«Մատերիա (փիլիսոփայություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մատերիա''' (լատ. materia-նյութ), գիտակցությունից անկախ և նրանից դուրս գոյություն ունեցող ռեալությունը:ռեալությունը։ [[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփայության]] պատմության մեջ մատերիայի գաղափարի ըմբռնումը կապված է եղել աշխարհի բազմազան իրերի ու երևույթների համար մեկ ընդհանուր միասնական հիմք՝ սուբստանց նշելու պրոբլեմի հետ:հետ։

Հին աշխարհի ([[Հնդկաստան]], [[Չինաստան]], [[Եգիպտոս]] և այլն) փիլիսոփայության մեջ մատերիայի գաղափարը ըմբռնվել է մտահայեցողական ձևով՝ որպես նախանյութ, որից «կերտված» են աշխարհի բոլոր առարկաները:առարկաները։ Այդ պատճառով, օրինակ, [[Հին Հունաստան|Հին Հունաստանում]]ում, մատերայի պարզունակորեն նույնացվել է ջրի ([[Թալես]]), օդի ([[Անաքսիմենես]]) հետ, դիտվել է որպես վերացական տրամաբանական նախասկիզբ՝ ապեյրոն (Անաքսիմանդրոս), որպես [[կրակ]] ([[Հերակլիտ]]), որն իր մեջ [[Սինթեզ|սինթեզումսինթեզ]]ում է նախանյութը և շարժման ու փոփոխման կենսական ուժը:ուժը։ Այս երկու միտումները Դեմոկրիտը ներկայացնում է մեկ ընդհանուր մտահայեցողական նախասկզբի՝ [[Ատոմ|ատոմիատոմ]]ի մեջ, իսկ մատերիայի՝ երկու ձևով՝ ատոմ և դատարկություն:Նորդատարկություն։Նոր ժամանակից սկսած, փորձարարական գիտության զարգացմանը զուգընթաց, մատերայի գաղափարի հիմքը դառնում է [[Բնագիտություն|բնագիտությունըբնագիտություն]]:Փորձերը։Փորձեր էին արվում նախանյութի փոխարեն գտնել անփոփոխ առաջնային հատկություններ, որոնք ընդհանուր լինեն աշխարհի բոլոր առարկաների համար և ընկած լինեն նրանց հիմքում:հիմքում։ Որպես այդպիսիք հանդես էին գալիս երկրաչափական ու մեխանիկական հատկանիշներ՝ տարածականություն, անթափանցիկություն, ծանրություն, տեղափոխություն են, որոնք սովորաբար ամփոփվում էին իրենց մեկ միասնական կրողի՝ ֆիզիկական ատոմի մեջ:մեջ։ Մատերիան ըմբռնվում էր նրա ֆիզիկական հատկանիշների տեսանկյունից ու սահմանվում էր առանց գիտակցության հետ հարաբերակցությանը դիմելու:դիմելու։ Ֆրանսիացի մատերիալիստները (Դ. Դիդրո, Պ. "Հոլբախ) աոաջինը նկատեցին, որ անհնարին է առարկաների բոլոր հատկանիշները հանգեցնել միայն մեխանիկականի և բոլոր ձևերը՝ միայն երկրաչափականի, և փորձեցին մատերայի սահմանման համար նշել փիլիսոփայական իմացաբանական հիմքեր՝ ներկայացնելով այն գիտակցության հետ ունեցած իր հակադրության մեջ: Այս միտումը իր հետագա զարգացումն ստացավ մարքսիստական փիլիսոփայության մեջ, որը մատերայի սահմանումը ուղղակիորեն կապեց [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]] հիմնական հարցի մատերիալիստական լուծման հետ:Մատերիան դիտվեց որպես գիտակցությունից անկախ գոյություն ունեցող ռեալություն:Մատերիայի այդ դիալեկտիկամատերիալիստական ըմբռնումը հենվում է աշխարհի մատերիական միասնության, գիտակցության նկատմամբ մատերայի աոաջնայնության ու աշխարհի ճանաչելիության սկզբունքների վրա: Սրանով մատերայի որպես փիլիսոփայական կատեգորիայի ըմբըռնումը սահմանազատվում է մատերայի դրսևորման կոնկրետ բնագիտական պատկերացումներից և այն խարսխվում համընդհանուր հատկությունների վրա (օբյեկտիվություն, շարժում ու զարգացում, անստեղծելիություն ու անոչնչանելիություն, տարածաժամանակային անվերջ գոյություն.կառուցվածքայնության անսպառելիություն և այլն): Ընդհանրացնելով բնագիտության նորագույն նվաճումները և մարքսիստական փիլիսոփայության դրույթները՝ Լենինը ձևակերպեց մատերայի սահմանումը. «Մատերիան փիլիսոփայական կատեգորիա ՝ նշանակելու համար օբյեկտիվ ռեալությունը, որ տրված է մարդուն նրա զգայությունների մեջ, գոյություն ունի նրանցից անկախ» :։

Մատերայի գաղափարը նրա դրսևորման կոնկրետ ձևերի ֆիզիկական հատկանիշների հետ նույնացնելու փաստով էր պայմանավորված այն ճգնաժամային վիճակը, որը ստեղծվեց [[Ֆիզիկա|ֆիզիկայումֆիզիկա]]յում [[XX դար|XX դ]]. սկզբին՝ կապված ատոմի տրոհման և ռադիոակտիվության հայտնագործման հետ:հետ։ Այս փաստերը շատ մտածողների հանգեցրին այն եզրակացությանը, որ մատերիան չքանում է, մնում է միայն շարժումը:շարժումը։ Այս միտումը հանգեցրեց, մասնավորապես, էներգեաիզմի (Օսավալդ), որը փորձում էր աշխարհի հիմքում դնել զուտ [[Էներգիա|էներգիանէներգիա]]՝ն՝ առանց նրա մատերիական կրողի:կրողի։ [[Վլադիմիր Իլյիչ Լենին|Վլադիմիր Իլյիչ Լենինը]]ը ցույց ավեց, որ դա արդյունք է մատերիայի մետաֆիզիկական պատկերացման, երբ մատերիան ըմբռնվում է որպես որոշակի ֆիզիկական վիճակ, և առաջ քաշեց մատերիայի կառուցվածքայնության անվերջության գաղափարը, որն ամենևին էլ նույնական չէ նյութի անվերջ բաժանելիության մեխանիկական ըմբռնմանը:ըմբռնմանը։ Ներկայումս հայտնի է մատերիայի դրսևորման երկու հիմնական ձև՝ նյութ և դաշտ:դաշտ։ Այդ ձևերը միմյանց հեա փոխկապված են և ամենևին էլ վերջնական չեն:չեն։