«Քսանանիստ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{վիքիֆիկացում}}{{անաղբյուր}}
'''Իկոսաեդր''' (հունարենից ''ico''՝ քսան և ''hedra''՝ նիստ)
[[Պատկեր:Icosahedron.svg|մինի|Իկոսաեդր]]
Կանոնական ուռուցիկ բազմանիստ, որը կազմված է 20 կանոնավոր եռանկյուններից: 12 գագաթներից յուրաքանչյուրը գագաթ է հանդիսանում 5 հավասարակողմ եռանկյունների համար, այդ իսկ պատճառով գագաթի անկյուննների գումարը 300 է:
==Հասկացություն իկոսաեդրի մասին==
Իկոսաեդրն ունի 30 կող: Ինչպես այլ կանոնական բազմանիստերը իկոսաեդրի կողերը ևս ունեն հավասար երկարություններ, իսկ նիստերը՝ հավասար մակերեսներ: Իկոսաեդրն ունի 15 համաչափության առանցք, որոնցից յուրաքանչյուրն անցնւում է հակադիր զուգահեռ կողերի միջնակետերով: Համաչափության առանցքների հատման կետը հանդիսանում է նրա համաչափության
Կանոնական [[ուռուցիկ բազմանիստ]], որը կազմված է 20 [[կանոնավոր եռանկյուններիցեռանկյուն]]ներից: 12 գագաթներից յուրաքանչյուրը գագաթ է հանդիսանում 5 հավասարակողմ եռանկյունների համար, այդ իսկ պատճառով գագաթի անկյուննների գումարը 300 է:
Իկոսաեդրն ունի 30 կող: Ինչպես այլ կանոնական բազմանիստերը իկոսաեդրի կողերը ևս ունեն հավասար երկարություններ, իսկ նիստերը՝ հավասար մակերեսներ: Իկոսաեդրն ունի 15 [[համաչափության առանցք]], որոնցից յուրաքանչյուրն անցնւում է հակադիր զուգահեռ կողերի միջնակետերով: Համաչափության առանցքների հատման կետը հանդիսանում է նրա համաչափության կենտրոն:
[[Պատկեր:Icosahedron_flat.svg|մինի|ձախից|Իկոսաեդրի փռվածքը]]
Համաչափության հարթությունները նույնպես 15-ն են: Համաչափության հարթություններն անցնում են նույն հարթության մեջ գտնվով 4 գագաթներով և հակադիր զուգահեռ կողերի միջնակետերով:
==Իկոսաեդրը քիմիայում==
«Բնությունը խոսում է մաթեմատիկայի[[մաթեմատիկա]]յի լեզվով. Այդ լեզվի տառերն են շրջանագծերը[[շրջանագծեր]]ը, եռանկյունները[[եռանկյուն]]ները և այլ մաթեմատիկական պատկերները»: ([[Գալիլեո Գալիլեյ]])
Բնության մեջ հանդիպում են օբյեկտներ, որոնցում առկա է համաչափության ջ3-րդ աստիճանը: Հայտնի են, օրինակ, վիրուսներ, որոնց պարկիկը (կլաստեր) ունի իկոսաեդրի ձև: Ֆուլերենի[[Ֆուլերեն]]ի հայտնագործությունը, որի մոլեկուլը С60 բանաձևն ունի, նույնպես օժտված է համաչափության այդ տիպով, հետաքրքրություն առաջացրեց նմանատիպ օբյեկտների նկատմամբ: Հուբերտը աշխատակիցների հետ (H.Hubert ; Արիզոնայի[[Արիզոնա]]յի համալսարան, [[ԱՄՆ]]) B6O բյուրեղներ սինթեզեցին՝ B-ի և B2O3 –ի խառնուրդից, որը դիմակայում 1700oС ճնշմանը և 4-5,5 ՀՊա ճնշմանը 30 րոպե: Ստացված բորի սուբօքսիդը ունի ռոմբոեդրիկ բյուրեղացանց , որի գագաթի հարթ անկյուններից մեկը 63.1o է : Այդ արժեքը շատ մոտ 63.4oանկյան մեծությանը, որն անհրաժեշտ է, որպեսզի 20 տետրաեդրերից հնարավոր լինի հավաքել մեկ կանոնական իկոսաեդր:
Առաջնային իկոսաեդրերը կարող են խմբավորվել ավելի մեծ կլաստերներում. կենտրոնական իկոսաեդրը շրջափակված է 12 նույնպիսի մասերով, որոնց կենտրոնները գտնվում են ավելի խոշոր երկրորդ կարգի իկոսաեդրի գագաթներում: Նման գերկլաստերում ատոմների թիվը կարող է հասնել շատ մեծ թվերի: Իկոսաեդրական կլաստերն ունի գրեթե 15 մկմ չափեր: Սինթեզի արդյունքում առաջացած այդ արտադրանքը չի կարող մոնոբյուրեղ համարվել, քանի որ չունի ժամանակահատվածային բյուրեղային ցանց: Քիչ կայունությունը նման ամրության դեպքում՝ ալմաստի ամրությանը մոտիկ, և բարձր քիմիական կայունությունը, դրանց դարձնում են հեռանկարային տեխնիկական նոր նյութերի ստեղծման համար:
Պլատոնային մարմինների շրաջանում Իկոսաեդրի բացառիկությունից օգտվեցին վիրուսները: Այստեղ խնդիրը գենետիկ ինֆորմացիայի խնայողության մեջ է: Դուք կարող եք հարցնել . ՛՛ Իսկ ինչու՞ ճշմարիտ բազմանկյուն: Եվ ինչու՞ հենց իկոսաեդր:
 
==Իկոսաեդրը կենսաբանությունում==
Վիրուսային մասնիկը պետք է տանտեր բջջին շրջել հակառակ ուղղությամբ, այն պիտի ստիպի վարակված բջջին սինթեզել բազմաթիվ ֆերմենտներ և տարբեր մոլեկուլներ՝ նոր վիրուսային մասնիկներ սինթեզելու համար անհրաժեշտ: Բոլոր այդ ֆերմենտները պիտի կոդավորվեն վիրուսային նուկլեինաթթվի մեջ: Սակայն քանակն այստեղ սահմանափակ է: Դրա համար էլ վիրուսի նուկլեինաթթվի մեջ սեփական սպիտակուցների կոդավորման համար հատկացված տարածքը շատ փոքր է: Ի՞նչ է անում վիրուսը: Այն շատ անգամ օգտագործում է նուկլեինաթթվի նույն տարածքը մեծ քանակությամբ ստանդարտ մոլեկուլների սինթեզի համար: արդյունքում տեղի է ունենում գենետիկական ինֆորմացիայի առավելագույն խնայողություն:
[[Պատկեր:Rotavirus_Reconstruction.jpg|մինի]]
Վիրուսներն այդպես են լուծում դժվարին խնդիրը՝ գտնել մարմին շատ փոքր մակերեսի վրա, տրված խտությամբ, ինչպես նաև միանման ու հասարակ մարմիններից բաղկացած: վիրուսները բոլոր օրգանիզմներից ամենափոքրն են և այնքան հասարակ են, որ մինչև հիմա պարզ չէ դասել նրանց կենդանի բնությանը ,թե անկենդան: Հենց այդ վիրուսներն էլ կարողացան լուծել երկրաչափական խնդիրը , որը մարդկանցից 2 հազարամյակ էր պահանջել: Բոլոր, այսպես ասած, ՛՛սֆերային վիրուսները՛՛՝ նրանց թվում այնպիսի բարդ , ինչպե պոլիոմելիտը, իրենցից ներկայացնում են իկոսեադրեր, այլ ոչ թե սֆերաներ, ինչպես մտածում էին նախկինում:
[[Պլատոնային մարմիններիմարմիններ]]ի շրաջանում Իկոսաեդրի բացառիկությունից օգտվեցին վիրուսները[[վիրուսներ]]ը: Այստեղ խնդիրը գենետիկգենետիկական ինֆորմացիայի խնայողության մեջ է: Դուք կարող եք հարցնել . ՛՛« Իսկ ինչու՞ ճշմարիտկանոնավոր բազմանկյուն: Եվ ինչու՞ հենց իկոսաեդր»:
Նուկլեինաթթվից ու սպիտակուցից ստացված վիրուսները կարող են լինել պինդ ցուպիկանման կամ ճկուն զսպանականման, ավելի ճիշտ ճշմարիտ քսանանկյուն կամ իկոսեադր: Կան վիրուսներ, որոք բազմանում են կենդանիների օրգանիզմներում, մյուսները բույսերի մեջ, երրորդները միկրոբներում են զարգանում, սակայն իկոսեադրի ձևով նրանք հանդիպում են նշված բոլոր դեպքերում՚:
Վիրուսային մասնիկը պետք է տանտեր բջջին շրջել հակառակ ուղղությամբ, այն պիտի ստիպի վարակված բջջին սինթեզել բազմաթիվ ֆերմենտներ[[ֆերմենտ]]ներ և տարբեր մոլեկուլներ՝ նոր վիրուսային մասնիկներ սինթեզելու համար անհրաժեշտ: Բոլոր այդ ֆերմենտները պիտի կոդավորվեն վիրուսային նուկլեինաթթվի մեջ: Սակայն քանակն այստեղ սահմանափակ է: Դրա համար էլ վիրուսի նուկլեինաթթվի մեջ սեփական սպիտակուցների կոդավորման համար հատկացված տարածքը շատ փոքր է: Ի՞նչ է անում վիրուսը: Այն շատ անգամ օգտագործում է նուկլեինաթթվի նույն տարածքը մեծ քանակությամբ ստանդարտ մոլեկուլների սինթեզի համար: արդյունքումԱրդյունքում տեղի է ունենում գենետիկական ինֆորմացիայի առավելագույն խնայողություն:
Ադենովիրուսների կազմը նույնպես ունի իկոսեադրի ձև: Ադենովիրուսսները (հունարենից aden – երկաթ և վիրուսներ ), ԴՆԹ պարունակող վիրուսների ընտանիք են, որոնք մարդկանց ու կենդանիների մոտ առաջացնում են ադենավիրուսային հիվանդություններ:
[[Պատկեր:CowpeaMosaicVirus3D.png|մինի|ձախից|Իկոսաեդրական վիրուս]]
Կատվի պանլեյկոպենիայի վիրուսը պատկանում է պարնային վիրուսների ընտանիքին: Մարդու մոտ տարածված հիվանդություննեի շարքում մոտիկ տարածիչներ չունի:Վիրուսը ոլորտային քսանանկյուն է՝ իկոսեադր, որի փոքր չափը մոտավորապես 20նմ է, հասարակ իր կառուցվածքով, չունի արտաքին թաղանթ: Վիրուսը շատ կայուն է, օրգանիիզմից դուրս կարող է գոյատևել ամիսներ ու տարիներ:
Վիրուսներն այդպես են լուծում դժվարին խնդիրը՝ գտնել մարմին շատ փոքր մակերեսի վրա, տրված խտությամբ, ինչպես նաև միանման ու հասարակ մարմիններից բաղկացած: վիրուսներըՎիրուսները բոլոր օրգանիզմներից ամենափոքրն են և այնքան հասարակ են, որ մինչև հիմա պարզ չէ դասել նրանց կենդանիկենդանի՞ բնությանը ,թեթե՞ անկենդան: Հենց այդ վիրուսներն էլ կարողացան լուծել երկրաչափական խնդիրը , որը մարդկանցից 2 հազարամյակ էր պահանջել: Բոլոր, այսպես ասած, ՛՛սֆերային«սֆերային վիրուսները՛՛՝վիրուսները»՝ նրանց թվում այնպիսի բարդ , ինչպե պոլիոմելիտը, իրենցից ներկայացնում են իկոսեադրեր, այլ ոչ թե սֆերաներ, ինչպես մտածում էին նախկինում:
Հեպատիտ B-ի վիրուս. Հեպատիտ B-ի հիմնական խթանիչը հեպատնովիրուսների ընտանիքի ներկայացուցիչ է: Այդ ընտանիքը իր մեձ ներառում է հեպատոտրոպային վիրուսներ, որը բնորոշ է խլուրդներին, բադերին, սկյուռիկներին: ՀԲ-ի վիրուսը իր մեջ ԴՆԹ է պարունակում: Այն իրենից ներկայացնում է 42-47 դիամետր ունեցող մասնիկ, բաղկացած է նուկլեոիդի կենտրոնից , որն էլ ունի 28նմ դիամետր ունեցող իկոսեադրի ձև, որի ներսում էլ գտնվում է ԴՆԹ-ն , սպիտակուցը և ԴՆԹ-պոլիմերազի ֆերմենտը:
Նուկլեինաթթվից ու սպիտակուցից ստացված վիրուսները կարող են լինել պինդ ցուպիկանման կամ ճկուն զսպանականման, ավելի ճիշտ ճշմարիտ քսանանկյուն կամ իկոսեադր: Կան վիրուսներ, որոք բազմանում են կենդանիների օրգանիզմներում, մյուսները բույսերի մեջ, երրորդները միկրոբներում են զարգանում, սակայն իկոսեադրի ձևով նրանք հանդիպում են նշված բոլոր դեպքերում՚դեպքերում:
===Ադենովիրուսներ===
[[Պատկեր:Icosahedral_Adenoviruses.jpg|մինի|աջից|Իկոսաեդրի տեսք ունեցող ադենովիրուս]]
Ադենովիրուսների[[Ադենովիրուսներ]]ի կազմը նույնպես ունի իկոսեադրի ձև: Ադենովիրուսսները (հունարենից aden – [[երկաթ]] և վիրուսներ[[վիրուս]]ներ ), [[ԴՆԹ]] պարունակող վիրուսների ընտանիք են, որոնք մարդկանց ու կենդանիների մոտ առաջացնում են ադենավիրուսային հիվանդություններ:
===Կատվի պանլեյկոպենիա===
[[Կատվի պանլեյկոպենիայիպանլեյկոպենիա]]յի վիրուսը պատկանում է պարնային վիրուսների ընտանիքին: Մարդու մոտ տարածված հիվանդություննեի շարքում մոտիկ տարածիչներ չունի:Վիրուսը ոլորտայինսֆերային քսանանկյուն է՝ իկոսեադր, որի փոքր չափը մոտավորապես 20նմ է, հասարակ իր կառուցվածքով, չունի արտաքին թաղանթ: Վիրուսը շատ կայուն է, օրգանիիզմից դուրս կարող է գոյատևել ամիսներ ու տարիներ:
===Հեպատիտ B-ի վիրուս===
[[Հեպատիտ B]]-ի վիրուս. [[Հեպատիտ B]]-ի հիմնական խթանիչը հեպատնովիրուսների ընտանիքի ներկայացուցիչ է: Այդ ընտանիքը իր մեձ ներառում է հեպատոտրոպային վիրուսներ, որը բնորոշ է խլուրդներին, բադերին, սկյուռիկներին: ՀԲ-ի վիրուսը իր մեջ ԴՆԹ է պարունակում: Այն իրենից ներկայացնում է 42-47 դիամետր ունեցող մասնիկ, բաղկացած է նուկլեոիդի կենտրոնից , որն էլ ունի 28նմ դիամետր ունեցող իկոսեադրի ձև, որի ներսում էլ գտնվում է [[ԴՆԹ]]-ն , սպիտակուցը և [[ԴՆԹ]]-պոլիմերազի ֆերմենտը: