«Նադիր շահ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 26.
}}
 
'''Նադիր շահ Աֆշարի''' կամ '''Նադիր շահ''' ({{lang-fa|نادر شاه افشار}}, որ հայտնի է նաև որպես ''Նադեր ղոլի բեգ'' - نادر قلی بیگ կամ ''Թահմասպ Ղուլի Խան'' - تهماسپ قلی خان) ([[նոյեմբեր]] [[1688]]թ.<ref name="iranica">{{cite encyclopedia | url = http://www.iranicaonline.org/articles/nader-shah | title = Nāder Shāh 1736-47 | encyclopedia = [[Encyclopædia Iranica]] | author = Ernest Tucker | date = March 29, 2006 }}</ref> կամ [[6 օգոստոսի 6]] [[1698]]թ.<ref>Nader's exact date of birth is unknown but August 6 is the "likeliest" according to Axworthy p.17 (and note) and ''[[The Cambridge History of Iran]]'' (Vol. 7 p.3); other biographers favour 1688.</ref> – [[19 հունիսի 19]], [[1747]]թ.) կառավարել է Իրանը [[Իրանի պատմություն|որպես շահ]] 11 տարի՝ [[1736]]–[[1747]], հիմնադրել [[Աֆշարիների դինաստիան]]։ Իր ռազմական տաղանդի պատճառով որոշ պատմաբաններ նրան որպես ''Պարսկաստանի [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն]]''<ref>Axworthy p. xvii</ref> կամ ''Երկրորդ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր]]''.<ref>[http://madmonarchs.guusbeltman.nl/madmonarchs/nadir/nadir_bio.htm Biography of Nadir Shah Afshar "The Persian Napoleon" (1688-1747)<!-- Bot generated title -->]</ref> Նադիր շահը սերում էր Պարսկաստանի հյուսիսում՝ [[Խորասան|Խորասանում]] բնակվող թյուրքալեզու քոչվոր Աֆշարիների տոհմից<ref>Michael Axworthy's biography of Nader, ''The Sword of Persia'' (I.B. Tauris, 2006), pp. 17-19: "His father was of lowly but respectable status, a herdsman of the [[Afshar tribe]] ... The Qereqlu Afshars to whom Nader's father belonged were a semi-nomadic Turcoman tribe settled in [[Greater Khorasan|Khorasan]] in north-eastern [[Iran]] ... The tribes of Khorasan were for the most part ethnically distinct from the Persian-speaking population, speaking Turkic or Kurdish languages. Nader's mother tongue was a dialect of the language group spoken by the Turkic tribes of Iran and Central Asia, and he would have quickly learned Persian, the language of high culture and the cities as he grew older. But the Turkic language was always his preferred everyday speech, unless he was dealing with someone who knew only Persian."</ref>, որը վայելում էր [[Սեֆյաններ|Սեֆյան դինաստիայի]] ռազմական օժանդակությունը՝ դեռ նրա հիմնադիր Շահ Իսմայիլ Առաջինի օրերից (16-րդ դ. սկիզբ)<ref>Stephen Erdely and Valentin A. Riasanovski. ''The Uralic and Altaic Series'', Routledge, 1997, ISBN 0-7007-0380-2, p. 102</ref>:
 
Նադիրը բարձրացել էր ռազմաքաղաքական աստիճանով այն ժամանակ, երբ [[Իրան]]ում [[աֆղաններ]]ի Հոթաքի տոհմը քաոս էր ստեղծել: Թուլացած շահ Սուլթան-Հուսեյնը գահընկեց էր արվել: Հարմար առիթից օգտվել էին [[Օսմանյան կայսրություն|օսմանցիները]] և [[Ռուսական կայսրություն|ռուսները]], ովքեր Իրանի հյուսիսը բաժանում են իրար մեջ: Նադիրը ոչ միայն վերականգնում է պարսկական սահմանները, այլև վերականգնում է պարսից թագիշխանությունը: Նա այնքան էր հզորացել, որ 200 տարի Իրանը իշխող, գահընկեց արված Սեֆյան արքայատոհմին այլևս չի վերադարձնում շահական իշխանությունը, այլ [[1736]]թ. ինքն է հռչակվում Իրանի շահշահ: Թագադրության պաշտոնական արարողությունը տեղի է ունենում [[Մուղանի դաշտ]]ում՝ [[Լենքորան]]ից ոչ հեռու, և Նադիրի անձնական խնդրանքով, պարսկական ավանդույթի համաձայն, նրա մեջքին թուր են կապում: Սակայն այդ գործողությունը արվում է ոչ թե մուսուլմանների, կողմից, այլ [[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս]]ի: