«Երվանդ Լալայան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Երվանդ Ալեքսանդրի Լալայան''' ( [[1864]]թ. [[հունվարի 8]] (դեկտեմբերի 27), [[Ալեքսանդրապոլ]]  -  [[1931]]թ. [[փետրվարի 24]], [[Երևան]]), հայ [[Ազգագրություն|ազգագրագետ]], [[բանահավաք]], [[Հնագիտություն|հնագետ]]։

1885-ին ավարտել է [[Թիֆլիս]]ի [[Ներսիսյան դպրոց]]ը և աշխատել [[Ախալցխա]]յում, [[Ախալքալաք]]ում, Ալեքսանդրապոլում՝ որպես ուսուցիչ։ [[1894]]-ին, ավարտելով ինժեներական համալսարանի հասարակագիտական բաժինը, ստացել է սոցիալական գիտությունների թեկնածուի աստիճան և 6 ամիս աշխատել [[Վիեննա]]յի [[Մխիթարյան միաբանություն|Մխիթարյաններ]]ի մոտ։ Վերադառնալով [[Անդրկովկաս]] 1895  -  97-ին դասավանդել է [[Շուշի|Շուշու]] [[Շուշիի թեմական դպրոց|թեմական դպրոց]]ում։ Այստեղ համախմբելով ժամանակի լավագույն գիտական ուժերի հետ ([[Մանուկ Աբեղյան|Մ. Աբեղյան]], [[Թորոս Թորամանյան|Թ. Թորամանյան]], [[Հրաչյա Աճառյան|Հ. Աճաոյան]], [[Լեո]], [[Լեոն Մելիքսեթ-Բեկ|Լ. Մելիքսեթ-Բեկ]], Ս. Լիսիցյան, Խ. Սամուելյան, Ս. Զելինսկի ևն)՝ ձեռնամուխ է եղել «Ազգագրական հանդես»ի ստեղծմանը (առաջին գիրքը լույս է տեսել 1896-ին)։

1900-ի նոյեմբերի 21-ին Թիֆլիսում կազմակերպել է Ազգագրական հրատարակչական ընկերությունը, իսկ 1906-ին՝ Հայոց ազգագրական ընկերությունը։ Ընկերության կազմակերպած թանգարանը Լալայանի ջանքերով 1921-ին Թիֆլիսից փոխադրվեց Երևան։ Լալայանը դարձավ թանգարանի առաջին վարիչը։ «Ազգագրական հանդես»–ում պարբերաբար լույս են տեսնում նրա «[[Ջավախք]]», «[[Վարանդա]]», «[[Սիսիան]]», «[[Ղափան]]», «[[Գանձակ]]ի գավառ», «[[Բորչալու]]ի գավառ», «Վասպուրական», «[[Գողթն|Գողթան գավառ]]», «[[Վայոց ձոր]]», «Նախիջևան կամ Նախճավանի ոստիկանականշրջան», «Զանգեզուր», «Նոր Բայազետի գավառ կամ [[Գեղարքունիք]]», «Ծիսական կարգերը հայոց մեջ» (1901  -  16) աշխատություններն ու բազմաթիվ հոդվածներ։ Լալայանը հավաքել և հրատարակել է չափազանց արժեքավոր բանահյուսական նյութեր. «Ազգագրական հանդես»–ում, առանձին գրքերով՝ «Ջավախքի բուրմունք» (1892), «Հոբոս» (1903), «Մոլլա-Նասրէդոինը» (1904), «Պառավաշունչ» (1911), «Մարգարիտներ հայ բանահյոաության» (3 հհ., 1914  -  15) գործերը, գրի է առել հազարավոր [[հեքիաթ]]ներ, [[առակ]]ներ, [[առած]]ներ։ Լայնածավալ պեղումներ է կատարել [[Շարուր]]-[[Դարալագյազ]]ի, [[Նախիջևան]]ի, [[Նոր Բայազետ]]ի գավառներում, [[Շրեշ բլուր]]ում, [[Նուխա|Նուխի գավառ]]ի Նիժ և Վարդաշեն գյուղերում, Էլարում ([[Աբովյան]])։

Հիշարժան են Ադյաման գյուղի Դեմեր կոչվող հանդամասում պեղված դամբարանը (հանվել է բարձրարվեստ փորագրությամբ զարդարված դիակառք), արամեական արձանագրությունը, [[ցատներ]]ի հետքերը [[Սևանա լիճ|Սևանա լճից]] արևելք և այլն։ Նրա հնագիտական ուսումնասիրություններն ամփոփված են «Դամբարանների պեղումները Խորհրդային Հայաստանում» (1931) գրքում։ Հայ նյութական մշակույթը հասարակության լայն խավերին ներկայացնելու նպատակով Լալայանը հրատարակել է [[Վայոց Ձոր]]ի, [[Վասպուրական]]ի և [[Նոր Բայազետ]]ի հուշարձաններին նվիրված 3 նկարազարդ, ստվարածավալ ալբոմ՝ [[հայերեն]], [[ռուսերեն]] և [[ֆրանսերեն]] բացատրություններով։ Հավաքել և հրատարակել է նաև արձանագրություններ։ Նրա կազմած հայերեն արձանագրությունների ժողովածուն արժանացել է [[Լազարյան ճեմարան]]ի Քանանյանի անվան մրցանակի։ Ֆրանսերենից և ռւսերենից հայերենի է թարգմանել գիտնականներ Շ. Լետուրնոյի, Ա. Պոզոդայի, Դ. Կանեստրինի, Ա. Զվյագինցևի մի շարք աշխատություններ և գեղարվեստական գործեր ([[Ժորժ Սանդ|Ժ. Սանդ]], Մոփեր ևն)։