«Կոնստանտին Պյատս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ clean up, փոխարինվեց: , → , (22), ։ → ։ (35), ՝ → ՝ (7), → (56), ), → ), , )։ → )։ (3), ( → ( (9) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 11.
}}
'''Կոնստանտին Պյատս''' ({{lang-et|Konstantin Päts}}, [[23 փետրվարի]] [[1874]], Լիֆլյանդյան նահանգ — [[18 հունվարի]] [[1956]], Կալինինյան նահանգ), [[Էստոնիա]]յի առաջին [[Էստոնիայի Հանրապետության նախագահ|նախագահը]]։
== Կենսագրություն ==
Կոնստանտին Պյատսը ծնվել է հողագործ Յակոբ Պյատսի (1848—1909) ընտանիքում։ Նա իր ընտանիքի երկրորդ երեխան էր։ Մայրը՝ Օլգա Տումանովան, ազգությամբ ռուս էր և որդեգրվել էր [[Վալգա (քաղաք, Էստոնիա)|Վալկի]] քաղաքագլուխ Ռազումսկու կողմից։ Կոնստանտին Պյատսն ուղղփառ էր։ Լինելով ռուսական բանակի սպա՝ ստացել է սեփական կալվածք։
[[1898]] թ. ավարտել է Յուրևի համալսարանի (այժմ՝ [[Տարտուի համալսարան]]) իրավաբանական ֆակուլտետնը։ Ծառայել է ռուսական բանակում։ Եղել է փաստաբան Յ. Պոսկիի օգնականը Ռևելում։ [[1901]] թ. Ռևելում հիմնում է «Տեատայա» («Լրաբեր») դեմոկրատական թերթը, հետագյում աշխատել է Տալլինի քաղաքապետարանում ([[1904]]—[[1905]] թթ.` քաղաքային խորհրդական, 1905 թ.` քաղաքագլխի տեղակալ)։
Կոնստանտին Պյատսը մասնակցել է 1905 թ. հեղափոխությանը, [[1906]] թ-ից գտնվել է [[Շվեյցարիա]]յում ու [[Ֆինլանդիա]]յում, հեռակա դատապարտվել է մահապատժի։ [[1909]] թ. դտավճիռը չեղյալ է հայտարարվել, Պյատսը վերադարձել է Ռուսաստան, դատապարտվել մեկ տարվա ազատազրկման։ [[1911]]-[[1916]] թթ. Պյատսը եղել է «Տալլինա տեատյա» թերթի խմբագիրը։ 1916 զորակոչվել է բանակ, ծառայել է Ռևելի բերդում։
Տող 23 ⟶ 22՝
[[1918]] թ. Կոնստանտին Պյատսը ձերբակալվել է գերմանական իշխանությունների կողմից և հուլիսից մինչև նոյեմբեր գտնվել է Լեհաստանում՝ համակենտրոնացման ճամբարում։ Հայրենիք վերադառնալուց քիչ ժամանակ անց դարձել է վարչապետ ու պաշտպանության նախարար։
[[1934]] թ. [[մարտի 12]]-ին Յոհան Լայդոների հետ իրականացրել է պետական հեղաշրջում։ Ռազմական հեղաջրշման արդյունքում հաստատվեց ավտորիտար կառավարություն ու հայտարարվեց արտակարգ դրություն։ Պյատսը հայտարարվեց պետության պաշտպան (''Riigihoidja'')։ Քաղաքական բոլոր կուսակցություններն արգելվեցին, ներդրվեց մամուլի գրաքննություն։ [[1938]] թ. Կոնստանտին Պյատսն ընտրվեց Էստոնիայի Հանրապետության նախագահ։
Կոնստանտին Պյատսը իշխանությունը կորցրեց [[1940]] թ. հունիսին, երբ Էստոնիան միացվեց ԽՍՀՄ-ին։ Պյատսը ձերբակալվեց և ընտանիքի հետ [[Ուֆա]] աքսորվեց [[1940]] թ. հուլիսի վերջին՝ Էստոնիայի՝ ԽՍՀՄ-ին պաշտոնապես միացնելուց առաջ (Էստոնիան ԽՍՀՄ-ին միացվել է նույն թվականի օգոստոսի 6-ին)։ 1942 թ. առանց մեղադրանք ներկայացնելու Պյատսին տեղավորել են Կազանի հոգեբուժական հիվանդանոցում, որ միաժամանակ կալանավայր էր<ref>[http://www.veche.tver.ru/index.shtml?news=10367 Էստոնացիները Տվերում]</ref>։ Միայն [[1952]] թ. ներկայացվեց Կոնստանտին Պյատսի դատավճիռը. նա դատապարտվեց 25 տարվա ազատազրկման՝ ամբողջ գույքի բռնագանձմամբ։
[[Պատկեր:Laidoner, Pats Uluots.jpeg|մինի|Էստոնիայի Հանրապետության ղեկավարները երկրի անկախությա տարեդարձը տոնելիս, 24 փետրվարի, 1940 թ.: Ձախից աջ. գեներալ Յոհան Լայդոներ, Կոնստանտին Պյատս, վարչապետ Յուրի Ուլուոտս]]
Տող 40 ⟶ 39՝
* [http://www.moles.ee/03/Feb/26/11-1.php Վեճերի տեղիք տված գիրքը] // ''Էստոնիայի երիտասարդություն'', 26.02.2003
* [http://www.moles.ee/07/Jul/31/1-1.php Տալլինում հիշել են Էստոնիայի առաջին նախագահին] // ''Էստոնիայի երիտասարդություն'', 31.07.2007
== Գրականություն ==
* ''Martti Turtola''։ Presidentti Konstantin Päts. Viro ja Suomi eri teillä. (''Մառտտի Տուրտոլա''։ «Նախագահ Կոնստանտին Պյատսը. Էստոնիայի ուղիներն ու Ֆինլանդիան»). Otava, Helsinki 2002, ISBN 951-1-17681-1
* ''Turtola, Martti''։ Kenraali Johan Laidoner ja Viron tasavallan tuho 1939—1940. (''Մարտտի Տուռտոլա''։ «Գեներալ Լայդոներն ու Էստոնիայի Հանրապետությունը 1939—1940 թթ.»). Otava, Otavan kirjapaino oy 2008, ISBN 978-951-1-22737-3
[[Կատեգորիա:Էստոնիայի նախագահներ]]
[[Կատեգորիա:1874 ծնունդներ]]
[[Կատեգորիա:
[[Կատեգորիա:1956 մահեր]]
[[Կատեգորիա:
| |||