«Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժի մասին կոնվենցիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և դրա համար պատժի մասին կոնվենցիա ([[1948]])''', միջազգային իրավունքի տեսակետից ցեղասպանությունը բնորոշող, ինչպես նաև ցեղասպանությունը կանխող և դրա համար պատիժ սահմանոդ փաստաթուղթ. որն ընդունել է [[ՄԱԿ]] թվականի Գլխավոր ասամբլեան 1948 թվականի դեկտեմբերի 9-ին։ Ուժի մեջ է մտել [[1951]] թվականի հունվարի 12-ին։ Կոնվենցիայի մշակման ու ընդունման գործում էական դեր է խաղացել հրեական ծագում ունեցող լեհ. իրավագետ Ո. Լեմկինը, որը գերմ. պատերազմական հանցագործների Նյուրնբերգի դատավարության ժամանակ ([[1945]]-[[1946]]) ԱՄՆ թվականի մեղադրողի խորհրդականն Էր։ Այդ դատավարությունը, որը բացահայտեց Եվրոպայում գերմ. զավթիչների կողմից հրեաների, սլավոնների, գնչուների և էթնիկ, այլ խմբերի ցեղասպանության բազմաթիվ դեպքեր, դրդեց ընդունելու ցեղասպանության մասին կոնվենցիա և արագացրեց դրա մշակումը։ Նյուրնբերգի դատավարության թարմ տպավորության տակ ընդունված Կոնվենցիան ցեղասպանությունը բնորոշում Է՝ ելնելով այդ երևույթի էությունից ու նպատակներից և ոչ թե գործողությունների չափերից կամ զոհերի թվից։

Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածը ցեղասպանություն է համարում այն գործողությունները, որոնք կատարվում են մի որևէ ազգային, ցեղային կամ կրոնական խմբի լիակատար կամ մասնակի ոչընչացման մտադրությամբ։ Այնուհետև հաջորդ հինգ կետերում թվարկվում են այդ գործողությունները, որոնցից յուրաքանչյուրը համարվում է ցեղասպանության ակտ.
*1. խմբի անդամների սպանությունը,
*2. նրանց մարմնական լուրջ վնասվածք կամ մտավոր խանգարում պատճաոելը,
*3. խմբի համար այնպիսի կենսապայմանների ստեղծումը, որոնց նպատակն է այդ խմբի լիակատար կամ մասնակի ֆիզիկական ոչնչացումը,
*4. խմբի ներսում ծննդաբերության կանխման միջոցառումները,
*5. երեխաների հանձնումը մարդկային մի խմբից մյուսին։ Օսմանյան կայսրությունում [[1815]]-[[1823]] թվականին հայերի ցեղասպանության ժամանակ տեղի են ունեցել բոլոր հինգ կետերում նշված գործողությունները, իսկ Ադրբեջանի հայ բնակչության նկատմամբ կատարվածը. մասնավորապես՝ 1988 թվականի փետր.փետրվարին Սումգայիթում և [[1990]] թվականի հունվարին Բաքվում, լիովին համապատասխանում է Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի առաջին երեք կետերում նշված գործողություններին։

8-րդ հոդվածի համաձայն. Կոնվենցիայի յուրաքանչյուր մասնակից կարոդ է դիմել ՄԱԿ թվականի համապատասխան մարմնին, [[ՄԱԿ]] թվականի դրույթներին համապատասխան, պահանջելով ձեռք առնել, նրա կարծիքով, բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ ցեղասպանության գործողությունները կանխելու և կասեցնելու համար։

Կոնվենցիայի մշակման ժամանակ [[ԽՍՀՄ]] (այժմ’ լուծարված) ներկայացուցիչը պնդում էր ազգ-մշակութ. եղեռնիարգելման վրա, այն է՝ թույլ չտալ այնպիսի միջոցառումներ ու գործողություններ, որոնք ուղղված են բնակչության որևէ խմբի ազգային լեզվի օգտագործման և ազգային մշակույթի դեմ։ Սակայն այդ առաջարկը մերժվեց և չմտավ Կոնվենցիայի մեջ։ ԽՍՀՄ ներկայացուցիչը [[1949]] թվականի դեկտեմբերի 16-ին Կոնվենցիայի[[Կոնվենցիա]]յի ստորագրման ժամանակ վերապահում կատարեց 9-րդ հոդվածի վերաբերյալ. «Խորհրդային Միությունը իր համար պարտավորեցնող չի համարում 9-րդ հոդվածի այն դրույթները, որոնք նախատեսում են, որ ներկա Կոնվենցիայի պարզաբանման, կիրառման կամ կատարման հարցերի վերաբերյալ Պայմանավորվող կողմերի միջև ծագած վեճերը կողմերից որևէ մեկի պահանջով հանձնվում են [[Միջազգային դատարանիդատարան]]ի քննարկմանը, և հայտարարում է, որ նման դեպքերում կվարվի այնպես, ինչպես և մինչև այժմ արել է, որ յուրաքանչյուր առանձին դեպքում կպահանջի վիճարկող բոլոր կողմերի համաձայնությունը»։ Նման վերապահությունը ըստ էության ի չիք էր դարձնում Ց8-րդ հոդվածը։