«Մոլեկուլային կենսաբանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մոլեկուլային կենսաբանությունը կյանքի հիմնական դրսևորումները մոլեկուլային մակարդակով ուսումնասիրող գիտություն է:է։ Ձևավորվել է 20-րդ դարի կեսերին:կեսերին։ Մոլեկուլային կենսաբանության խնդիրը այդ երևույթների բնույթի ճանաչումն է, կյանքի բնորոշ արտահայտությունների ([[ժառանգականություն]], [[ինքնավերարտադրություն]], [[սպիտակուց]]ների [[կենսասինթեզ]], [[էներգիա]]յի փոխարկումներ, աճ, զարգացում, շարժունակություն և այլն), կենսաբանական նյութերի (հիմնականում [[կենսապոլիմերներ]]ի՝ սպիտակուցների և [[նուկլեինաթթու]]ների) մոլեկուլների կառուցվածքով, հատկություններով ու փոխազդեցություններով պայմանավորված լինելու բացահայտումը:բացահայտումը։

Մոլեկուլային կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտներն են բջջի առանձին օրգանոիդները (բջջի կորիզը, միտոքոնդրիաներ, [[ռիբոսոմներ]]), [[քրոմոսոմ]]ները, բջջաթաղանթները, ինչպես նաև [[վիրուս]]ները, [[բակտերիաֆագեր]]ը և կենդանի մատերիայի կարևորագույն բաղադրիչների՝ նուկլեինաթթուների ու սպիտակուցների մոլեկուլները:մոլեկուլները։ Մոլեկուլային կենսաբանությունը սերտորեն կապված է [[կենսաքիմիա]]յի, [[կենսաֆիզիկա]]յի, [[կենսաօրգանական քիմիա]]յի, [[գենետիկա]]յի, [[ֆիզիոլոգիա]]յի և [[մոլեկուլային գենետիկա]]յի հետ և որպես [[բնագիտություն|բնագիտության]] նոր ճյուղ ունի ուսումնասիրության իր խնդիրներն ու առանձնահատկությունները:առանձնահատկությունները։

Մոլեկուլային կենսաբանությունը կյանքի հիմնական դրսևորումները մոլեկուլային մակարդակով ուսումնասիրող գիտություն է:է։ Ձևավորվել է 20-րդ դարի կեսերին:կեսերին։ Մոլեկուլային կենսաբանության խնդիրը այդ երևույթների բնույթի ճանաչումն է, կյանքի բնորոշ արտահայտությունների (ժառանգականություն, ինքնավերարտադրություն, սպիտակուցների կենսասինթեզ, էներգիայի փոխարկումներ, աճ, զարգացում, շարժունակություն և այլն), կենսաբանական նյութերի (հիմնականում կենսապոլիմերների՝ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների) մոլեկուլների կառուցվածքով, հատկություններով ու փոխազդեցություններով պայմանավորված լինելու բացահայտումը:բացահայտումը։

Մոլեկուլային կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտներն են բջջի առանձին օրգանոիդները (բջջի կորիզը, միտոքոնդրիաներ, ռիբոսոմներ), քրոմոսոմները, բջջաթաղանթները, ինչպես նաև վիրուսները, բակտերիաֆագերը և կենդանի մատերիայի կարևորագույն բաղադրիչների՝ նուկլեինաթթուների ու սպիտակուցների մոլեկուլները:մոլեկուլները։ Մոլեկուլային կենսաբանությունը սերտորեն կապված է կենսաքիմիայի, կենսաֆիզիկայի, կենսաօրգանական քիմիայի, գենետիկայի, ֆիզիոլոգիայի և մոլեկուլային գենետիկայի հետ և որպես բնագիտության նոր ճյուղ ունի ուսումնասիրության իր խնդիրներն ու առանձնահատկությունները:առանձնահատկությունները։

Մոլեկուլային կենսաբանության էությունը, ըստ Մ.Պերուցի, կենսաբանական ֆունկցիաների մեկնաբանումն է մոլեկուլային կառուցվածքի տեսանկյունից:տեսանկյունից։ Ընդ որում, մոլեկուլային կենսաբանության ուշադրության կենտրոնում են ոչ թե գլխավոր վալենտական կապերով պայմանավորված քիմիական ձևափոխությունները, այլ էլեկտրաստատիկական, վանդեր-վաալսյան, ջրածնային և այլ կապերով պայմանավորված [[ատոմ]]ների ու դրանց խմբերի փոխադարձ դասավորությունը և միջմոլեկուլային փոխազդեցությունները:փոխազդեցությունները։ Այսինքն կարևոր է կենսապոլիմերի [[մոլեկուլ]]ի խիստ որոշակի ծավալային կառուցվածքի առաջացումը, որի դեպքում միայն մոլեկուլը կարող է ծառայել որպես կենսաբանական ֆունկցիաների նյութական հիմք:հիմք։

Մոլեկուլային կենսաբանության պատմական զարգացումը

«Մոլեկուլային կենսաբանություն» տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է անգլիացի գիտնական Ու.Ասթբերին, թելիկային սպիտակուցների մոլեկուլային կառուցվածքի և ֆիզիկական ու կենսաբանական հատկությունների կապը բացահայտող ուսումնասիրությունների վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Մոլեկուլային կենսաբանության, որպես ձևավորված գիտության, առաջացումն ընդունված է համարել 1953-ը, երբ Ջ.Ուոթսոնը և Ֆ.Քրիքը պարզեցին դեզոքսիռիբոնուկլեինաթթվի (ԴՆԹ) եռաչափ կառուցվածքը:կառուցվածքը։ 1957-ին պարզվեց միոգլոբինի, ապա հեմոգլոբինի եռաչափ կառուցվածքը:կառուցվածքը։ Ձևավորվեցին մակրոմոլեկուլների տարածական կառուցվածքի տարբեր մակարդակների (առաջնային, երկրորդային, երրորդային և չորրորդային) մասին պատկերացումները:պատկերացումները։ հայտնի դարձավ, որ կենսապոլիմերների կենսաբանական ֆունկցիաները պայմանավորված են դրանց տարածական կառուցվածքով և հնարավոր դարձավ այդ կապի ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։ Ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանությունը կյանքի երևույթների ամբողջությունը դիտում է որպես մատերիայի, էներգիայի և ինֆորմացիայի հոսքերի զուգակցման արդյունք:արդյունք։ Մատերիայի հոսքն արտահայտվում է նյութափոխանակության երևույթներում, էներգիայի հոսքը կյանքի բոլոր արտահայտությունների շարժիչ ուժն է, ինֆորմացիայի հոսքն արտահայտվում է յուրաքանչյուր օրգանիզմի զարգացման և գոյության բազմազան պրոցեսներում, ինչպես նաև իրար հաջորդող սերունդների հերթափոխում:հերթափոխում։ Ինֆորմացիայի հոսքի պատկերացումը մոլեկուլային կենսաբանության բնորոշ առանձնահատկությունն է:է։

Գիտության նվաճումներն ու նրա առջև ծառացած խնդիրները

Մոլեկուլային կենսաբանության նվաճումներից են ԴՆԹ-ի և բոլոր տիպերի ՌՆԹ-ների, ռիբոսոմների, վիրուսների կառուցվածքի բացահայտումը, հակադարձ տրանսկրիպցիայի երևույթի, սպիտակուցների մատրիցային սինթեզի սկզբունքի և կենսասինթեզի մեխանիզմների, որոշ կենսաբանական օբյեկտների ինքնահավաքման երևույթների հայտնագործումը, գենի մեկուսացումը, քիմիական և կենսաբանական սինթեզը, գենի փոխանցումը մեկ օրգանիզմից մյուսին, բազմաթիվ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քիմիական կառուցվածքի վերծանումը, կենսաբանական ֆունկցիաների ու պրոցեսների ալոստերիկ և կարգավորման այլ հիմնական սկզբունքների հայտնագործումը և այլն:այլն։ Վերոհիշյալ նվաճումները վկայում են մոլեկուլային կենսաբանության կյանքի բարդ ֆունկցիաները մոլեկուլի մակարդակով տեղի ունեցող երևույթներով բացատրելու մեթոդի արդյունավետությունը:արդյունավետությունը։ Սակայն մոլեկուլային կենսաբանության առաջ ծառացած է նաև ինտեգրացման մեխանիզմների ճանաչման խնդիրը, որը կյանքի երևույթների ուսումնասիրման հետագա զարգացման ուղիներից է:է։ Այստեղ ելակետը միջմոլեկուլային փոխազդեցության ուժերի ուսումնասիրությունն է:է։ Դրանք իրենց տարածական դասավորությամբ առաջացնում են այսպես կոչված «ինտեգրատիվ ինֆորմացիա», որն ինֆորմացիայի հոսքի գլխավոր մասն է:է։ Դրանցից են բաղադրամասերից բազմակոմպոնենտ սպիտակուցների ու վիրուսների առաջացումը, նուկլեինաթթուների ընտրողական փոխազդեցությունները, բազմատեսակ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների համալիրների առաջացումը և այլն:այլն։ Ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության խնդիրներից են՝ նուկլեինաթթուների վերծանման, նրանց եռաչափ կառուցվածքի, կենսաբանական բարդ գոյացությունների ինքնահավաքման հետագա ուսումնասիրությունը, ժառանգական հիվանդությունների կանխումը, հորմոնների, դեղանյութերի ազդեցության մեխանիզմների, կենսաբանական թաղանթների մոլեկուլային կառուցվածքի և գործունեության բացահայտումը և այլն:այլն։ Մոլեկուլային կենսաբանության ավելի հեռավոր նպատակներն են նյարդային պրոցեսների, հիշողության մեխանիզմների պարզաբանումը, գենետիկական ապարատի նպատակասլաց ձևափոխումը և այլն:այլն։

«Մոլեկուլային կենսաբանություն» տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է անգլիացի գիտնական Ու.Ասթբերին, թելիկային սպիտակուցների մոլեկուլային կառուցվածքի և ֆիզիկական ու կենսաբանական հատկությունների կապը բացահայտող ուսումնասիրությունների վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Մոլեկուլային կենսաբանության, որպես ձևավորված գիտության, առաջացումն ընդունված է համարել 1953-ը, երբ Ջ.Ուոթսոնը և Ֆ.Քրիքը պարզեցին դեզոքսիռիբոնուկլեինաթթվի ([[ԴՆԹ]]) եռաչափ կառուցվածքը:կառուցվածքը։ 1957-ին պարզվեց [[միոգլոբին]]ի, ապա [[հեմոգլոբին]]ի եռաչափ կառուցվածքը:կառուցվածքը։ Ձևավորվեցին մակրոմոլեկուլների տարածական կառուցվածքի տարբեր մակարդակների (առաջնային, երկրորդային, երրորդային և չորրորդային) մասին պատկերացումները:պատկերացումները։ հայտնի դարձավ, որ կենսապոլիմերների կենսաբանական ֆունկցիաները պայմանավորված են դրանց տարածական կառուցվածքով և հնարավոր դարձավ այդ կապի ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։ Ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանությունը կյանքի երևույթների ամբողջությունը դիտում է որպես [[մատերիա]]յի, էներգիայի և [[ինֆորմացիա]]յի հոսքերի զուգակցման արդյունք:արդյունք։ Մատերիայի հոսքն արտահայտվում է նյութափոխանակության երևույթներում, էներգիայի հոսքը կյանքի բոլոր արտահայտությունների շարժիչ ուժն է, ինֆորմացիայի հոսքն արտահայտվում է յուրաքանչյուր օրգանիզմի զարգացման և գոյության բազմազան պրոցեսներում, ինչպես նաև իրար հաջորդող սերունդների հերթափոխում:հերթափոխում։ Ինֆորմացիայի հոսքի պատկերացումը մոլեկուլային կենսաբանության բնորոշ առանձնահատկությունն է:է։

Մոլեկուլային կենսաբանության նվաճումներից են ԴՆԹ-ի և բոլոր տիպերի [[ՌՆԹ]]-ների, ռիբոսոմների, վիրուսների կառուցվածքի բացահայտումը, հակադարձ տրանսկրիպցիայի երևույթի, սպիտակուցների մատրիցային սինթեզի սկզբունքի և [[կենսասինթեզ]]ի մեխանիզմների, որոշ կենսաբանական օբյեկտների ինքնահավաքման երևույթների հայտնագործումը, [[գեն]]ի մեկուսացումը, քիմիական և կենսաբանական սինթեզը, գենի փոխանցումը մեկ օրգանիզմից մյուսին, բազմաթիվ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քիմիական կառուցվածքի վերծանումը, կենսաբանական ֆունկցիաների ու պրոցեսների ալոստերիկ և կարգավորման այլ հիմնական սկզբունքների հայտնագործումը և այլն:այլն։ Վերոհիշյալ նվաճումները վկայում են մոլեկուլային կենսաբանության կյանքի բարդ ֆունկցիաները մոլեկուլի մակարդակով տեղի ունեցող երևույթներով բացատրելու մեթոդի արդյունավետությունը:արդյունավետությունը։ Սակայն մոլեկուլային կենսաբանության առաջ ծառացած է նաև ինտեգրացման մեխանիզմների ճանաչման խնդիրը, որը կյանքի երևույթների ուսումնասիրման հետագա զարգացման ուղիներից է:է։ Այստեղ ելակետը միջմոլեկուլային փոխազդեցության ուժերի ուսումնասիրությունն է:է։ Դրանք իրենց տարածական դասավորությամբ առաջացնում են այսպես կոչված «ինտեգրատիվ ինֆորմացիա», որն ինֆորմացիայի հոսքի գլխավոր մասն է:է։ Դրանցից են բաղադրամասերից բազմակոմպոնենտ սպիտակուցների ու վիրուսների առաջացումը, նուկլեինաթթուների ընտրողական փոխազդեցությունները, բազմատեսակ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների համալիրների առաջացումը և այլն:այլն։ Ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության խնդիրներից են՝ նուկլեինաթթուների վերծանման, նրանց եռաչափ կառուցվածքի, կենսաբանական բարդ գոյացությունների ինքնահավաքման հետագա ուսումնասիրությունը, [[ժառանգական հիվանդություններ]]ի կանխումը, [[հորմոն]]ների, [[դեղանյութ]]երի ազդեցության մեխանիզմների, կենսաբանական թաղանթների մոլեկուլային կառուցվածքի և գործունեության բացահայտումը և այլն:այլն։ Մոլեկուլային կենսաբանության ավելի հեռավոր նպատակներն են նյարդային պրոցեսների, հիշողության մեխանիզմների պարզաբանումը, գենետիկական ապարատի նպատակասլաց ձևափոխումը և այլն:այլն։