«Երաժշտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ clean up, փոխարինվեց: եւ → և, : → ։ (12), → (21) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 2.
 
== Պատմություն ==
Ենթադրվում է, որ ժամանակակից մարդը ի հայտ է եկել [[Աֆրիկա]]յում` մոտ 160 000 տարի առաջ: Մոտ 50 000 տարի առաջ մարդիկ բնակվեցին կյանքի համար հարմար բոլոր [[մայրցամաքներ]]ում: Քանի որ աշխարհի բոլոր մարդիկ, այդ թվում նաև առավել մեկուսացած ցեղախմբերը, ունեն երաժշտության որոշ տեսակներ, պատմաբանները եկել են այն եզրակացության, որ երաժշտությունը պետք է լիներ [[Աֆրիկա]]յի առաջին մարդկանց մոտ, մինչև իրենց տարածումը [[Երկիր|Երկրով]]: Ենթադրվում է, որ Աֆրիկայում ծագումից հետո` երաժշտությունը արդեն գոյատևում է ամենաքիչը 50 000 տարի և աստիճանաբար դարձել է ամբողջ [[մոլորակ]]ում մարդկանց կյանքի անբաժանելի մասը:մասը։ <ref> [http://books.google.com/books?id=vYQEakqM4I0C&printsec=frontcover Նիլս Լենարտ Ուոլին, Սթիվեն Բրաուն «Երաժշտության ծագումը», 2001թ ]</ref>
 
Բանավոր երաժշտական ավանդույթն անվանում են նախնադարյան կամ պարզունակ:պարզունակ։ Դրա օրինակներ են ծառայում ամերիկյան ու ավստրալիական բնիկների երաժշտությունը:երաժշտությունը։ Երաժշտության նախնադարյան փուլը վերջանում է այն ժամանակ, երբ սկսում են գրառել երաժշտական ստեղծագործությունները:ստեղծագործությունները։ Ամենահին հայտնի երգը, որը գրառվել է սեպագիր տախտակի վրա և հայտնաբերվել է [[Նիպուր]]ի պեղումների ժամանակ, 4000 տարեկան է: է։
 
[[Ֆլեյտա]]ն գիտնականների կողմից գրանցված ամենահին երաժշտական գործիքն է:է։ Մի օրինակ հայտնաբերվել է քանդակների կողքը, որոնք ստեղծվել են մ.թ.ա. 35-40 հազ. տարի առաջ:առաջ։<ref>[http://elementy.ru/news?newsid=431111 Հին քանդակի կողք հայտնաբերվել են երաժշտական գործիքներ, հունիսի 26, 2009]</ref>
 
Երաժշտությունը [[արվեստ]]ի տեսակ է, որի հիմքում ընկած են ձայնը և լռությունը։ Երաժշտության ընդհանուր տարրերն են բարձրությունը, ռիթմը, դինամիկան և տեմբրի և կառուցվածքի երաժշտական հատկանիշները։
Երաժշտության ստեղծումը, կատարումը, նշանակությունը և նույնիսկ սահմանումը փոփոխվում է՝ կախված [[մշակույթ]]ից և սոցիալական կոնտեքստից։ Երաժշտությունը ունի մի շարք ձևեր՝ իմպրովիզացիոն երաժշտությունից մինչև ալեատորիկ ձևեր։ Երաժշտությունը բաժանվում է [[ժանր]]երի և ենթաժանրերի, չնայած որ բաժանված ճյուղերն ու նրանց միջև առկա փոխհարաբերությունները հաճախ ճկուն են, երբեմն կախված են անձնական մեկնաբանությունից և երբեմն հակասական։
Երաժշտությունը համարվում է կատարողական, գեղարվեստական և լսողական [[արվեստ]]։ Կարելի է նաև առանձնացնել արտ [[երաժշտություն]] և ֆոլկ երաժշտություն։ Առկա է նաև խիստ կապ երաժշտության և մաթեմատիկայի միջև։ Երաժշտությունը կարող է կատարվել և ունկնդրվել, այն կարող է դրամատիկ գործի կամ [[ֆիլմ]]ի մաս լինել, կամ կարող է ձայնագրվել։
Տարբեր մշակույթներ կրողների համար երաժշտությունը ապրելակերպի կարևոր ձև է։ Հին [[հույն]] և հնդիկ փիլիսոփաները երաժշտությունը սահմանում են որպես հնչերանգներ, որտեղ մեղեդիները դասավորված են հորիզոնական կերպով, իսկ հարմոնները՝ ուղղահայաց կերպով։
Այնուամենայնիվ, 20-րդ դարի երաժիշտ-ստեղծագործող Ջոն Քեյջը կարծում էր, որ ցանկացած հնչյուն կարող է երաժշտություն լինել։ Երաժշտագետ Ժան Ժակ Նատիզը ամփոփում է մի հարաբերական, հին տեսակետ-"Երաժշտության և աղմուկի միջև եղած սահմանը միշտ մշակութային սահմանում ունի. նույնիսկ միևնույն [[հասարակություն|հասարակության]] մեջ այդ սահմանը միևնույն տեղով չի անցնում։ Մի խոսքով, հազվադեպ է կոնսեսուս լինում։ Բոլոր հաշվարկներով, չկա որևէ միջմշակութային և միևնույն համընդհանուր գաղափար՝ ըստ որի կտրվի երաժշտության մասին սահմանումը։"
 
=== Նախապատմական ժամանակներ ===
Նախապատմական երաժշտությունը տեսականորեն կարող է բացատրվել ըստ [[Պալեոլիթ|պալեոլիթիպալեոլիթ]]ի հնագիտական կայքերից վերցված բացահայտումներով։ [[Ֆլեյտա]]ները հաճախ հայտնաբերվում են՝ փորագրված [[ոսկոր|ոսկորներից]]ներից, որոնց վրա լայնակի անցքեր են արված։ Դիվյե Բաբե ֆլեյտան, որը փորագրվել է քարանձավաբնակ [[արջ]]ի ազդրոսկորից, մոտավորապես, 40,000 տարվա եղելություն ունի։ [[Հնդկաստան|Հնդկաստանը]]ը այն երկրներից է, որոնք ունեն հին երաժշտական մշակույթ։ Ամենահին և ամենամեծ նախապատմական երաժշտական գործիքների հավաքածուն հայտնաբերվել է [[Չինաստանի մշակույթ|Չինաստանում]] (Ք.Ա. 7000-6600 թթ.)։ Ամենահին [[երգ]]ը, որը հայտնաբերվել է կավե ցուցանակների վրա, գրված է մոտավորապես Ք.Ա. 1400 թվականին։
 
=== Հին Եգիպտոս ===
Եգիպտական երաժշտական գործիքների մասին ամենահին նյութերը և ներկայացուցչական փաստերը նախադինաստիական ժամանակաշրջանի են, սակայն ավելի ստույգ փաստերը հաստատվել են Հին Թագավորությունից, որտեղ տավիղ, ֆլեյտա և երկակի [[կլառնետ]] էին նվագում։
Եգիպտական ֆոլկ երաժշտությունը, ներառյալ ավանդական Սուֆի դհիրկ ծիսակատարությունները, հին եգիպտական երաժշտությանը ամենամոտ ժամանակակից երաժշտությունն է։
 
 
=== Ասիական մշակույթ ===
Հնդկական դասական երաժշտությունը աշխարհում ամենահին երաժշտական ավանդույթներից մեկն է։ Հարապայի և Մոհենյո Դարոյի լարային և հարվածային գործիքների տարբեր տեսակներ վերականգնվել են Սըր Մորտիմեր Հիլերի կատարած պեղումների արդյունքում։ [[Ռիգվեդա|Ռիգվեդան]]ն պարունակում է ժամանակակից հնդկական երաժշտության տարրեր։
Հնդկական դասական երաժշտությունը՝ մարգան, միահնչյուն երաժշտություն է, և նրա հիմքում ընկած է միևնույն մեղեդային գիծը։
Ասիական երաժշտության մեջ մտնում են արաբական, կենտրոնական ասիական, արևելյան ասիական, հարավային ասիական և հարավ-արևելյան ասիական երկրների երաժշտությունները։
 
=== Աստվածաշնչյան հիշատակումներ ===
 
Երաժշտության և [[թատրոն|թատրոնի]]ի [[գիտնական|գիտնականները]]ները, որոնք ուսումնասիրություններ են անում [[Սեմիտական լեզուներ|Սեմիտական]] եւև վաղ հրեա - քրիստոնեական պատմության և մարդաբանության վերաբերյալ, ընդհանուր կապեր են հայտնաբերել թատերական և երաժշտական գործունեություններում եբրայեցիների և [[հույն]]երի և հռոմեացիների դասական մշակույթների միջև։ Կատարման ընդհանուր մասը բացահայտվել է "սոցիալական երևույթ՝ լիթանիումում". [[աղոթք]], որը կազմված է աղաչանքների ու պաղատանքների շարքից։
 
=== Հին ժամանակներ ===
 
Արևմտյան մշակույթները վիթխարի ազդեցություն են ունեցել երաժշտության զարգացման վրա։ Արևմտյան մշակույթների երաժշտական պատմությունը ձգվում է մինչև հին հունական ժամանակաշրջանը։
 
=== Հին Հունաստան ===
Հին [[Հունաստան|Հունաստանում]]ում երաժշտությունը համարվում էր սոցիալ-մշակութային կյանքի կարևոր մաս։ Երաժիշտներն ու երգիչները ականավոր դեր էին զբաղեցնում հունական թատրոնում։
Երկսեռային երգչախմբերը կատարումներ էին ունենում ժամանցային, տոնական և հոգևոր արարողությունների ժամանակ։ Երաժշտական գործիքներից առկա էին երկեղեգյան փողերը և պլուցկեդային լարային գործիքները, քնարը,[[կիթառ|կիթառը]]։ը։ Երաժշտությունը կրթության կարևոր մաս էր կազմում. տղաներին տալիս էին երաժշտական կրթության 6 տարեկանից։ Հունական երաժշտական տեսությունը ներառում էր հունական երաժշտական ոճեր, որոնք աստիճանաբար հիմք դարձան արևմտյան կրոնական և դասական երաժշտության համար։ Հետագայում [[Հռոմեական Կայսրություն]]ից,Արևելյան Եվրոպայից և Բյուզանդիական Կայսրությունից եկած ազդեցությունները փոխեցին հունական երաժշտությունը։ Ամենահին օրինակը, որը պահպանվել է որպես ամբողջական երաժշտական ստեղծագործություն, Սեիկիլոս տապանագիրն է։ Այն ներառում է նոտաներ աշխարհի տարբեր մասերից։
 
=== Միջին դարեր ===
 
Միջնադարյան դարաշրջանը սկսվում է Ռոման-կաթոլիկ եկեղեցու ծառայությունների երգերով։ Այդ ժամանակ Արևմտյան երաժշտությունը դառնում էր ավելի շուտ արվեստի ճյուղ՝ երաժշտական նոտաներով։ Միակ եվրոպական միջնադարյան երգացանկը, որը պահպանվել է, ռոման-կաթոլիկ եկեղեցու միահնչյուն պաշտամունքային միաձայն [[Երգ|երգեերգ]]րներն է։
 
=== Ռենեսանսի ժամանակաշրջան ===
Ռենեսանսի ժամանակաշրջանի երաժշտությունը (1400-1600թթ.)ավելի շատ կենտրոնացած էր աշխարհիկ թեմաների վրա։ [[1450]]-ականներին հայտնագործվեց տպագիր մամուլը, և դա օգնեց երաժշտական ճյուղերի արագ տարածմանը։ Այսպիսով, երաժշտությունը սկսեց աստիճանաբար կարևոր դեր խաղալ առօրյա կյանքում։ Երաժիշտները աշխատում էին [[Եկեղեցի|եկեղեցիներումեկեղեցի]]ներում, դատարաններում և [[Քաղաք|քաղաքնքաղաք]]երում։ներում։
Եկեղեցական քառյակները աճում էին, իսկ եկեղեցին մնում էր երաժշտության կարևոր հովանավորը։ 15-րդ դարի կեսերին երաժիշտները ստեղծագործում էին բազմահնչյուն հոգևոր երաժշտություն։ Այս ժամանակաշրջանի ականավոր երաժիշտներից էին Ջյուլիամ Դուֆեյը, Ջիովաննի Պիեռլուջի դա Պալեստրինան, Թոմաս Մոռլեյը և Օռլանդ դե Լասուսը։
Շատ կարևոր ստեղծագործողներ, որոնց կոչում են ֆրանկո-ֆլամանդական ստեղծագործողներ, սերում էին [[Հոլանդիա|Հոլանդիայից]]յից, [[Բելգիա|Բելգիայից]]յից և հյուսիսայից [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայից]]։յից։ Նրանք կարևոր դեր էին խաղում ամբողջ [[Եվրոպա|Եվրոպայ]]ումյում, հատկապես [[Իտալիա|Իտալիայում]]։ յում։
 
=== Բարրոկոյի ժամանակաշրջան ===
Բարրոկոյի ժամանակաշրջանը սկսվեց 1600-1750 թթ.և տարածվեց ամբողջ Եվրոպայով մեկ։ Այս ժամանակաշրջանում երաժշտությունը սկսեց ընդլայնվել իր տիրույթներում։ Բարրոկոյի երաժշտության ժամանակաշրջանը սկսվեց, երբ գրվեցին առաջին [[Օպերա|օպերաներըօպերա]]ները և երբ ձայնակարգային երաժշտությունը դարձավ լայն տարածված։ Գերմանական բարրոկո երաժշտության ստեղծագործողները երաժշտություն էին գրում փոքր համույթների համար՝ ներառյալ լարային,փողային և հովային գործիքներ, ինչպես նաև երգչախմբեր, սրինգներ, կլավեսին և կլավիկորդ։ Այս ընթացքում մի քանի խոշոր երաժշտական ձևեր սահմանվեցին, որոնք հետագայում ընդլայնվեցին։ Ուշ բարրոկոյի ոճը բազմահնչյունային համալիր էր և հարուստ էր մեղեդիներով։ Բարրոկոյի ժամանակաշրջանի կոմպոզիտորներից էին Սեբաստիան Բախը, Ջորջ Ֆրեդերիկ Հանդելը և Ջորջ Ֆիլիպ Թելեմանը։
 
=== Կլասիցիզմ ===
Դասական ժամանակաշրջանի երաժշտությունը (1750-1830)ունի ավելի թեթև, մաքուր և զգալիորեն ավելի պարզ կառուցվածք, և հակված է լինել ձայնային և երգեցիկ։ Այս ընթացքում ի հայտ եկան նոր ժանրեր։ Հիմնական ոճը հոմոֆոնիկ էր, որտեղ հիմնական մեղեդին և նվագակցությունը հստակ տարբերվում են։
Կարևորություն էր տրվում գործիքային երաժշտությանը։ Այս ժամանակաշրջանի երաժշտության հիմքում Բարրոկոյի ժամանակաշրջանի ձևերն էին, որոնք ավելի ընդլայնվեցին ([[սոնատ]],[[կոնցերտ]] և [[սիմֆոնիա]])։ Մյուս հիմնական ձևերն էին [[Տրիո|տրիոնտրիո]]ն, լարային քառյակները, սերենադները և դիվերտիսմենը։ Ամենակարևոր և զարգացվող ձևը սոնատն էր։ Չնայած բարրոկոյի ժամանակաշրջանի կոմպոզիտորները նույնպես գրումմ էին սոնտեներ, սակայն դասական սոնատները ամբողջովին տարբերվում են։ Դասական շրջանի գործիքային բոլոր ձևերի հիմքում ընկած էր սոնատի դրամատիկական կառուցվածքը։
Դասական շրջանում կատարված ամենակարևոր Էվոլյուցիոն քայլերից մեկը հասարակական կոնցերտների կատարելագործումն էր։ Ազնվականությունը կարևոր դեր էր խաղում երաժշտական կյանքի հովանավորության մեջ, սակայն հիմա [[կոմպոզիտոր]]ները արդեն կարող էին գոյատևել առանց նրա վարձակալության։ Աճող հանրաճանաչությունը հանգեցրեց նվագախմբերի թվերի շատացմանը։
Կլասիցիզմի շրջանի հայտնի կոմպոզիտորներից են Կարլ Ֆիլիպ Էմանուել Բախը, Քրիստոֆ Ուիլիբալդ Գլակը, Յոհան Քրիստինա Բախը, Ժոզեֆ Հայդենը, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ը, [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն]]ը և Ֆրանզ Շյուբերտը։
 
=== Ռոմանտիզմ ===
Ռոմանտիկ երաժշտությունը (1810-1900)կլասիկ շրջանի խիստ ոճերը և ձևերը վերափոխեց ավելի կրքոտ և արտահայտիչ պիեսների։ Այն փորձում էր մեծացնել հուզական արտահայտությունն ու զորությունը՝ նկարագրելու խորը ճշմարտությունը կամ մարդկային զգացմունքները։
Այս շրջանում ստեղծագործությունների գերիշխող թեման ռոմանտիկ [[սեր]]ն էր։ Որոշ դեպքերում կլասիկ շրջանի ֆորմալ կառուցվածքները պահպանվել են, սակայն որոշ առկա ժանրերում, ձևերում և ֆունկցիաներում ձևափոխվել են։ Ինչպես նաև նոր ձևեր են ստեղծվել։ Օպերան և [[բալետ]]ը շարունակում էին զարգանալ։
[[1800]] թվականին երաժշտությունը զարգացավ Լյուդվիգ վան Բեթհովենի և Ֆրանզ Շյուբերտի կողմից՝ ներկայացվելով ավելի դրամատիկ, արտահայտչական ոճով։ Բեթհովենի դեպքում մոտիվները եկան փոխարինելու մեղեդուն՝ որպես կարևոր կոմպոզիցիոն միավոր։ Ավելի ուշ ռոմանտիկ շրջանի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Պյոտր Իլիչ Չայկովսկին, Անտոնին Դվորակը և Գուստավ Մահլերը կիրառեցին ավելի մշակված ակորդներ և ավելի մեծ անհամապատասխանություն՝ դրամատիկ լարվածություն ստեղծելու համար։ Նրանք ստեղծեցին համալիր և հաճախ բավական երկար երաժշտական գործեր։ Ռոմանտիկ շրջանում տոնայնությունը իր գագաթնակետին էր։
 
=== 20-21-րդ դարերի երաժշտություն ===
Տող 71 ⟶ 70՝
== Կատարում ==
 
Կատարումը երաժշտության ֆիզիկական արտահայտումն է։ Կատարումը կարող է լինել կամ արդեն փորձած կամ իմպրովիզացված։ Իմպրովիզացիան երաժշտական գաղափար է, որը ստեղծվում է առանց կանխամտածվածության, իսկ փորձված գործը գաղափարի ակտիվ կրկնողությունն է, մինչև կապակցվածության հասնելը։ Երաժիշտները հաճախ իմպրովիզներ են անում արդեն փորձած գաղափարին՝ ունիկալ կատարում ստանալու համար։
Շատ մշակույթներ կատարման և սոլոյի հստակ ավանդական ձևեր ունեն, օրինակ հնդկական դասական երաժշտությունը կամ արևմտյան արտ երաժշտության ավանդույթները։ Այլ մշակույթներ,ինչպիսին է օրինակ Բալին, ունեն խմբակային կատարումների խիստ ավանդական ձևեր։
=== Ունկնդրելու ավանդույթ ===
Երաժշտության շատ տեսակներ, ինչպիսին են օրինակ ավանդական [[բլյուզ]]ը և ֆոլկ երաժշտությունը, ի վերուստ պահպանվում էին կատարողների հիշողություններում, իսկ երգերը կատարվում էին բանավոր կերպով կամ լսողությամբ։ Եթե երաժշտության [[Հեղինակ|հեղինակըհեղինակ]]ը հայտնի չէ, ապա այն համարվում է ավանդական երաժշտություն։ Մշակութային պատմությունը երգի միջոցով փոխանցվում է մարդկանց ականջին։
 
== Երաժշտական տեսություն ==
Երաժշտության տեսական ասպեկտները ուսումնասիրում են [[երաժշտագիտություն]]ը:ը։
 
Երաժշտական տեսությունը պատասխանում է այն հարցին, թե ինչ կանոնների է ենթարկվում երաժշտությունը, ինն է նրա հիմքում և ինչ է պետք սովորել, որպեսզի ոչ միայն գրագետ կատարվի երաժշտությունը, այլև հասկանալի լինի:լինի։
Երաժշտության վերլուծության ընթացքում առանձնանում են հետևյալ հիմնական կատեգորիաները՝ [[մեղեդի]], [[Ներդաշնակագիտություն]], [[կոնտրապունկտ]], կառուցվածք:կառուցվածք։ Կիրառական տեսությունը, հիմնվելով ուսումնասիրությունների վրա, նպատակ է դնում ստեղծել և կատարելագործել երաժշտության ուսուցման մեթոդները, որոնք թույլ են տալիս տիրապետել [[կատարողական արվեստ]]ին, մարզել երաժշտության ընկալումը:ընկալումը։ Հիմնական հմտություններն են համարվում [[սոլֆեջիո]]ն՝ երաժշտության ընթերցումը թղթից, [[նոտա]]ների գրառումը լսողությամբ, լսողությամբ վերլուծությունը և այլն, տարբեր տեսակի պարտիտուրաների ընթերցումը, նվագախմբի համար գործիքավորումը, իմպրովիզացիայի արվեստը, կոմպոզիցիայի սկզբնավորումը:սկզբնավորումը։<ref name="EK">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_colier/6154/%D0%9C%D0%A3%D0%97%D0%AB%D0%9A%D0%98 Երաժշտական տեսություն] Կոլիերի հանրագիտարան «Բաց հասարակություն» 2000</ref>
 
== Երաժշտական Արտադրություն ==
Տող 89 ⟶ 88՝
=== Կոմպոզիցիա ===
[[Կոմպոզիցիա]]ն երգի ստեղծագործումն ու ձայնագրումն է։ Շատ մշակույթներում կիրառվում է երաժշտական նյութը նախօրոք պատկերացնելուց հետո ստեղծագործությունը մատուցելու գաղափարը։ Եթե նույնիսկ կոմպոզիցիան [[նոտա]]ներով շատ հստակ գրված է, ստեղծագործողը դեր որոշ որոշումներ պիտի ընդունի դրա վերաբերյալ։ Երաժշտության կատարման ձևը կախված է կատարողից. այն կարող է փոխվել կախված, թե ով է կատարում և ինչպես է դա անում։
Երաժշտական որոշ ճյուղերում, ինչպիսին են [[ջազ|ջազը]]ը կամ բլյուզը, կատարողական ազատություն է տրվում կատարողին։
Իմպրովիզացված գործը հաճախ ունենում է ոճական կամ [[ժանր]]ային կոնվենցիաներ։ Կոմպոզիցիա ասելով ոչ միշտ ենք հասկանում նոտաների կիրառում կամ մեկ անհատի բացառիկ հեղինակույթուն։ Երաժշտությունը նաև կարելի է նկարագրվել որպես երաժշտական ձայներ ստեղծելու մի գործընթաց։ Նմանատիպ օրինակ է համակարգչային ծրագիրը, որը ընտրում է ձայները։ Հազվագյուտ տարրեր պարունակող երաժշտությունը կոչվում է "ալեատորիկ" և հաճախ ասոցացվում է Ջոն Քեյջի, Մորտոն Ֆելդմանի կամ Լյուտոսլավսկու հետ։
 
=== Նշանագրում ===
Նշանագրությունը նշաններով երաժշտության նոտաների և ռիթմերի թղթին գրված տարբերակն է։ Երաժշտության գրվելուց հետո նշանագրվում են երաժշտության ռիթմերն ու ձայնային բարձրությունը՝ ներառելով նաև [[Երգ|երգըերգ]]ը կատարելու ցուցումներ։ Նշանագրումը ճիշտ կարդալու ուսումնասիրությունը ներառում է երաժշտական թեորիա, [[հարմոնիա]], կատարողական փորձի ուսումնասիրություն և որոշ դեպքերում էլ կատարողականության պատմական մեթոդների հասկացողություն։
Արևմտյան արտ երաժշտությունում գրավոր նշումների ամենաընդունված տարբերակներ են նշանները։ Պոպուլյար երաժշտության, ջազի և բլյուզի մեջ ստանդարտ երաժշտական նշանագրումը կատարվում է թղթի վրա, որն ունի լարանման տողեր, և որի վրա նշանագրում են մեղեդին, ակորդները, երգի բառերը և երաժշտության կառուցվածքը. պոպուլյար երաժշտության և ջազի մեջ նույնպես կիրառվում են նշաններ և հատվածներ։
 
=== Իմպրովիզացիա ===
Երաժշտական իմպրովիզացիան սպոնտան երաժշտության ստեղծումն է։ Իմպրովիզացիան երբեմն համարվում է կատարողների կողմից երաժշտության ակնթարթային հորինում, որտեղ հնարները կիրառվում են առանց նախօրոք պատրաստվելու կամ արդեն փորձելուց հետո։ Բարրոկո և դասական ժամանակաշրջաններում արևմտյան մշակույթում երաժշտության իմպրովիզացիան համարվում էր կարևոր հմտություն։ Սակայն 20-21-րդ դարերում այն ավելի փոքր դեր էր խաղում արևմտյան արտ երաժշտությունում։ Իսկ հնդկական դասական երաժշտությունում իմպրովիզացիան հիմնական բաղադրիչն է և յուրաքանչյուր կատարման էական չափանիշը։
 
=== Թեորիա ===
Երաժշտության թեորիան ընդգրկում է երաժշտության բնույթն ու մեխանիզմը։ Այն հաճախ բացահայտում է այն օրինակները, որոնք իշխում են կոմպոզիտորի մեթոդների վրա, և ուսումնասիրում է երաժշտության լեզուն և նշանագրումը։ Մեծ իմաստով, երաժշտության թեորիան վերլուծում է երաժշտության պարամետրերը և էլեմենտները՝ ռիթմ, հարմոնիա, մեղեդի, կառուցվածք և ձև։ Երաժշտական թեորիան կարող է ընդգրկել երաժշտության վերաբերյալ պնդումներ, կարծիքներ և գաղափարներ։
== Փիլիսոփայություն և գեղագիտություն ==
Երաժշտության [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփայությունը]]ը երաժշտության հետ կապված հիմնական հարցերի ուսումնասիրությունն է։ Երաժշտության փիլիսոփայական ուսումնասիրությունը շատ կապեր ունի մետաֆիզիկայում և գեղագիտությունում առկա փիլիսոփայական հարցերի հետ։ Երաժշտության փիլիսոփայությունում առկա որոշ հիմնական հարցերից են՝
* Որն է երաժշտության սահմանումը?
* Ինչ կապ կա երաժշտության և մտքի միջև?
Տող 108 ⟶ 107՝
* Ինչ կապ կա երաժշտության և զգացմունքների միջև?
Ըստ ավանդույթի, երաժշտության գեղագիտությունը ուսումնասիրում է ռիթմիկ և հարմոնիկ կառուցվածքների մաթեմատիկական և կոսմոլոգիկ մեծությունը։ 18-րդ դարում ուշադրություն սկսեցին դարձնել երաժշտությունը լսելու փորձի վրա՝ այսպիսով երաժշտության գեղեցկության և մարդկային հաճույքի վերաբերյալ հարցերին։
[[20-րդ դար]]ում կարևոր ներդրումներ արվեցին Պիտեր Կիվիյի, Ջերոլդ Լևինսոնի, Ռոջեր Սկրուտոնի և Ստեֆան Դավիեսի կողմից։ Սակայն շատ երաժիշտներ, քննադատներ իրենց ներդրումը նույնպես ունեցել են երաժշտության գեղագիտության վերաբերյալ։
Կարծիք կա, որ երաժշտությունը ազդում է մեր զգացմունքների, ինտելեկտի և հոգեբանության վրա։ Փիլիսոփա [[Պլատոն|Պլատոնը]]ը առաջարկում է այն տարբերակը, որ երաժշտությունը ուղղակիորեն ազդում է [[Հոգի|հոգու]] վրա։
Երաժշտության գեղագիտության մեջ կոմպոզիցիոն կառուցվածքի հսկա կարևորությունը ընդգծելու միտում կար։ Սակայն երաժշտության գեղագիտության հետ կապված այլ հարցերից են՝ քնարականություն, հարմոնիա, [[հիպնոս]], զգացմունքայնություն, ժամանակավոր դինամիկա, ռեզոնանս և այլն։
 
== Հոգեբանություն ==
Ժամանակակից երաժշտության հոգեբանությունը նպատակ ունի բացատրելու և հասկանալու երաժշտական վարքագիծը և փորձը։ Այս ոլորտում կատարված ուսումնասիրությունները առաջնային էմպիրիկ են։
Երաժշտության հոգեբանությունը տարբեր ոլորտների հետ կապված ուսումնասիրության ոլորտ է (երաժշտության կատարում, կոմպոզիցիա, [[կրթություն]], քննադատություն և թերապիա և այլն)։
 
=== Երաժշտական ճանաչողություն ===
Երաժշտական ճանաչողության ոլորտը իր մեջ ընդգրկում է երաժշտության տարբեր ասպեկտների ուսումնասիրություն։ Բացի երաժշտության վերլուծելու, ստեղծելու և կատարելու ստանդարտ փորձերից, այն ուսումնասիրում է այն մտավոր գործընթացները, որոնց հիմքում ընկած են այս փորձերը։ Այս ուսումնասիրությունները նաև փորձում են բացահայտել անհամատեղելի մշակույթների երաժշտական ավանդույթների միջև եղած ընդհանրություններն ու հնարավոր ճանաչողական "սահմանափակումները"։
Խուլերը կարող են զգալ երաժշտությունը իրենց մարմնում տեղի ունեցող տատանումների միջոցով, որին կարելի է հասնել այն դեպքում, երբ անհատը իր ձեռքում պահում է ռեզոնանտ, սնամեջ առարկա։ Ամենահայտնի խուլ երաժիշտը [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն]]ն է, ով ստեղծել է շատ հայտնի գործեր։ Ավելի ժամանակակից օրինակներից է Էվելին Գլենին և Քրիս Բաքը։
Ուսումնասիրությունները, որոնք տարվում են երաժշտական ճանաչողության ոլորտում, փորձում են բացահայտել երաժշտություն լսելու հետ կապված բարդ մտավոր գործընթացները։
 
=== Երաժշտության ճանաչողության նյարդաբանություն ===
Երաժշտության ճանաչողության նյարդաբանությունը ուղեղի մեխանիզմների գիտական ուսումնասիրություն է, որոնք մասնակցում են երաժշտության ճանաչողության խորքային
գործընթացներում։ Այս վարքագծերից են երաժշտություն լսելը, կատարելը, ստեղծելը, կարդալը, գրելը և օժանդակ գործընթացներ։ Սա նաև կապված է երաժշտական գեղագիտության և երաժշտական էմոցիաների հետ կապված ուղեղի հիմքերի հետ։
 
=== Պսիխոակուստիկա ===
Պսիխոակուստիկան ձայնի ընկալման գիտական ուսումնասիրությունն է։
Ավելի կոնկրետ, ձայնի հետ կապված հոգեբանական և ֆիզիկական արձագանքները ուսումնասիրող գիտության ճյուղ է ։ Այն կարելի է դասակարգել պսիխոֆիզիկայի ճյուղերի շարքին։
 
=== Բիոերաժշտագիտություն ===
Երաժշտության ուսումնասիրությունն է [[կենսաբանություն|կենսաբանության]] տեսանկյունից։ Առաջին անգամ բիոերաժշտագիտություն տերմինը առաջարկել է Նիլս Ուոլինը [[1991]] թվականին։ Երաժշտությունը մարդկային վարքագծի ասպեկտ է։ Քանի որ մարդիկ կենդանի [[օրգանիզմ]]ներ են, ապա երաժշտության գիտական ուսումնասիրությունը կենսաբանության մաս է, այսպիսով՝ "բիոն" բիոերաժշտագիտության մեջ։
 
== Սոցիոլոգիա ==
Երաժշտությունը "կիրառվում" է անհատների կողմից մի շարք սոցիալական շրջանակներում՝ սկսած միայնակ լինելուց մինչև համերգներ այցելելը։ Երաժշտական կատարումները տարբեր մշակույթներում տարբեր ձևեր են ստանում։ Օրինակ [[Եվրոպա|Եվրոպայում]]յում և Հյուսիսային [[Ամերիկա|Ամերիկայում]]յում հաճախ տարբերություն կա "բարձր մշակույթի" և "ցածր մշակույթի" երաժշտությունների ընկալման միջև։ Որպես "բարձր մշակույթի" երաժշտություն համարվում են բարրոկոյի, դասական, ռոմանտիկ և ժամանակակից [[սիմֆոնիա]]ների, [[կոնցերտ]]ների և անհատական աշխատանքների երաժշտությունները, և որպես կանոն մատուցվում են համերգասրահներում և եկեղեցիներում։
Երաժշտության այլ տեսակներ (ջազ, բլյուզ, քանթրի և այլն) հաճախ մատուցվում են բարերւմ, գիշերային ակումբներում և [[թատրոն]]ներում, որտեղ հանդիսատեսը հնարավորություն կունենա խմելու, պարելու և զվարճանալու։
 
== Մեդիա եւ տեխնոլոգիաներ ==
Երաժշտությունը կարելի է ունկնդրել մի շարք [[մեդիա]]ներով։ Ամենաավանդական տարբերակը կենդանի ունկնդրելն է։ Կենդանի երաժշտությունը կարելի է հաղորդվել [[ռադիո]]յով, [[Հեռուստատեսություն|հեռուստատեսությամբ]] կամ [[ինտերնետ]]ի միջոցով։ Որոշ երաժշտական ոճեր երաժշտությունը ստեղծում են կատարելու համար, իսկ ոմանք էլ ձայնագրելու։
Երբ 20-րդ դարի սկզբին ի հայտ եկան ձայնավոր ֆիլմերը, որոնք իրենց հետ բերեցին նախապես ձայնագրված երգեր, մի շարք կինոտների նվագախմբերի երաժիշտներ մնացին ետին պլանում։
[[Օրենսդրություն|Օրենսդրությունը]]ը փորձեց օգնել կատարողներին, կոմպոզիտորներին, արտադրողներին։
Շատ մշակույթներում չնչին տարբերություն կա երաժշտություն կատարելու և լսելու միջև, քանի որ փաստորեն յուրաքանչյուրը ներգրավված է երաժշտական որևէ գործընթացում։
 
=== Ինտերնետ ===
Ինտերնետի հայտնությունը փոխեց երաժշտություն լսելու գործընթացը` մասամբ այն ավելի հեշտորեն ձեռք բերելու և ավելի մեծ տարբերակներ ունենալու հնարավորությամբ։
Ինտերնետի մյուս ազդեցությունը "[[YouTube]]" և "[[Facebook]]" սոցիալական ցանցերի հետ է կապված։ Նմանատիպ ցանցերը հեշտացնում են երաժիշտների հետ կապ հաստատելու պրոցեսը և շատ հեշտացնում են երաժշտության տարածումը։
 
== Բիզնես ==
Երաժշտության արդյունաբերությունը համարվում է բիզնես արդյունաբերություն՝ ստեղծելով և վաճառելով այն։ Այն բաղկացած է ձայնագրող ընկերություններից, ապրանքանիշերից, հրատարակիչներից, ովքեր տարածում են երաժշտությունը և հաճախ հսկում են արտադրանքի իրավունքները։ Վերջին ժամանակների տեխնոլոգիական հնարավորությունները (MP3 նվագարկիչներ, [[iPod]]-ներ և այլն)մեծ ազդեցություն ունեցան երաժշտական ավանդական բիզնեսի վրա։
 
== Կրթություն ==
Տող 156 ⟶ 155՝
 
=== Ակադեմիա ===
Երաժշտագիտությունը զբաղվում է երաժշտության ուսումնասիրությամբ։ Վաղ սահմանումներում առկա են 3 ենթակարգեր՝ սիստեմատիկ երաժշտագիտություն, պատմական երաժշտագիտություն, համեմատական երաժշտագիտություն կամ [[էթնոերաժշտագիտություն]]։ Արդի ժամանակաշրջանում կարելի է բաժանել երաժշտության թեորիայի, երաժշտության պատմություն և էթնոերաժշտագիտություն։ Ոչ արևմտյան մշակույթային երաժշտության ուսումնասիրությունն ու երաժշտության ուսումնասիրությունը կոչվում է էթնոերաժշտագիտություն։ Ուսանողները կարող են շարունակել երաժշտագիտության, էթնոերաժշտագիտության, երաժշտության պատմության և երաժշտության թեորիայի ուսումնասիրությունները՝ ստանալով տարբեր աստիճաններ (B.Mus, B.A. և այլն)։
Ավարտական աստիճաններից են երաժշտության մագիստրոսի, Արվեստի մագիստրոսի, փիլիսոփայությունների դոկտորի(PhD) և երաժշտական արվեստի դոկտորի (DMA.) աստիճանները։
 
=== Էթնոերաժշտագիտություն ===
Արևմուտքում երաժշտության պատմության մեծ մասը կապ ունի արևմտյան քաղաքակրթության արտ երաժշտության հետ։
Երաժշտության պոպուլյար ոճերը լայնորեն տարբերվում են կախված մշակույթից, ժամանակաշրջանից։
Երաժշտության դասակարգման բազմազանություն կա, որոնցից շատերը վեճի առիթ են դարձել երաժշտություն տերմինի սահմանման պատճառով։ Ամենամեծ դասակարգումներից է դասական և պոպ երաժշտության բաժանումը։ Սակայն որոշ ժանրեր չեն մտնում այս երկու մեծ դասակարգումների մեջ։
 
== Երաժշտական թերապիա ==
Տող 198 ⟶ 197՝
{{Արվեստի բնագավառներ}}
 
[[Կատեգորիա:կոմպոզիտորներԿոմպոզիտորներ]]
[[Կատեգորիա:երաժշտականԵրաժշտական ոճեր]]
 
 
 
[[Կատեգորիա:Երաժշտություն|*]]