«Մետր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: , → , (9) oգտվելով ԱՎԲ |
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-` +՝) |
||
Տող 3.
'''Մետրը''' ([[հին հունարեն]]ից՝ μέτρον - չափ, չափիչ), երկարության չափման միավոր է միավորների մետրական և միջազգային համակարգերում։ Նշանակվում է մ (միջազգային նշանակումը՝ m)։ Սկզբնականորեն որոշված է եղել որպես [[հասարակած]]ից մինչև Հյուսիսային Բևեռ եղած հեռավորության մեկ տասը հազարերորդը։ 1983-ից սկսած մետրը համարվում է այն երկարությունը, որը լույսը [[վակուում]]ում անցնում է 1/299 792 458 [[վայրկյան]]ում։"<ref name="Res1">{{cite web |url=http://www.bipm.org/en/CGPM/db/17/1/ |title=17th General Conference on Weights and Measures (1983), Resolution 1. |accessdate=2012-09-19}}</ref>
== Պատմությունը ==
Երկարության միասնական չափի միավոր ունենալու անհրաժեշտությունը Եւրոպայում առանձնապես ուժեղ զգացվեց XVII դարից սկսած, երբ զարգացում էր ապրում գիտությունը: 1668թ. իր մի աշխատությունում անգլիացի փիլիսոփա եւ լեզվաբան Ջոն Ուիլքինսն առաջարկում է մտցնել «ունիվերսալ չափ» (''universal measure''<ref>{{citation | first = John | last = Wilkins | authorlink = John Wilkins | title = An Essay Towards a Real Character, And a Philosophical Language | location = London | publisher = Gillibrand | year = 1668 | url = http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf}}.</ref>)։ Առաջին անգամ ''մետր'' բառը հանդիպում է 1675թ. իտալացի գիտնական Տիտո Բուրատինիի ([[իտալերեն]]
Առաջին անգամ մետրի սահմանումն առաջարկել է ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ [[Շառլ-Մորիս Թալեյրան|Թալեյրանը]]
* այն ճոճանակի երկարություն, որի տատանման կիսապարբերությունը 45° լայնությունում 1 [[վայրկյան|վրկ]] է։ Այսօրվա միավորներով այդ երկարությունը կազմում է <math>\frac{g}{\pi^2} \cdot 1\,\mathrm c^2 \approx 0,994</math> մ։<br />
Այս սահմանումը, սակայն, կիրառություն չգտավ։
== Սահմանումների ժամանակագրությունը ==
[[Պատկեր:US National Length Meter.JPG|մինի|Մետրի ամերիկյան No. 27 էտալոնը, որ պատրաստվել է 1889թ., Կշիռների եւ չափերի միջազգային բյուրոյի ([[անգլերեն]]
* 1790 մայիսի 8՝ Ֆրանսիայի ազգային ժողովը որոշում է, որ նոր մետրի երկարությունը պետք է լինի հավասար մեկ վայրկյանի հավասար կիսապարբերությունով [[ճոճանակ]]ի երկարությանը։
* 1791 մարտի 30՝ Ֆրանսիայի ազգային ժողովը Ֆրանսիայի գիտությունների ակադեմիայի օգտագործման համար ընդունում է նոր սահմանում մետրի համար, որ այն հավասար է Փարիզով անցնող միջօրեականի հասարակածից մինչև հյուսիսային բևեռ հեռավորության մեկ տասը միլիոներորդ մասը։
* 1795թ.
* 1799 դեկտեմբերի
* 1889 սեպտեմբերի 28 Կշիռների և չափերի 1-ին գլխավոր կոնֆերանսը ([[անգլերեն]]
* 1927 հոկտեմբերի
* 1960 թ. Ընդունվում է որպես մետրի էտալոն մարդու պատրաստած առարկաներից հրաժարվելու որոշում։ 1960 հոկտեմբերի 14՝ Կշիռների և չափերի 11-րդ ԳԿ-ը մետրի համար որպես չափ է սահմանում վակուումում [[Կրիպտոն|<sup>86</sup>Kr]]-ի ատոմի 2p<sup>10</sup> և 5d<sup>5</sup> քվանտային մակարդակների միջև եղած ալիքի երկարության 1 650 763.73 պատիկին։<ref>[[#BarbrowJudson1976|Barbrow & Judson 1976, appendix 6.]]</ref>
* 1983 հոկտեմբերի 21 Կշիռների և չափերի 17-րդ ԳԿ-ը մետրը սահմանում է որպես վակուումում վայրկյանի 1/299 792 458 մասում լույսի անցած ճանապարհ։<ref>[[#taylor2008a|Taylor and Thompson (2008a), Appendix 1, p. 70.]]</ref>
|