճ է, մեջքը՝ կորացած։ Ոտքերը կարճ են, ունեն երեքական մատներ։ Մատների ծայրերին կան կճղակներ։ Գունավորումը մուգ մոխրագույն է։ <br />

Չնայած մարմնի զգալի ծանրությանը՝ կարող են վազել մինչև 40–45 &nbsp;կմ/ժ արագությամբ։ <br />

Կատաղած ռնգեղջյուրը սլանում է վիթխարի եղջյուրն առաջ ցցած և կարող է ոչնչացնել դեմը ելնողին։ Բայց բավական է, որ մոտեցող ռնգեղջյուրի ճանապարհից մի կողմ քաշվես, և վատ տեսողության պատճառով կենդանին կսլանա-կանցնի կողքովդ։ <br />

Ցերեկը ռնգեղջյուրները քնում են մացառուտներում՝ կողքի պառկած ու ոտքերը խաչած, ահեղ խռմփոցով, իսկ գիշերը դուրս են գալիս սնվելու։ Սնվում են խոտաբույսերով, ընձյուղներով, թփերի տերևներով։ Հաճախ շրջում են զույգերով, հազվադեպ՝ փոքր խմբերով։ Ռնգեղջյուրն ահռելի ստամոքս ունի (երկարությունը 1,5 5&nbsp;մ է, լայնությունը՝ 75 սմ), և այն լցնելու համար նա արածում է ողջ գիշերը։ Հղիությունը տևում է 17–18 ամիս, ունենում է 1 ձագ՝ մոտ 25 կգ քաշով։ Ռնգեղջյուրի միսն օգտագործում են սննդի մեջ, մաշկը՝ տարբեր իրեր պատրաստելու համար։ Եղջյուրների բուժիչ հատկությունների համար ռնգեղջյուրներին որսում են։ Անխնա ոչնչացման հետևանքով նրանց քանակը խիստ կրճատվել է, և այժմ նրանք գտնվում են պահպանության ներքո։

Խոշոր կենդանիները չեն համարձակվում հարձակվել այդ հսկայի վրա, սակայն պիծակներն ու մլակները նրան հանգիստ չեն տալիս։ <br />

Սպիտակ ռնգեղջյուրներն, իրենց հերթին, երկու ենթատեսակի են՝ հարավային (Ceratotherium simum simum) և հյուսիսային (Ceratotherium simum cottoni)։ 2007թ. դրությամբ, վայրի բնության մեջ կար հարավային ենթատեսակի 17 480 հատ, որոնցից 16 266-ը՝ [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն|Հարավային Աֆրիկայում]], հանդիսանալով ամենամեծաքանակ ենթատեսակը։ <br />

Ունի վիթխարի մարմին և խոշոր գլուխ։ Քաշը կարող է հասնել 3500 կգ, երկարությունը՝ 3.5-4.6 մ, հասակը ուսերի մասում 1.8-2 &nbsp;մ է։ Մռութի վրա ունի երկու եղջյուր։ Առջևի եղջյուրը ետևինից երկար է և հասնում է 90-150սմ-ի։ Այս կենդանու գույնը փոխվում է դեղնավուն դարչնագույնից միչև մոխրագույն։

Սև ռնգեղջյուր անունն (Diceros bicornis) ընտրվել է այս տեսակը սպիտակից տարբերելու համար։ <br />

Սև ռնգեղջյուրների ամենատարածված ենթատեսակն է հարավային-կենտրոնականը (Diceros bicornis minor), որոնք մի ժամանակ տարածվում էին կենտրոնական [[Թանզանիա]]յից [[Զամբիա]]յի, [[Զիմբաբվե]]ի և [[Մոզամբիկ]]ի տարածքներով մինչև Հարավային Աֆրիկայի հյուսիս և արևելք։

Սև ռնգեղջյուրը սպիտակից բավականին փոքր է։ 20-րդ դարի երկրորդ կեսում նրանց քանակը կտրուկ պակասել է՝ 1960-ականների 70 հազարից 1995թ-ին հասնելով 2 410-ի։

Հնդկական, կամ մեծ միաեղջյուր ռնգեղջյուրն (Rhinoceros unicornis) ունի 20-ից 100սմ երկարության մի հատ եղջյուր։ Չափահաս արույի քաշը 2 500-ից 3 200 կգ է, ուսերի մասում հասակը՝ 1.75-2.0մ։ <br />

Հնդկական ռնգեղջյուրները մի ժամանակ տարածված են եղել Պակիստանից մինչև [[Բիրմա]] և հնարավոր է, նույնիսկ՝ [[Չինաստան]]ի որոշ մասերում։ Ներկայումս, սակայն, մարդու ազդեցության պատճառով, պահպանվել են միայն [[Հնդկաստան]]ի և [[Նեպալ]]ի որոշ շրջաններում։ Ներկայիս աշխարհի հնդկական ռնգեղջյուրների երկու երրորդը կենտրոնացված է Հնդկաստանի [[Կազիրանգա]] ազգային զբոսայգում։

Ջավայի ռնգեղջյուրն (Rhinoceros sondaicus) ամենավտանգված խոշոր կաթնասուններից մեկն է։ 2002թ. գնահատականներով, մնացել են ընդամենը 60 հատ՝ [[Ինդոնեզիա]]յի [[Ջավա]] կղզում և [[Վիետնամ]]ում։ <br />

Սումատրայի ռնգեղջյուրն (Dicerorhinus sumatrensis) ամենափոքր տեսակն է։ Պահպանված մնացել է 275 հատ։ <br />

Ունի շուրջ 1.3մ բարձրություն, 2.4-3.2մ երկարություն և շուրջ 700 կգ քաշ։ Աֆրիկական տեսակների նման ունի երկու եղջյուր՝ առջևում մեծն է և 10 սմ-ով կարճը՝ ետևում։ Գունավորումը կարմրին խփող դարչնագույն է։