|
[[Պատկեր:Smoke over the river Volga.jpg|thumb|300px|Մթնոլորտի աղտոտում Նիժնի Նովգորոդ քաղաքում]]
'''Մթնոլորտի աղտոտում''' (օդի աղտոտում), այն քիմիական նյութերի (պինդ ու հեղուկ [[աերոզոլներ]] և [[գազ]]եր), ֆիզիկական ազդակների ([[ճառագայթում]], [[աղմուկ]] և այլն) և կենսաբանական միկրոօրգանիզմների (ախտածին մանրէներ և այլն) թափանցումը, առաջացումն ու կուտակումը [[մթնոլորտ]]ում, որոնք [[օդ]]ի հիմնական բաղադրամասեր չեն կամ գերազանցում են դրանց թույլատրելի չափաքանակները: չափաքանակները։
== Տեսակներ ==
* տեղային (բնակավայրերի, արդյունաբերական ձեռնարկությունների և դրանց հարակից տարածքները),
* տարածաշրջանային
* խոշորամասշտաբ աղտոտումներ: աղտոտումներ։
== Մթնոլորտն աղտոտող նյութեր ==
=== Գազեր ===
[[Պատկեր:Air pollution by diesel locomotiv.jpg|thumb|300px||Շոգենավից դուրս եկող օդն աղտոտող ծուխ]]
Ներկայումս (2006) հայտնի է [[կենսոլորտ]]ն աղտոտող մոտ 20 հզ. նյութ:նյութ։ Մթնոլորտն աղտոտող հիմնական նյութերից է [[ածխածնի մոնօքսիդ]]ը՝ [[շմոլ գազ]]ը (CO), որը մթնոլորտի բաղադրության մեջ չնչին է և չի վնասում մարդու առողջությանը, իսկ քանակի կտրուկ ավելացման գլխավոր պատճառը [[նավթ]]ի, [[գազ]]ի, [[Քարածուխ|քարածխ]]ի, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների ու [[փայտ]]ի թերի այրումն է:է։ Ամենամեծ բաժինն ընկնում է ներքին այրման շարժիչներին, հատկապես ավտոմոբիլային տրանսպորտին։ Շմոլ գազի պարունակությունը մեծ է խոշոր [[քաղաք]]ների, հատկապես խաչմերուկների և կանգառների օդում: օդում։
[[Ծծմբային գազ]]ի (ծծմբի երկօքսիդ՝ ՏO<sub>2</sub>) առաջացման աղբյուրը մինչև 5-7% [[ծծումբ]] պարունակող [[Ածուխ|ածխի]] և [[մազութ]]ի այրումն է:է։ Անդրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ մթնոլորտում ծծմբի երկօքսիդը փոխարկվում է ծծմբի եռօքսիդի (ՏO<sub>3</sub>), որը, օդում փոխազդելով ջրային [[գոլորշի]]ների հետ, վերածվում է [[ծծմբական թթու|ծծմբական թթվ]]ի և [[թթվային անձրև]]ների ձևով թափվում [[Երկիր|Երկրի]] մակերևույթի վրա:վրա։ Մթնոլորտն աղտոտող ծծմբի միացությունները վնասակար են մարդու առողջության համար և նյութական մեծ վնաս են պատճառում ([[մետաղ]]ե կառուցվածքներն ու իրերն ավելի արագ են ժանգոտվում և քայքայվում): ։
[[Ազոտի մոնօքսիդ]]ի (NO) և ազոտի երկօքսիդի (NO<sub>2</sub>) առաջացման գլխավոր աղբյուրը [[բենզին]]ով ու դիզելային վառելիքով աշխատող ներքին այրման շարժիչներն Են:Են։ Ազոտի երկօքսիդը դեղին գույնի, կայուն գազ է և [[մթնոլորտ]]ում պահպանվում է երկար ժամանակ:ժամանակ։ Հաճախ քաղաքների օդն այդ գազից ստանում է շագանակագույն գունավորում:գունավորում։ Ավտոտրանսպորտի արտադրած ածխաջրածինները՝ հատկապես քաղցկեղածին (շատ են նավթամթերքների թերի այրումից գոյացող մրի և գուդրոնի մեջ) և մի շարք ածխաջրածինների հալոգեն ածանցյալները հանգեցնում են օզոնային շերտի քայքայմանը։
Գազերից բացի, մթնոլորտ են թափանցում և կախույթի ձևով պահպանվում պինդ ու հեղուկ նյութերի մանր փոշենման մասնիկներ:մասնիկներ։ Շրջապատի և մարդկանց առողջության համար մեծ վտանգ են ներկայացնում պինդ ածխածինը ([[մուր]]) և ծանր մետաղները։
=== Սմոգ ===
|-
|+ '''Վերահսկվող աղտոտիչների առավելագույն և միջին ամսական կոնցենտրացիաները մթնոլորտում՝ 2006թ մարտին'''
| rowspan="3" | Աղտոտիչ նյութի անվանումը
| colspan="6" style="text-align: center;" | Կոնցենտրացիան, մգ/մ³
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Երևան]]
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Վանաձոր]]
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Ալավերդի]]
|-
| առավելա<br /br>գույնը
| միջին<br /br>ամսականը
| առավելա<br /br>գույնը
| միջին<br /br>ամսականը
| առավելա<br /br>գույնը
| միջին<br /br>ամսականը
|-
| Փոշի
| -
| 0,23
| -
| 0,38
| -
| 0,13
|-
| Ծծմբի երկօքսիդ (SO<sub>2</sub>)
| 0,47
| 0,11
| 0,17
| 0,06
| 1,04
| 0,54
|-
| Ազոտի երկօքսիդ (NO<sub>2</sub>)
| 0,365
| 0,107
| 0,16
| 0,033
| 0,106
| 0,047
|-
| Ազոտի օքսիդ (NO)
| 0,24
| 0,06
| 0,04
| 0,01
| 0,06
| 0,02
|-
| Գետնամերձ օզոն
| 0,099
| 0,063
| -
| -
| -
| -
|-
| Բենզոլ
| 0,296
| 0,062
| -
| -
| -
| -
|-
| Տոլուոլ
| 1,308
| 0,213
| -
| -
| -
| -
|-
|}
|
