«Աբու ալ-Աթահիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Աբու-լ-Աթահիա''' ([[748]] / [[145]] հիջրա – [[825]] / [[213]] հիջրա) ամբողջական անուն՝ {{lang-ar| إسماعيل بن القاسم العنزي}}, {{transl|ar|DIN|''Իսմա'իլ իբն Կասիմ ալ-'Անազի''}}, [[արաբ]] [[մուսուլման]] բանաստեղծ, արաբական նորացման պոեզիայի հիմնադիրներից մեկը՝ [[Աբու Նուվաս]]ի և [[Բաշշար իբն Բուրդ]]ի հետ միասին:միասին։

[[750]] թվականին [[արաբ]]ական միջնադարյան պետության [[Քաղաքականություն|քաղաքական]] և [[Մշակույթ|մշակութային]] կյանքում տեղի ունեցան արմատական փոփոխություններ:փոփոխություններ։ Դա կապված էր դինաստիաների փոփոխության հետ:հետ։ Գրեթե [[100]] տարի իշխած [[Օմայյաններ]]ը իրենց տեղը զիջեցին [[Աբբասյաններ]]ին:ին։ Օմայան վերջին խալիֆ [[Մրվան II]]-ը փախավ [[Եգիպտոս]] և այնտեղ սպանվեց:սպանվեց։ Խալիֆ դարձավ Աբբասյան [[Աբու ալ-Աբբաս Սաֆահ]]ը:ը։ Աբբասյանները իշխել են [[750]]-[[1258]] թվականներին:թվականներին։ 2-րդ Աբբասյան խալիֆ [[Աբու Ջաֆար ալ-Մանսուր|ալ-Մանսուր]]ի օրոք` [[762]] թվականին մայրաքաղաք դարձավ [[Բաղդադ]]ը:ը։

Սկզբնական շրջանում պետությունը հենվում էր [[շուուբիներ]]ի և արաբների, մասամբ պարսիկների վրա:վրա։ Բայց հետզհետե պարսիկները ներխուժեցին պետական կառավարման ապարատ, նրանցից սկսեցին նշանակել հրամանատարներ, [[վեզիր]]ներ:ներ։ Աբբասյանների կառավարման շրջանում մշակույթը նշանակալի վերելք ապրեց, խալիֆները խթանում էին [[Գիտություն|գիտության]] բոլոր ճյուղերի զարգացումը:Այդզարգացումը։Այդ շամանակ գրականության վրա մեծ ազդեցություն ունեին մաքուր [[Արաբական մշակույթ|արաբական]], [[հունական մշակույթ|հունական]] և [[արևելյան մշակույթ]]ը:ը։ [[Պարսկական մշակույթ]]ը ազդեցություն է ունեցել [[արաբ]]ների և [[պարսիկ]]ների միախառնմանը, [[հնդկական մշակույթ|հնդկականը]]` [[Տնտեսություն|տնտեսության]] և գիտության զարգացմանը: Այդ մշակույթները տարածվեցին դպրոցների և զանազան թարգմանչական գրականության շնորհիվ: Հին գիտությունների ներթափանցման հիմնական եղանակը թարգմանություններն ու արտագրություններն էին: [[Արիստոտել]]ի, [[Պլատոն]]ի, [[Հիպոկրատ]]ի և այլ հույն գիտնականների աշխատությունները նպաստեցին [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]] , [[Բժշկություն|բժշկության]], [[Տրամաբանություն|տրամաբանության]] և այլ գիտությունների զրգացմանը:

[[Գրականություն]]ը, որն անվանվում էր Աբբասյանների շրջանի գրականություն, հասավ բարձր մակարդակի: Գրականության գլխավոր կենտրոնը [[Բաղդադ]]ն էր, ինչպես նաև՝ [[Քուֆա]]ն և [[Բասրա]]ն: Այլ ազգերի գիտությունն ու գրականությունը միախառնվում էին արաբականի հետ փոխառությունների և թարգմանությունների ճանապարհով: Պոեզիայի ժանրերն ու նպատակները նկատելի փոփոխություններ կրեցին: Նոր պոեզիայի հետևորդնորը գնում էին իրենց ճանապարհով: Ժանրերի մեծ մասը մնաց ավանդությանը համապատասխան, սակայն եզակի բացառություններ էին նկատվում: Գրեթե վերացավ քաղաքական պոեզիան: Նոր ուղղություններ և թեմաներ պետք է համարել փիլիսոփայական, [[Սուֆիզմ|սուֆիական]] բանաստեղծությունները, [[Հեքիաթ|հեքիաթներըհեքիաթ]]ները բանաստեղծությունների մեջ, ծաղրական և հումորային բանաստեղծությունները: Բացի ավանդական թեմաներից նկարագրում էին նաև առօրյա կյանքը: Աբբասյանների սկզբնական շրջանում [[Հռետորություն|հռետորական արվեստը]] տարածված էր: Տարածվեց [[գրագրություն]]ը: Առաջացավ և տարածում ստացան գրավոր փաստաթղթերի ձևերը:

Արաբական միջնադարյան գրականության պատմության առաջին փուլը կամ Աբբասյան առաջին շրջանը ներառում է մոտ [[75]] տարի: [[Իրան]]ա-[[սիրիա]]կան, [[Հույներ|հունական]] ծագում ունեցող «նոր» մուսուլմանները, որոնք [[իսլամ]] էին ընդունել, մավալինելրի կարգավիճակում էին` չունեին լիարժեք իրավունքներ:իրավունքներ։ Սակայն նրանք սկսեցին մեծ դեր խաղալ [[Արաբական խալիֆայություն|խալիֆայության]] կյանքում և սկսեցին պայքար իրենց իրավունքները [[արաբ]]ների իրավունքների հետ հավասարեցնելու համար:համար։ Այս պայքարը ստացավ շուուբիական ({{lang-ar| شعب-شعوب}}, շուուբ` ազգեր) անվանումը:անվանումը։ [[Քաղաքականություն|Քաղաքական]] և [[Կրոն|կրոնականկրոն]]ական բնույթ կրող պայքարը անդրադառնում էր նաև արաբական գրականության բնույթի վրա:վրա։ Օմայյան պալատական ձոներգուները սերտորեն կապված էին իրենց ցեղերի հետ և նրանց ստեղծագործության գնահատման չափանիշ էր հաճախ համարվում այս կամ այն ցեղին պատկանելությունը, ոչ թե վարպետությունը:վարպետությունը։

[[8-րդ դար]]ում իրավիճակը փոխվեց:փոխվեց։ Իշխանության եկած Աբբասյանները հիշում էին, թե երկրին ինչ վնաս հասցրին ցեղային հակամարտությունները, դրա համար փորձում էին վերացնել ցեղային տարանջատվածությունը:տարանջատվածությունը։ Խալիֆայության ընդհանուր մշակույթային կյանքի մեջ ներառված նախկին [[քրիստոնյա]]ներին, այլադավաններին խորթ էին բեդվինական թեմատիկան, հին արաբական կասիդաների քարացած ձևերն ու բնույթը:բնույթը։ Ուստի նոր պոետների բանաստեղծությունների մեջ են թափանցել իսլամին հակասող գաղափարներ:գաղափարներ։ Սակայն գնալով պոետների ստեղծագործություններում նկատվում էին տխուր նոտաներ:նոտաներ։ Նրանց գիտակցության մեջ աստիճանաբար վերանում էր վստահությունը մուսուլմանական կայսրության անսասան հզորության նկատմամբ, քանի որ արաբների նվաճողական շրջանը մարել էր և խալիֆայության սահմանները չէին ընդարձակվում, բացի այդ [[Բաղդադ]]ից անջատվում են [[Իսպանիա]]ն և [[Մարոկկո]]ն:ն։ Իսլամի ներսում ևս չկար միասնություն:միասնություն։ Միմյանց դեմ պայքարում էին [[Սուննի իսլամ|սուննիները]], [[Շիա իսլամ|շիաները]], [[Մութազիլիականություն|մութազիլիները]]:։

Միջնադարյան պալատական մշակույթի ծաղկումը փոխում է պոետի դիրքը արքունիքում:արքունիքում։ Յուրաքանչյուր ազնվական դեմք ցանկանում էր ունենալ ձոներգու, որը կգովերգեր իր բարեգործությունները և կծաղրեր իր մրցակիցներին:մրցակիցներին։ Վերջանականապես ձևավորվում է պալատական ձոներգուի կերպարը, ով ի տարբերություն հին արաբական պոետների իր գործունեությունը դիտում էր լոկ որպես ապրուստի միջոց վաստակելու եղանակ:եղանակ։ Այժմ պոեզիայի գնահատականը կախված էր մեկենասի՝ հովանավորի կամքից:կամքից։ Կախվածության մեջ ընկնելով հովանավորից պոետը չէր մտածում գովերգվող անհատի իրական արժանիքների մասին:մասին։ Պոետից պահանջվում էր ոչ թե ասվածի ճշմարտացիություն, այլ պարզապես վարպետություն:վարպետություն։ Հենց այս միջավայրից դուրս եկան պոետներ, ովքեր նորացրին դասական կանոնները, որոնք դժվարությամբ էին իրենց տեղը զիջում:զիջում։ Հատկապես պահպանողական էր ձոներգության մադհը: մադհը։

Արաբական պոեզիայում «նորը» նախ և առաջ ի հայտ է գալիս նախաիսլամական ավանդույթի հետ թույլ կապված կամ հին արաբներին ընդհանրապես անծանոթ ժանրերում` գինու և զվաևճությունների մասին՝ խամրիյաթ ({{lang-ar|خمرية}}), փիլիսոփայական ասկետիկ բովանդակությամբ` զուհդիյաթ ({{lang-ar|زهدية}}), որսորդության մասին` տարդիյաթ ({{lang-ar| طردية}}):։ Այսպիսով ձևավորվում է այն, ինչը կոչվեց բադի ({{lang-ar|بديع}})՝ բանաստեղծական նոր ոճ:ոճ։

Նորացման 3-րդ խոշոր ներկայացուցիչ Աբու-լ-Աթահիան փիլիսոփայական ճգնավորական ուղղության ներկայացուցիչ էր:էր։ Ընդունված է նրան համարել զուհդիյաթ ժանրի հիմանդիր:հիմանդիր։ Զուհդիյաթ տերմինը (ճգնավոր, ինքնազսպում) միայն մասամբ է արտահայտում այս ժանրի բովանդակությունը:Հաճույքներիցբովանդակությունը։Հաճույքներից զերծ մնալը զուհդիյաթում միայն չնչին տեղ է գրավում, այս ժանրին են վերագրվում նաև հոռետեսական խոհեր երկրայինի անցավորության, մարդկային կյանքի ունայնության մասին:մասին։

Աբու-լ-Աթահիայի կյանքը հանգիստ է անցել, խնվել է Անբար քաղաքի մերձակայքում:մերձակայքում։ Նա աչքի է ընկել իր վաղ արտահայտված տաղանդով և կյանքի մեծ մասը նացկացրել [[Հարուն ալ-Ռաշիդ]] և [[Ալ-Ամին]] խալիֆաների արքունիքում`որպես նրանց պալատական ձոներգու:ձոներգու։ Կենսագիրները պատմում են նրա ողբերգական սիրո մասին խալիֆ [[ալ-Մահդի]]ի ամենասիրելի կնոջ` Ուրբայի նկատմամբ:նկատմամբ։ Նրանք գտնում են, որ հենց սիրային անհաջողությունները պատճառ դարձան նրա մշտական հոռետեսության համար, որն արտահայտվում է նրա բանաստեղծություններում:բանաստեղծություններում։ Նա նա և մի անգամ 100 մտրակի հարված է ստացել հայտնի պաշտոնյայի ծառայողուհուն գովերգելու համար: համար։

Աբու-լ-Աթահիայի գործունեությունը կարելի է բաժանել երկու մասի:մասի։ Առաջին շրջանում նա հանդես է գալիս հիմնաականում որպես քնարերգու`ընկղմված իր սիրային ապրումների արտահայտման մեջ:մեջ։ Նրա սիրային բանաստեղծություններում շատ են երկխոսությունները և դրանք ունեն սիրային նամակի բնույթ:բնույթ։ Դրանք համեմատաբար թեթև են և պարզ:պարզ։ Ստեղծագործության հաջորդ շրջանում նա արդեն հաստատվում է Հարուն ալ-Ռաշիդի արքունիքում:արքունիքում։ Բանաստեղծի ողջ պոեզիային բնորոշ են փիլիսոփայական խոհեր:խոհեր։

Խոսելով աշխարհի վերջի և ճակատագրի դեմ մարդու անզորության մասին պոետը հանգում է այն եզրակացության, որ եթե երկրային կյանքը միայն պատրանք է, ապա պետք է պատրաստվել հետագա կյանքին`հեռու մնալով երկրային հաճույքներից:հաճույքներից։ Նրա ստեղծագործության մաս է կազմում նրա հայտնի «Ուրջուզա»-ն:ն։ Այն տարբեր [[աֆորիզմ]]ների և [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայական]] բովանդակությամբ խրատական ասացվածքների հավաքածու է, որում դարձյալ արծարծվում է մարդկային ջանքերի անպտղությունն ու անխուսափելի մահվան թեման:թեման։