«Տարտու»–ի խմբագրումների տարբերություն

}}

'''Տարտուն''' ([[էստոներեն]]՝ ''Tartu'') [[Էստոնիա]]յի երկրորդ մեծ քաղաքն է։ Ի տարբերություն Էստոնիայի քաղաքական և ֆինանսական մայրաքաղաք՝ [[Տալլին]]ի, Տարտուն հաճախ դիտարկվում է որպես գիտական և մշակութային կենտրոն հատկապես այն պատճառով, որ այն Էստոնիայի ամենահին և ամենահայտնի [[Տարտուի համալսարան|համալսարան]]ի տունն է։

 

the modern Estonian name of Tartu and the Germanic name of Dorpat derive: {{cite book |title=Resolute and Undertaking Characters |last=Batten |first=Alan Henry |authorlink= |coauthors= |year=1988 |publisher=Springer |location= |isbn=978-90-277-2652-0 |pages= |url=http://books.google.com/?id=kXSjxkg0rRgC&pg=PA13&dq=Tarbatu}}</ref> հիմնադրվել է հինգերորդ դարում։ <ref>{{cite book |title=The Soviet Union: A Guide and Information Handbook |last=Ludvíková |first=Vlasta |authorlink= |coauthors=Ladislav Skokan, Translated from Russian by E. Skelley |year=1976 |publisher=Collet |location= |isbn= |pages= |url=http://books.google.com/books?ei=cyXwSPGlPIquywSt1qWrBw&client=firefox-a&lr=&q=goes+back+to+the+5th++Tarbatu&btnG=Search+Books }}</ref> Քաղաքի պատմական անուններն են գերմանական Դորպատ '''Dorpat''' (13-րդ դարից) և ռուսական '''Յուրյև''' (''Юрьев'', [[1030]]) '''Դերպտ''' (''Дерпт'').

 

 

=== Ծագում ===

 

Առաջին գրավոր հիշատակումը տարածաշրջանի վերաբերյալ կատարվել են 1030 թ [[Կիևյան Ռուսիա]]յի գրագիրների կողմից։ [[Կիև]]ի իշխան [[Յարոսլավ Իմաստուն]]ը այդ տարի գրոհեց Տարտուի վրա, {{Citation needed|date=September 2011}}, կառուցեց իր ամրոցը և այն անվանեց ''Յուրյեվ'' (բառացիորեն "Յուրիի" – Յուրիի (''Գևորգի'' ռուսականացված ձևը) Յարոսլավի քրիստոնեական անունը)։ Կիևյան տիրակալները հարկեր էին հավաքում հին Էստոնիայի [[Ուգանդա]] կոմսության շրջակայքից, հավանաբար մինչև 1061 թ., երբ գրառումների համաձայն, Յուրյեվը հրկիզվեց մեկ այլ [[Չուդ]] ցեղի կողմից։ Կիևյան Ռուսիան կրկին վերահսկում էր Տարտուն 1133-ից ենթադրաբար մինչև 1176/1177.<ref>{{cite web|url=http://www.tartu.ee/?lang_id=1&menu_id=6&page_id=83 |title=Tartu orduajal |first=Otto|last=Freymuth |year=1927 |language=Estonian |accessdate=2013-01-26}}</ref> 12-րդ դարում Տարտուն Չուդ տարածքի ամենահայտնի սլավոնական բնակավայրն էր։ <ref>{{cite web|url=http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/120239/%D0%AE%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2 |title=Юрьев уездный город Лифляндской губернии |publisher=Dic.academic.ru |date=1957-03-14 |language=Russian |accessdate=2009-05-06}}</ref>

=== Միջնադարյան եպիսկոպոսության ===

[[Հյուսիսային Խաչակրաց արշավանքներ]]ի ընթացքում 13-րդ դարի սկզբում ''Տարբատու'' (կամ ''Տարբատա'', Տարտու) ամրոցը մի քանի անգամ խաչակիրներ [[Լիվոնյան ասպետներ]]ի կողմից գրավվել են և էստոնացիների կողմից հետ են վերադարձվել։

1262 թ [[Ալեքսանդր Նևսկի|Ալեքսանդր Նևսկու]] որդի [[Դմիտրի Պերասլավցի]]ն հարձակվեց Դորպատի վրա, գրավեց և ոչնչացրեց քաղաքը։ Նրա զորքը չկարողացավ գրավել Թում բլրի վրա գտնվող եպիսկոպոսի ամրոցը։ Այս իրադարձությունը տեղ է գտել գերմանական և հին արևելասլավոնական գրառումներում, որոնք նաև վկայում են եպիսկոպոսի ամրոցի մոտ գերմանական առևտրականների և արհեստավորների բնակություն հաստատելու մասին։