«Բեյթ ալ-մալի համակարգը Հայաստանում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 10.
Սակայն 15-16-րդ դարերում օտար նվաճումների և հալածանքների խստացման պայմաններում ծավալվեց խոշոր հայ ֆեոդալական դասի ունեզրկման և չեզոքացման գործընթացը<ref>Հ.Դ.Փափազյան, Ագրարային հարաբերությունները Արևելյան Հայաստանում 16-17-րդ դարերում, Եր. 1972</ref>որի իրագործումը իրականացվում էր «Բեյթ-ուլ-մալ»-ի համակարգի միջոցով, որի կողմից իրականացվող ստուգումների ժամանակ նրանց պատկանող հողերը հայտարարվում էին «Բեյթ-ուլ-մալ» -ի սեփականություն, իսկ հետո դրանք վաճառքի էին հանվում: Դրանք սովորաբար գնվում էին երկրում հաստատված քոչվոր մահմեդական ցեղերի առաջնորդների կողմից և համարվում նրանց մուլքը: Այս պայմաններում հայ ֆեոդալները իրենց հողերը նվիրում էին այս կամ այն եկեղեցուն՝ որպես վակֆ և փորձում ինչ որ ձևով պահպանել այն:<br />
=== '''Վակֆ''' ===<br />
Վակֆ տերմինը ունի արաբական ծագում, որը բառացիորեն նշանակում է՝ կանգ առնել, դառնալ անձեռնմխելի: Խոսքը վերաբերվում է այն ունեցվածքին, որը որպես պարգև տրվում էր այս կամ կրոնական հաստատությանը և օտարման ենթակա չէր<ref>
# Սիմեոն Երևանցի, Ջամբռ, Վաղարշապատ, 1873 </ref>Վակֆը հաստատող փաստաթղթերը բաժանվում էին երկու մասի ՝ կաբալե և վակֆնամե: Առաջին մասում նշվում էր մուլքի գնման մասին, իսկ երկրորդում՝ այն նվիրատվության ենթարկելու մասին: Այսինքն նվիրատվություն կատարողը նախ հանդես էր գալիս որպես մուլքի գնորդ՝ վճարելով դրամ դրա դիմաց դարձնում էր իր սեփականությունը և միայն իրավաբանորեն իր իրավունքները հաստատելուց հետո այն որպես վակֆ նվիրում որևէ կրոնական հաստատության:
Վակֆը այլև հնարավոր չէր հետ վերցնել կամ օտարել, վաճառել: Միայն ծայրահեղ դեպքերում վարձակալման տալ կարճ ժամանակով: Նմանատիպ արգելքները վակֆի վրա տարածվում էին դեռևս 13-րդ դարից և դրանից առաջ<ref name="">Հ.Դ.Փափազյան, Ագրարային հարաբերությունները Արևելյան Հայաստանում 16-17-րդ դարերում, Եր.197</ref>
Տող 17 ⟶ 19՝
«Բեյթ-ուլ-մալ» -ի ինստիտուտը սկբնավորվել է արաբական տիրապետության շրջանում, հետագայում զարգացում ապրել մյուս մահմեդական տիրապետությունների պայմաններում:Հայաստանում առկա էր խոշոր ֆեոդալական դաս:Արևելյան Հայաստանում «Բեյթ-ուլ-մալ»- ի համակարգը վերածվեց տնտեսական ճնշման, ֆեոդալական դասի վերացմանը ուղղված գործիքի:15-16-րդ դարերում ծավալվեց հայ խոշոր ֆեոդալական դասի չեզոքացման գործընթացը, որի արդյունքում նրանք որպես ազդեցիկ ուժ դուրս եկան քաղաքական ասպարեզից: Սակայն նրանք իրենց կալվածքները ձևակերպում էին որպես վակֆ՝ հաճախ իրենց վրա վերցնելով տվյալ եկեղեցու առաջնորդի պարտավորությունները և այդպիսով եկեղեցապատկան հողերի անվան տակ որոշակիորեն պահպանում իրենց ունեցվածքը:
[[Կատեգորիա:Հայոց պատմություն]]
== Գրականություն ==
# ԺԵ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ,մաս 3-րդ, Եր.1967
# Հ.Դ.Փափազյան, Ագրարային հարաբերությունները Արևելյան Հայաստանում 16-17-րդ դարերում
#Սիմեոն Երևանցի, Ջամբռ, Վաղարշապատ, 1873
| |||