«Սմբատ Բ Սյունի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 14.
'''Սմբատ Բ Սյունի''' կամ '''Սմբատ Բ Աշոտյան''', [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] թագավոր:
[[Պատկեր:The Kingdom of Syounik-Baghk, 1020-1166.gif|մինի|ձախից|Սյունիքի թագավորություն]]
[[Վասակ Ա|Վասակն]] արու ժառանգ չուներ, և Սյունյաց տերերը որոշեցին գահին բազմեցնել նրա քեռայր իշխանաց իշխան Աշոտի (Աշոտիկի) ավագ որդի Սմբատին (1040–1051), իսկ կրտսեր եղբայրը հոր փոխարեն հռչակվեց «իշխանաց իշխան Սիսական աշխարհիս»:Սմբատ Բ Սյունյաց արքան յուրայինների նկատմամբ եղել է «քաղցր եւ հեզահամբոյր», սակայն «շրջակայ ազգերը» նրանից սարսափել են: [[Մատթեոս Ուռհայեցի]]ն գրում է, թե ինչպես Դվինի Աբուլսուար Շեդադյան ամիրան, ցանկանալով իրեն ենթարկել Տաշիր-Ձորագետի թագավոր [[Դավիթ Անհողին|Դավիթ Ա Անհողին]]ին ([[989]]–[[1048]]թթ.), 150-հազարանոց զորքով ներխուժեց [[Լոռի]]: Դավիթն օգնություն խնդրեց Անիի [[Հովհաննես-Սմբատ]] թագավորից, վերջինս էլ դիմեց Կապանի գահակալին, որը Լոռի եկավ 2000-ոց այրուձիով18: Կապանի գահակալը Սմբատ Բ թագավորն էր: 11 տարի թագավորելուց հետո նա վախճանվեց [[Կապան]] մայրաքաղաքում և թաղվեց [[Վահանավանք]]ի մեծ տաճարի սյունասրահում` Սյունյաց արքաների ու իշխանների դամբարանատանը: ▼
Սյունիքի թագավորությունը (987 - 1170), [[Սյունիք նահանգ]]ում կազմավորված թագավորություն։ Կոչվում է նաև ''Կապանի թագավորություն''։
[[Պատկեր:Vahanavanq.jpg|մինի|ձախից|[[Վահանավանք]]]]▼
Ըստ «[[Աշխարհացոյց]]ի», ներառել է նախարարական շրջանի 12 գավառներից 7-ը (Բաղք-Քաշունիքի հետ` 8)` ներկայացնելով հետևյալ պատկերը.
* Ծղուկ – 1950 կմ2 (այժմյան Սյունիքի մարզի [[Սիսիան]]ի շրջանը, ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 7-րդ գավառը).
* Աղահեճք – 1402 կմ2 (այժմյան [[Քաշաթաղի շրջան|Քաշաթաղի]] շրջանը, ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 6-րդ գավառը)
* Հաբանդ – 1325 կմ2 (այժմյան [[Գորիս]]ի շրջանը, ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 8-րդ գավառը),
* Բաղք (Քաշունիքի հետ) – 925 կմ2 (այժմյան Կապանի շրջանը, ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 9-րդ գավառը),
* Ձորք – 525 կմ2 (այժմյան [[Կապան]]ի շրջանի Գեղվաձորը, ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 10-րդ գավառը),
* Արևիք – 625 կմ2 (այժմյան [[Մեղրի]]ի շրջանը, ըստ «Աշխարհացոյցի» Սյունիքի 11-րդ գավառը),
* Կովսական – 625 կմ2 (նախկին [[Զանգելանի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Զանգելանի]] և մասամբ Կապանի շրջանները, ազատագրումից հետո վերանվանված դարձյալ Կովսական: Ըստ «Աշխարհացոյցի»` Սյունիքի 12-րդ գավառը):
Տարածքը սկզբնական շրջանում բավականաչափ մեծ էր՝ իր մեջ ընդգրկում էր [[7-րդ դար]]ի «Աշխարհացոյց»-ում նկարագրված Սյունիք աշխարհի մեծագույն մասը։ Թագավորության սահմաններից դուրս էին միայն Սյունիքի [[Սևանա լիճ|Սևանա լճի]] ավազանը և [[Երնջակ]] [[գավառ]]ը։
Սակայն Սյունիքի թագավորությունը, շատ չանցած, կորցնում է իր տարածքների մի զգալի մասը։ Բագրատունի [[Գագիկ Ա]] թագավորը 1003-ին Սյունիքի թագավորությունից գրավում [[Բագրատունյաց Հայաստան|Անի-Շիրակի թագավորությանն]] է միացնում [[Վայոց ձոր]]ն ու նրա շրջակայքի մի քանի գավառներ։
Դրանից հետո Սյունիքի թագավորության մեջ են մտնում նախկին Սյունյաց աշխարհի միայն մոտ մեկ երրորդը՝ նրա հարավ- արևելյան մի քանի գավառները։ Այդ ժամանակից սկսած Սյունիքի թագավորության սահմանները արևմուտքում կազմում էին [[Զանգեզուրի լեռներ]]ի հարավային մասը, հարավում [[Արաքս]] գետը, արևելքում՝ [[Աղավնո]] ([[Հագարի]]) գետը, իսկ հյուսիսում այդ սահմանն անցնում էր Հագարի գետի [[Աղողլան]] վտակի և [[Որոտան]] գետի ջրբաժան լեռներով, ապա ուղղվում դեպի արևմուտք և հատվում Սյունյաց լեռների հետ։ Սյունիքի թագավորությունը նշված սահմաններում ընդգրկում էր [[Բաղք]], [[Կապան]], [[Արևիք]], [[Կովսական]] ու [[Հաբանդ]] գավառները՝ ամբողջությամբ, և [[Ծղուկք]] գավառի հարավային մասը։ Այս սահմանները վերաբերում են [[11-րդ դար]]ին, ներկայացնում են Սյունիքի թագավորության առավելագույնը ՝ հետագա ժամանակների համեմատությամբ։ Սյունիքի թագավորության մեջ կային 43 [[բերդ]], 48 [[վանք]] և 1000-ից ավելի գյուղեր։ Սյունիքի թագավորության մայրաքաղաքը սկզբնական շրջանում [[Շաղատ]] գյուղաքաղաքն էր, իսկ [[10-րդ դար]]ի վերջերից [[Կապան]] քաղաքը։
▲[[Վասակ Ա|Վասակն]] արու ժառանգ չուներ, և Սյունյաց տերերը որոշեցին գահին բազմեցնել նրա քեռայր իշխանաց իշխան Աշոտի (Աշոտիկի) ավագ որդի Սմբատին (1040–1051), իսկ կրտսեր եղբայրը հոր փոխարեն հռչակվեց «իշխանաց իշխան Սիսական աշխարհիս»:Սմբատ Բ Սյունյաց արքան յուրայինների նկատմամբ եղել է «քաղցր եւ հեզահամբոյր», սակայն «շրջակայ ազգերը» նրանից սարսափել են: [[Մատթեոս Ուռհայեցի]]ն գրում է, թե ինչպես Դվինի Աբուլսուար Շեդադյան ամիրան, ցանկանալով իրեն ենթարկել Տաշիր-Ձորագետի թագավոր [[Դավիթ Անհողին|Դավիթ Ա Անհողին]]ին ([[989]]–[[1048]]թթ.), 150-հազարանոց զորքով ներխուժեց [[Լոռի]]: Դավիթն օգնություն խնդրեց Անիի [[Հովհաննես-Սմբատ]] թագավորից, վերջինս էլ դիմեց Կապանի գահակալին, որը Լոռի եկավ 2000-ոց այրուձիով18: Կապանի գահակալը Սմբատ Բ թագավորն էր: 11 տարի թագավորելուց հետո նա վախճանվեց [[Կապան]] մայրաքաղաքում և թաղվեց [[Վահանավանք]]ի մեծ տաճարի սյունասրահում` Սյունյաց արքաների ու իշխանների դամբարանատանը:
[[Պատկեր:Bagratids 11century BSE ru.png|մինի|ձախից|[[Բագրատունյաց Հայաստան]]]]
Քանի որ Սմբատ Բ արքան ժառանգ չուներ, Սյունյաց գահին են բազմեցնում նրա կրտսեր եղբայր [[Գրիգոր Ա Սյունի|Գրիգորին]] (Գրիգոր Ա Սյունյաց թագավոր` [[1051]]–[[1072]]թթ.): Գրիգոր Ա-ն ամուսնացած էր Արցախի ականավոր իշխան Սահակ Սևադա Բ-ի դստեր` Շահանդուխտի հետ: Նրանք նույնպես ժառանգ չունեին, որպիսի փաստը արձանագրված է Վահանավանքի սուրբ Աստվածածին կրկնահարկ եկեղեցու [[1086]] թ. վիմական բնագրում:
| |||