|
'''Մահարձան''', [[Քանդակագործություն|քանդակագործական]] [[ստեղծագործություն]] կամ [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] փոքր հորինվածք, որը դրվում է մահացածի գերեզմանին՝ նրա հիշատակը հավերժացնելու նպատակով։ Նոր քարի դարի [[Մշակույթ|մշակույթումմշակույթ]]ում մահարձանները [[Փայտ|փայտեփայտ]]ե սյուներ էին,[[Հին Հունաստան|Հին Հունաստանում՝]] [[Արձան|արձաններարձան]]։ներ։ Վաղ միջնադարյան Եվրոպայում, ժողովուրդների մեծ գաղթի շրջանում [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] տարածումով [[Հարթաքանդակ|հարթաքանդակներովհարթաքանդակ]]ներով ստելաները փոխարինվել են [[Խաչ|խաչերովխաչ]]։երով։ XI դարից [[Արևմտյան Եվրոպա|Արևմտյան Եվրոպայում]]յում մահարձանի հիմնական տիպ է դարձել [[Պատվանդան|պատվանդանըպատվանդան]]ը (ննջեցյալի քանդակազարդ պատկերը կրող սալիկով ծածկված քարե կամ [[Բրոնզ|բրոնզեբրոնզ]]ե դատարկ արկղ՝ սովորաբար [[Եկեղեցի|եկեղեցու]] ներսում)։ Միջնադարյան Կովկսաում տարածում են գտել քանդակազարդ շիրմաքարերը։ Չինական մահարձանները (փորագրված անուններով ուղղաձիգ սալեր) աստիճանաբար փոխարկվել են հուշապատերի։ [[Վերածննդի դարաշրջան|Վերածննդի]] շրջանում հիմնականում կառուցվել են դամբարաններ։ Մահարձան․ 1․ Ն․ Շիրվանյան․ «Եղիցի լույս», Սերոբ Շիրվանյանի մահարձանը, [[տուֆ]] (1978, [[Երևան|Երևանի]]ի [[Կարմիր բլուր|Կարմիր բլուրի]]ի գերեզմանատուն), 2․Ջիվանյան․ նկարիչ [[Մինաս Ավետիսյան|Մինաս Ավետիսյանի]]ի մահարձանը, տուֆ ([[1977]], Երեանի քաղաքային գերեզմանատուն [[պանթեոն]]), 3․ Ա․ Սարգսյան․ «Լոլո վիշտ», հեղինակի մահարձանը, [[գրանիտ]] (1971, Երևանի քաղաքային գերեզմանատան պանթեոն), 4․ Ա․ Տ․ Մատվեև Վ․ է․ Բորիսով-Մուսատովի մահարձանը Տարոայում, [[ՌՍՖՍՀ]] [[Կալուգայի մարզ|Կալուգայի մարզում]]ում, [[Գիպս|գիպսեգիպս]]ե կրկնօրինակ (1910, Ռուսական թանգարան, [[Լենինգրադ]]), կարևոր նշանակություն են ձեռք բերել տապանագրերը:տապանագրերը։ [[XVIII-րդ դար|XVIII դ]]. վերջին և XIX դ. սկզբին մահարձանները տեղադրվել են ոչ թե եկեղեցիներում, այլ գերեզմանոցում, որոնք վեր են ածվել մահարձանի յուրօրինակ [[Թանգարան|թանգարաններիթանգարան]]:ների։ XIX դ. 2-րդ կեսին և XX դ. գերեզմանի միակ հարդարանքը դարձել է [[Դիմաքանդակ|դիմաքանդակըդիմաքանդակ]]ը և լակոնիկ հուշախորհրդապատկերը:հուշախորհրդապատկերը։
Հին և [[Միջնադարյանմիջնադարյան Հայաստան|միջնադարյան Հայաստանում]]ում մահարձաններ են եղել մենհիրները, [[Կոթող|կոթողներըկոթող]]ները, դամբարանները, [[Խաչքար|խաչքարերըխաչքար]]երը, տապանաքարերը:տապանաքարերը։ [[Խաչքարեր|Խաչքարերը]]ը XVIII դ. վերջից իրենց տեղը զիջել են [[Հուշարձան|հուշարձանինհուշարձան]]:ին։ [[XIX դար|XIX դ.]] և XX դ. սկզբին մահարձանը առավելապես հանդես է եկել քանդակային ձևերի գերակշռությամբ (ինչպես կլոր, այնպես ռելիեֆային):։ Խորհրդային շրջանում մահարձանի տարածված տեսակներ են [[Դիմաքանդակ|դիմաքանդակներըդիմաքանդակ]]ները, [[Արձան|արձանները,]] տապանաքարերի նոր ձևերը, ինչպես և դրանց հիմքի վրա ըստեղծված խորհրդանշական քանդակաձևերը:քանդակաձևերը։
{{ՀՍՀ}}
|
