«Նռնենի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: ` → ՝ oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
| name =Նուռ
| image file =Pomegranate03 edit.jpg
| image title = Նուռ
| image descr =Նուռ
| regnum = Բույսեր
| ref =
| comment =
| rang =
| latin = '''''Punica granatum'''''
| author =
| syn =
| typus =
| range map =
| range map caption =
| range map width =
| range legend =
| wikispecies =Punica granatum
| commons = Category:Punica granatum
| itis =
| ncbi =
| eol =
| grin =
| ipni =
}}
'''Նռնենին''' ([[լատիներեն]]՝ ''Punica granatum'') փոքր թուփ է կամ ոչ մեծ [[ծառ]]՝ երկարավուն կաշեկերպ տերևներով, ալ կարմիր ծաղիկներով։ Նռնենին վայրի ձևով հանդիպում է [[Փոքր Ասիա|Փոքր]] և [[Միջին Ասիա]]յում, [[Անդրկովկաս]]ում, [[Իրան]]ում, [[Աֆղանստան]]ում։ Հնուց ի վեր տարբեր ժողովուրդներ նրա պտուղներն օգտագործել են ծիսական արարողությունների ժամանակ։
Պտուղը խոշոր, գնդաձև է՝ հաստ պտղամաշկով, թաղանթավոր միջնապատերով։ Սերմերը բազմաթիվ են՝ յուրաքանչյուրը շրջապատված բաց վարդագույնից մինչև բալի գույնի հյութալի պտղամսով։
Ծաղկումը տևում է մայիսից—օգոստոսը, պտուղը հասունանում է սեպտեմբերի վերջին։ Նռան ծաղիկներից ստացված ներկը օգտագործում են բնական գործվածքների ներկման համար։ Տերևները, արմատը և բնի կեղևը պարունակում են մինչև 32% դաբաղանյութեր, որոնք ևս օգտագործվում են ներկերի ստացման, նուրբ կաշիների դաբաղման համար։ Պտուղն օգտագործում են թարմ և վերամշակված ([[դոշաբ]], [[գինի]], հյութ) վիճակում։ Պետք է հավաքել հասուն վիճակում, քանի որ պահելով չի հասունանում։ Նռան հյութը պարունակում է 8-19% շաքարներ, C վիտամին, ուստի օգտակար է ծանր հիվանդություններից ապաքինվողների համար, բուժիչ է։
Նռնենին նռնազգիների ընտանիքի տերևաթափ պտղատու թուփ է կամ ոչ մեծ ծառ: Աճում է [[Աֆղանստան]]ում, [[Հնդկաստան]]ում, [[Իրան]]ում, [[Թուրքիա]]յում, [[Ղրիմ]]ում, [[Ադրբեջան]]ում, [[Միջին Ասիա]]յում, [[Միջերկրական ծով]]ի ափերին: ՀՀ-ում տարածված է Սյունիքի ([[Մեղրի]], [[Գորիս]]) և Լոռու (Ալավերդի-Ախթալա) մարզերում: Գրանցված է [[ՀՀ Կարմիր գիրք|ՀՀ Կարմիր գրքում]]: Աճում է գետափերին, գետերի չորացած հուներում, կիրճերում, խճոտ և կավոտ լանջերին, նախալեռներում, նոսրանտառներում: ՀՀ-ում մշակվում է սովորական նռնենին: Բնի բարձրությունը մինչև 5 մ է: Տերևները կաշեկերպ են, փայլուն, նշտարաձև կամ երկարավուն, ամբողջաեզր: Ծաղիկները երկսեռ են, մեկական կամ փնջերով, վառ կարմիր: Պտուղը հատապտղանման է՝ գնդաձև, հաստ պտղամաշկով, բարակ թաղանթավոր միջնապատերով: Սերմերը բազմաթիվ են (ըստ ավանդության՝ 365 հատ)՝ պատված բաց վարդագույնից մինչև մուգ վարդագույն (քաղցր, թթվաշաքաղցր) հյութալի շերտով: Պտուղն օգտագործվում է թարմ և վերամշակված (դոշաբ, գինի, հյութ), ինչպես նաև բուժիչ նպատակներով, իսկ կեղևի եփուկը կամ թուրմը՝ որպես ճիճվամուղ միջոց: Տերևը, արմատը և բնի կեղևը պարունակում են 25–32% աղաղանյութեր: Օգտագործվում են նուրբ կաշիների աղաղման և ներկերի պատրաստման համար: Գեղազարդիչ է: Չորասեր է: Կարող է ընտրասերման հումք լինել չորա- և ցրտադիմացկուն սորտեր ստանալու համար: Հայոց մեջ նռնենին համարվել է առատության խորհրդանիշ: Հայկական ճարտարապետական հուշարձանների պատերին, խաչքարերի վրա հաճախ կարելի է տեսնել նռան զարդաքանդակներ:
[[Կատեգորիա:Մրգեր]]
[[Կատեգորիա:Ծառեր]]
{{Link FA|he}}
{{Link GA|ja}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.mykitchen.am/ogtakar-xorhurdner/nur-utelu-10-patchar Նուռ ուտելու 10 պատճառ]
| |||